Dunyoning turli nuqtalariga ishlash uchun ketib, keyinchalik ishbilarmonga aylangan o‘zbekistonliklar ko‘pchilikni tashkil etadi. Asli xorazmlik bo‘lgan Bahor Budo ham tadbirkor sifatida Fransiya hukumati nazariga tushgan vatandoshlardan. Uzoq yillardan beri Lion shahrida yashayotgan bu ayol turli loyihalari orqali ishsizlikka qarshi kurashmoqda. Muhim yumushi sabab O‘zbekistonga kelgan Bahor Budo bilan poytaxtdagi Amir Temur xiyobonida ko‘rishib, suhbatlashdik.
— Xorazmning chekka bir qishlog‘ida tug‘ilgan ayolning Fransiyaga ketib, yashab qolishi ko‘pchilikka qiziq. Keling, suhbatimizni shundan boshlasak.
— Xorazm viloyatining Gurlan tumanidagi Vazir qishlog‘ida tug‘ilganman. Oddiy baliqchining qiziman. Onam tikuvchi bo‘lgan. Mustaqil shaxs sifatida shakllanishim, jamiyatda o‘rnimni topishimda onam ko‘proq qo‘llab-quvvatlagan. Maktabda fransuz tili o‘qitilgani bois shu tilga qiziqishim kuchli bo‘lgan. Paxta dalalarida ham qo‘limda kitob olib yurardim.
2000-yili O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining fransuz tili yo‘nalishiga shartnoma asosida o‘qishga kirganman, ammo o‘qimaganman. 2001-yilda ham kontrakt asosida talabalikka qabul qilindim. Lekin moddiy tomondan sharoitimiz yaxshi emasligi uchun bir yil tikish-bichish bo‘yicha ishladim, somsa sotish, lag‘mon qilish orqali pul topdim. Uchinchi yili yana kontraktga tushdim. Onam “Boshqa ilojimiz yo‘q, bu safar, albatta, o‘qiysan, ishonchimni oqlab, mustaqil bo‘lishining kerak”, deya meni Toshkentga tashlab ketgan. Ko‘rib turibsiz, poytaxt juda katta, bir qarashda odamni yutib ketadi (kuladi).
Bir amallab, to‘rt yillik o‘qishni tamomlagach, negadir O‘zbekistonda o‘rnimni topishim qiyin bo‘ldi. Tanish-bilishim yo‘q edi, bunga balki korrupsiya ham xalal bergandir. Shundan so‘ng, 2007-yili madaniyat almashuv dasturi orqali Fransiyaga ketishga qaror qildim. Mazkur dasturda sizga talabalik maqomi beriladi, viza olasiz, fransuz oilasiga qabul qilinasiz. Ma’lum muddat o‘sha oilada yashab, bola parvarishi va boshqa ishlarga yordamlashasiz, shu vaqt ichida ham til, ham madaniyatni o‘rganasiz. Barcha xarajatlar bepul bo‘ladi. Shu tariqa Fransiyaga ketganman. Uydagilar oxirgi sigirni sotib, puliga bilet olib berishgan.
— Fransiya va fransuzlarning yashash tarzi, qonun-qoidalari, urf-odatlari O‘zbekistondan butunlay farq qiladi. Yillar davomida qanday qiyinchiliklarni yengib o‘tishingizga to‘g‘ri keldi?
— Fransuz tilini yaxshi bilaman, hammasi oson kechadi, qiynalmayman, degan o‘y bilan ketgandim. Ammo chuchvarani xom sanagan ekanman. Boy oilaga tushib qolganim uchun hamma o‘z ishini qilib, xonasiga kirib ketardi, bir-birimiz bilan o‘zaro aloqa yo‘q edi. Boshida fransuzlarning madaniyati, ishlash qoidalarini tushunmasdan ancha qiynaldim. Bir-birimizga yordam berish va bo‘ysunishga g‘ururim yo‘l qo‘ymasdi. To‘qqiz oy bir oilada yashagach, u yerdan ketdim. Chunki belgilangan muddat tugagan edi. Shu vaqt ichida taqdir ekan, parkda turmush o‘rtog‘imni uchratib qoldim.
O‘sha paytlarda tikuvchilik bilan shug‘ullanish fikri tug‘ilib qoldi. Fransiyaga endi borgan davrimda qarzga tikuv mashinasi xarid qilgandim. Onam o‘rgatgan hunarni shu davlatda yanada rivojlantiraman, deya qaror qildim.
2010-yili turmushga chiqdim, fransuzlardek yashash, karyera qilish huquqini qo‘lga kiritdim. Keyin “Bahor” nomli kichkina korxona ochdim. Ammo uning faoliyatidan u darajada qoniqmasdim, baribir qiynaldim. Yaqinlarimga yordam berish va moliyaviy tomondan mustaqil bo‘lish maqsadida qo‘shimcha ishlar bilan ham shug‘ullandim.
— Turli millat vakillari bo‘lgan xotin-qizlarga hunar va til o‘rgatar ekansiz. Bu loyihani boshlashingizga nima sabab bo‘ldi?
— To‘yimizdan so‘ng boshqa bir tumanga ko‘chib o‘tdik. U yerda 42 millat vakillari yashaydi, qiyin sharoitda yurgan muhojir ayollar ko‘pchilikni tashkil etadi. Bir kuni turmush o‘rtog‘im “Tikuvchilik bo‘yicha shu ayollar bilan biror loyiha qilsang bo‘lmaydimi? Sen ularga muhtoj, ular senga muhtoj. Bu sohada bir kishiga hamma ishni eplash qiyin”, deb maslahat berdi. Onam qishloq ayollariga o‘rgatgan hunarini Fransiyada ommalashtirishni niyat qilib yurgandim. Umr yo‘ldoshimning fikridan keyin olti oy davomida loyiha ustida ish olib bordim. Bu qaror orqali fransuz jamiyatidagi bir qator muammoga yechim topish ko‘zda tutilgan bo‘lib, “Bahor” brendi jamiyatga foydasi tegadigan korxona bo‘lishini istadim.
2018-yilda “Eco Couture” assotsiatsiyasini tashkil etdim. Bu loyiha orqali immigratsiya orqali kelgan ayollarga til va tikuvchilikni o‘rgatamiz. Boshida suhbatlashamiz, tikishga qiziqishi bo‘lsa, jamoaga jalb etamiz. Zo‘ravonlikka uchragan, ishlash uchun ruxsat berilmagan ayollar moliyaviy mustaqil bo‘lish, o‘z o‘rnini topishga qaror qilib, bizga murojaat etishadi.
Bugungi kunda o‘nlab ayollarni tadbirkorlikka ham tayyorlayapman. Rossiya, Checheniston, Turkiya taraflardan borgan ayollarda mustaqil bo‘lish, o‘z biznesini yo‘lga qo‘yishga intilish kuchli. Bu, albatta, yaxshi holat. Shuningdek, kollej talabalariga ham hunar o‘rgatamiz.
Dizaynerlik maktablari bilan hamkorlikda ishlaymiz. Mustaqil faoliyat boshlagan ayollarga qiyin vaziyatlarda ham yordam beramiz. Ularga shunchaki til va tikishni o‘rganish bilan kifoyalanmaymiz. Kredit yoki boshqa masalalarda muammoga duch kelsa, albatta, yordam qo‘lini cho‘zamiz va birga hal qilamiz.
— Ushbu loyihangiz Fransiya hukumati tomonidan qanday baholandi?
— Mamlakat hukumati bu kabi ijtimoiy loyihalarga befarq emas, doim qo‘llab-quvvatlaydi. Mazkur loyiham 2018-yili Fransiyaning eng yaxshi olti loyihasidan biri sifatida e’tirof etildi. Iqtisodiyot va moliya vaziri Bruno La Mer bilan ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirish, ularga yanada yordam berish masalasida bir soat muloqot qilganman. Ular bilan hozirgacha aloqadamiz, hisobot topshiramiz. Bundan tashqari, Mehnat, bandlik va intergratsiya vaziri, yirik bank rahbarlari ham loyihamizga qiziqish bildirgan.
— O‘zbekiston hukumati kambag‘allikka qarshi kurashish maqsadida “temir daftar”, “ayollar daftari”, “yoshlar daftari”ni yo‘lga qo‘ydi. Bu qanchalik samara beradi, deb o‘ylaysiz?
— Bularning barchasi ayollarning yashash tarzini o‘lchagan holda yo‘lga qo‘yilgan bo‘lishi mumkin. Bu loyihalarni batafsil o‘rganib chiqishga hali vaqtim bo‘lmadi. Ayollar muammosi bilan shug‘ullanish, yordam berish va qo‘llab-quvvatlash gapirilishi emas, qilinishi kerak bo‘lgan ish o‘zi. O‘zbekistonda bu qanday bo‘lyapti bilmayman, samarasini ham aytolmayman. Umid qilamanki, natijasi yaxshi bo‘ladi.
— Fransiyaliklar O‘zbekistonni qay darajada biladi? Ular mamlakatni yaxshi bilishi uchun nimalar qilish kerak?
— Men bilgan fransuzlarning barchasi O‘zbekistonga nisbatan ijobiy fikrda. Shu qadar mehmondo‘stmizki, bu ko‘p kamchiligimizni yopib yuboradi. Masalan, turmush o‘rtog‘im O‘zbekistonga kelib, yashashga ham rozi (kuladi).
Mamlakatni yanada tanitish uchun xalqaro medialarga ko‘proq intervyular berish kerak, menimcha.
— Yuqorida turli millat vakillari bilan bir hududda yashayman, dedingiz. Turfa sharoit va xarakterdagi odamlar orasida yashash sizni xavotirga solmaydimi?
— Xavf hamma joyda bor, bugun kim qayerda o‘lishini bilmaydi. Lekin u jamiyat orasida o‘zimni xavf ostida, deb his qilmayman. Ular ham menda yomonlik yo‘qligini sezishadi. Hammamiz insonmiz, o‘zaro hurmat bilan yashashimiz kerak. Insonning millati yoki diniga qarab muloqot qilmayman.
— Qanday paytlarda O‘zbekistonga butkul ko‘chib kelish fikri tug‘iladi?
— Lionda uch-to‘rt kunlab quyosh chiqmagan paytlarda. Quyoshni sog‘inaman. Uxlashdan oldin ham, ertalab ham baribir qishlog‘imni eslayman. Chang bosgan ko‘chalar har doim xayolimda.
— Shaxsiy hayotingizga ham to‘xtalib o‘tsangiz?
— Turmush o‘rtog‘im fransuz, mening birinchi maslahatchim. U ham ijtimoiy muammolarga befarq emas. Hozir ikki farzandim bor. O‘g‘lim Yoqub, qizim Maryam o‘zbek va rus tillarini kam biladi. Lekin ular men ulg‘aygan joylarda katta bo‘lishini istayman. Ta’til paytlari O‘zbekistonga jo‘natib, qishloq ko‘chalarida yalangoyoq yurishlarini xohlayman.
Loyihaning to‘liq variantini “Daryo”ning YouTube’dagi sahifasi orqali tomosha qilishingiz mumkin.
Mirolim Isajonov suhbatlashdi.
Tasvirchi va montajchi: Ilhom Xursanaliyev
Izoh (0)