Ҳозирги кунда турли ижтимоий тармоқларда фуқаролар томонидан транспорт воситаларининг ҳаракатланиш тезлиги бўйича кўплаб эътирозлар, салбий муносабатлар билдирилмоқда. Албатта сўз эркинлиги, фикрлар хилма хиллигини таъминлаш конституция даражада мустаҳкамлаб қўйилган. Назаримизда, бирон бир масала юзасидан эътироз билдиришдан олдин, унинг туб мазмун-моҳиятига етиб бориш, чуқур англанилганидан кейин фикр билдириш мақсадга мувофиқмикан?
Биргина статистик маълумотга эътиборимизни қаратадиган бўлсак, 2021 йилда 10 мингдан зиёд авария содир этилиб, уларда 9 мингдан ортиқ фуқаро жароҳатланган. Энг ачинарлиси, 2,5 мингга яқин одам, шу жумладан 263 нафар бола ҳалок бўлган. Бу кўрсаткич ўзимизнинг бееътибор, нохолис ҳаракатимиз орқасидан келиб чиқмаганми? Кўриб турганимиздек, бу ниҳоятда ачинарли ҳолат ва рақам. Бугун ёнимизда турган инсон, эртага ҳаёт билан видолашмоқда. Бундай салбий ҳолатнинг олдини олиш учун учун нима қилиш лозим? Биринчи галда, мазкур соҳада амалга оширилиш лозим бўлган тегишли амалий муаммоларни бартараф этадиган ислоҳотларни амалга ошириш лозим бўлади. Хорижий давлат тажрибасига эътибор қаратадиган бўлсак, шаҳар марказларида АҚШда юқори тезлик чегараси 31 дан 37 миля (50-60 км/соат) гача, Финляндияда 40-50 км/соат, Польшада 50-60 км/соат, Сингапур, Испания, Австралия, Германия, Франция каби давлатларда 50 км/соат қилиб белгилаб қўйилган.
1996 йилда Европа мамлакатлари транспорт вазирлари конференциясида (ЭCМТ) шаҳарларда 50 км/соат тезлик чегараси, қабул қилинган нормага айланганини мамнуният билан таъкидлаган.
Германиянинг Берлин шаҳрига ишчи гуруҳ аъзоси сифатида ташриф буюрганимизда, шаҳарда ҳаракатланиш тезлиги 50 км/соат қилиб белгилаб қўйилганлигининг бевосита гувоҳи бўлганмиз. Мазкур шаҳарда бирон бир ҳайдовчилар ўртасида келишмовчиликлар, ортиқча сигнал беришлар, ҳайдовчи ва йўловчи ўртасидаги салбий муносабатларни кузатмадик. Ҳамма бир-бирини ҳурмат қилишини, самимий муносабатда бўлишини кўриб одамнинг кайфияти зимдан бирданига кўтарилади. Ҳамма фуқаролар белгиланган қонун талабларига сўзсиз риоя этади. Оддий мисол тариқасида, йўлда машина келаётган бўлмаса-да, яшил чироқ ёнмагунча фуқаролар яшил чироқ ёнишини кутади. Бизда-чи? Саволга анча жавоб излашга тўғри келади. Берлин шаҳри тажрибаси, бу албатта ижобий тажриба. Ҳайдовчиларимиз, йўловчиларимиз ҳам тўғри маънода мазкур ҳолатлардан ўзи учун муносиб хулоса чиқарса, фойдадан холи бўлмас эди.
Ҳаммамиз гувоҳи бўлиб турибмиз, янги таҳрирдаги йўл ҳаракати қоидаларига кўра, жорий йилнинг 1 майидан: йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш соҳасидаги республика комиссиясининг қарори асосида Тошкент ва Нукус шаҳарлари ҳамда вилоятлар марказларидаги йўл ҳаракати қатнови юқори бўлган ва аҳоли гавжум ҳудудларда транспорт воситалари ҳаракатланишининг юқори тезлиги соатига 60 километр этиб; қолган аҳоли пунктларида транспорт воситаларининг тезлигини соатига 70 километрдан, мактаб ва мактабгача таълим ташкилотлари атрофидаги йўлларда 300 метргача бўлган масофада 30 километрдан, турар жой даҳалари ва ёндош ҳудудларда (уй-жой бинолари орасидаги ер участкасида) эса соатига 20 километрдан оширмасдан ҳаракатланишга рухсат этилади.
Бу албатта ижобий жараён, бунда асосий масала инсон ҳаёти, унинг соғлиғини ҳимоя қилиш биринчи навбатда турибди. Шу орқали кўплаб фуқароларимизнинг бевақт ҳаётдан кўз юмишлари, соғлиғига путур етказувчи турли омилларнинг олди олинади. Шундан келиб чиқиб, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш жамият ва давлат олдида турган энг долзарб вазифа сифатида қолаверади.
Зулфиқоров Шерзод Хуррамович
юридик фанлар доктори, профессор
Изоҳ (0)