“Oldinga yurish uchun ortga ham qaytib turiladi” — Amerikadagi nufuzli teleboshlovchi Opra Uinfridan uch saboq

Garvard universitetining faxriy doktori, “Ozodlik medali”, yana bir qator mukofotlarga erishgan Opra Geyl Uinfri uch karra Forbes nazariga tushgan. O‘z kinostudiyasi, O, the Oprah Magazine jurnali, radiotarmoq va OWN: The Oprah Winfrey Network telekanalini boshqarayotgan uddaburron ayolning e’tiborli xizmatlaridan biri Janubiy Afrikada qizlar maktabini ochib, u yerdagi qashshoqlik, savodsizlikka barham berishga urinayotganidir. Universitetidagi o‘qishini tashlashga majbur bo‘lgan, yillar o‘tib, millionlab teletomoshabinlari bor “Opra Uinfri shousi” bilan tanilgan teleboshlovchi 2008-yili Stenford universiteti bitiruvchilariga zafar va mag‘lubiyatlarining sirini ochadi. 

“Daryo” ilk afro-amerikan teleboshlovchi ayolning ushbu nutqini ayrim qisqartirishlar bilan taqdim etadi. 

Diplomsiz teleboshlovchiga aylandim

“Stenford” degan kalomni aytishni biram xush ko‘ramanki... Afsus, bu dargoh diplomini olish nasib etmagan. Sababi, Tennesi shtatidagi universitetga hujjat topshirib, 1975-yili bitirishimga bor-yo‘g‘i bir semestr qolganida darslarni ko‘p qoldiraverganimdan ketishga majbur bo‘lganman. O‘shanda o‘zimni: “Tashvishlanma. Shundog‘am kursdoshlaring bilan bitiruv oqshomini o‘tkaza olmasding”, deya ovutdim. Negaki, birinchi kursidan – o‘n to‘qqiz yoshidan beri – televideniye havosidan nafas oladigan qizaloq o‘sha vaqtlari kechki yangiliklardan keyin “komendantlik soati”ni kutadigan yagona teleboshlovchi edi. Otam esa, “Axborot soati 10:30 da tugaydi. Shunday ekan, o‘n birgacha uyda bo‘l!”, — derdi qat’iy.

Bunday ogohlantirishlarni quloqqa ilmasdim. Chunki yashash uchun tinmay kurashar, yana tanlagan yo‘limda ketayotgandim. Oradan qancha yillar o‘tdi, otam hali-hanuz o‘sha masalaga – diplomsizligimga qaytaverardi. “Opra Geyl (bu ikkinchi ismim), kelajakda universitet diplomisiz nimaga erishmoqchisan, hayronman!”, derdi. “Dadajon, televizion shou muallifiman!”, degan javob tayyor turardi. Shunda ham bo‘sh kelmay: “Diplomsiz qanday yashash mumkin, tasavvurimga sig‘dirolmayman, axir!” deb o‘pkalardi.

– Dadajon, o‘zimning tok-shoum bor!

– Juda yaxshi, lekin boshqa ishning boshini diplomsiz qanday tutasan?

1987-yili Tennesi universiteti bitiruvchilari oldida nutq so‘zlashga taklif etishdi. O‘shanga dovur, jamoatchilik orasida o‘z shoum bilan yaxshigina tanilishga ulgurgan, “Oskar”ga loyiq topilgan filmni suratga olgan, “Harpo” otlig‘ kompaniyaga asos solgan ayol edim. Biroq to bir insonning ko‘nglini shod aylamaguncha, (otam aytganidek, diplomsiz hech nimaga erisholmay) ma’ruza o‘qimasligimni aytib, taklifni rad etdim. Keyin kurs ishlarimni tez-tez yozib, diplom himoyasidan o‘tib, nihoyat o‘z darajamni oldim. Otamning qanchalar shodlanganini, bu insonni quvontirish muammolarimning yechimi ekanini ham aytmay qo‘yaqolay.

Otamning nega diplomim bo‘lishi haqida bunchalar qayg‘urishiga sabab bor. Bi Bi Kingning: “O‘qish-o‘rganishning afzal tomoni – uni birov sendan aslo tortib ololmasligida”, degan gapini takrorlayverardi. O‘qish keng ma’noli tushunchaki, bugun ayni shu mavzuda so‘zlamoqchiman. Sizning o‘qigan-o‘rganganlaringiz shu yerda tugamaydi, aksincha, bu hali boshlanishidir.

Olamda hali o‘rganishingiz kerak saboqlar talay. Bu dunyo, ona zamin – maktab, hayotimiz esa sinfxona. Gohi Yer sayyorasidagi maktab darslari uzun yo‘ldagi to‘siqlar, qiyaliklarga o‘xshaydi. Ba’zan tamomila inqirozga yuz tutadi. Saboqlarni to‘la-to‘kis anglash uchun olg‘a intilaverish muhimligini anglab yetdim. Bu – koinot siri.

Hayotga tikkama-tikka qarshi chiqish — bilimlarimizni kengaytirishda eng maqbul yo‘l. Aynan shular – inson mohiyatini “takomillashtirish”, o‘zligimizni topish, ong-tafakkurni muttasil boyitish, yuqori pog‘onalarni zabt etish niyatida yashaymiz.

Donolik boylikdan qimmat — qancha sarflasangiz, shuncha ko‘piga erishasiz

Chikagoda ishimni ilk boshlagan kunlarim bir muxbir qiz mendan intervyu oldi. Oradan yillar o‘tib, tasodifan, ko‘rishganimizda: “Bilasizmi, sira o‘zgarmabsiz! Xuddi avvalgidek, o‘z holingizcha qolibsiz!” degandi samimiy. Umrim bo‘yi eshitgan eng yoqimli maqtov mana shu.

Aslida, nimaning payida yurmaylik, bari aslimizni asrashga intilishdir. Zimmamizdagi barcha yumushlar, ishlar-u tajribalarda o‘rgangulik saboq bor va u keyingi qadamlarimizni, ruhni boyitish manzillarini belgilab beradi. Ishoning, donolik boylikdan-da qimmatliroq – qancha sarflasangiz, shuncha ko‘piga erishasiz.

Bugun sizlar bilan atigi uchta saboqni – hayotimga ta’siri behad ulkan, tuyg‘ularim bilan bog‘liq, umr safarimda jamg‘arganlarimni – bo‘lishmoqchiman. Qarshi emasmisiz? Kimdir sizga: “Chimdim narsani gapirib bermoqchiman” deb, soatlab valaqlasa, jahlingiz chiqmaydimi? “Menga qarang, bu mening bitiruv kecham. Sizniki emas”, deyishingiz tabiiy. Shu bois, uchtagina saboqni ulashaman, xolos.

Baltimordagi kechki axborot dasturiga teleboshlovchilikka taklif etishgach, bir yil o‘tib, kollejni tashladim. O‘shanda asosiy maqsadim media bozorida o‘z o‘rnimni topish edi. Baltimor esa Neshvildan ko‘ra kattaroq maydon edi. Yigirma ikki yoshimda kechki axborotda chiqishim yirik g‘alabaga o‘xshardiki, go‘yo dunyodagi eng muzaffar inson men edim.

Ich-ichimdan shunchalar g‘ururlanardimki, ana endi Barbara Uoltersga o‘xshash imkon topildi, degan xomxayollardan sevinardim. Ilk ish boshlagan kezlarim shu xonimga taqlid qilardim. Yigirma ikki yoshimda yiliga 22000 dollar daromad topardim. Ishxonada Geyl degan ajoyib dugonamni topdim. Gap orasida: “Voy, Xudoyim! Ishonolmayman! Yigirma ikki yoshda shuncha pul! Qirqqa kirsang, qirq ming toparkansan-da!” derdi tez-tez.

Qirqqa ham kirdim. Shukrki, uning bashorati amalga oshmadi.

Xullas, yigirma ikki yoshimda yigirma ikki ming topardim-u, biroq nedandir ko‘nglim sira to‘lmasdi. Prezident Hennessi aytganidek, nomim “qo‘ng‘iroq”dek jaranglashi kerak edi. Shu bois, rahbarlarim ismimni o‘zgartirishga kelishishdi. “Opra degani birovning esida turmaydi. Kel, ismingni o‘zgartiramiz. Odamlar xotirasiga muhrlanadigan, entikib eslaydiganini izlaymiz. Ehtimol, yumshoqqina “Syuzi”dir?”, degandi yangiliklar bosh muharriri.

“Salom, Syuzi”. Juda do‘stona, a? Syuzi ensangizni qotirmasligi aniq. Yodda qolishi ham oson. Biroq men Syuzi emasman.

“Ismingni Syuziga o‘zgartir”, — dedilar... rozi bo‘lmadim

Ismimdan uyalib ulg‘aygandim. “Opra” degan nomni likop ostidagi yorliqlar, ovqat idishlarida uchratsang, ijirg‘anmay qo‘ymaysan. Ismimni o‘zgartirish taklifini aytishganida o‘zimcha o‘yladim: “To‘g‘ri, ism meniki, xo‘sh keyin-chi? Nima, Syuziga o‘xshaymanmi?”. Albatta, yo‘q. Axir, ko‘nglimdagi murod bu emas-ku! Ismimni o‘zgartirmadim. Odamlarning eslaydimi yoki yo‘q – ahamiyatsiz.

Keyin tashqi qiyofam ham ularga ma’qul emasligi oydinlashdi. 1976-yili boshlig‘im huzuriga chaqirib: “Aft-angoring menga yoqmaydi!” dedi xotirjam. Agar hozir shunday deyishsa, o‘sha kishini darrov sudga berishadi. Biroq u paytlari zamon boshqa edi. Odatiy holdek qarashardi bariga. Barbara Uoltersga o‘xshagulik joyim ham yo‘q edi. Shu tariqa, go‘zallik saloniga yetaklab borib, sochlarimni issiq qisqich bilan turmaklashdi. Bir necha kun o‘tib, sochlarim to‘kildi, alamdan ularni qirib yubordim. Alal-oqibat, bu ko‘rinishim ham ularga yoqmadi. Negaki, ekranda qop-qora va sochi taqir olingan boshlovchi o‘tirardi-da! Xunuk manzara, a?

Kallikdanam yomoni boshqa odamlarning fojialarini ko‘rib, kuzatib, kundalik vazifa tarzida reportaj tayyorlash edi. Bunday topshiriqlarga nafratimni yashirolmasdim. Ich-ichimdan boshqa ish – zalvori bundan-da og‘ir yumushni bajarishim, kimlargadir ko‘maklashishim kerakligini his etardim.

Vaqt o‘tgani sari Barbaraga taqlidan gapirishga, uningdek tik o‘tirishga behuda chiranardim. Nazarimda, ahmoqlarcha yo‘l tutayotgandim. Mabodo, o‘zligimni saqlab qolsam, eng chiroyli Opraga aylanardim. Barbaradek jarangdor so‘zlashga uringanlarim-chi! Gohi qo‘limdagi matn nusxasini o‘qimas, ichimdagi ovoz so‘zlarning o‘z-o‘zidan ravon ketaverishini aytar, yangiliklarni odamlarga o‘zim ulashayotgandek o‘qishga tirishardim. Qo‘limdagi matnga qaramay, go‘yo ichimdan toshib kelayotgandek yangiliklarni o‘qirkanman, talaffuzi qiyin ayrim so‘zlarga duch kelib, ularni chalakam-chatti tilga olayotganimni bilmasdim. Kunlarning birida matnga qarab turib, “Kanada” so‘zini “Ka-nada”deya o‘zimcha qiroat bilan o‘qidim. So‘ng Barbara usuli ko‘pam to‘g‘ri emasligini, o‘z yo‘limni topishim zarurligini anglab yetdim.

Lekin dadam har doimgidek: “Opra Geyl, toleying kulgani shu. Ishingni tashlamaganing durust”, deya fikrimdan qaytarar, boshlig‘im esa, “Bu kechki dastur. Sen – teleboshlovchisan, oddiy xizmatchi emas. O‘z ishingni qilaver”, deyishdan charchamasdi.

Ikkilanish, burch va umid orasida qovrilardim. Uyga qaytib, kundalik yozishga tutindim (O‘n besh yoshimdan beri muttasil kundalik yozaman. Bemisl qudratga ega u). Qog‘ozga ko‘nglimda qo‘pgan g‘alayon, arosatdagi o‘ylarim, tushkunligim – barini to‘kib yozdim. Tashvishlarim bilan tanho kurashdim, hammasini yengdim.

Ko‘ngling buyurganini qilsang, haqligingni tushunasan

Sakkiz oy o‘tib, ishdan ketdim. Aytishlaricha, haddan ortiq ko‘ngilchan ekanman. Sal o‘tib, shartnomadagi haqimni to‘lamay, Baltimordagi tok-shouga o‘tkazishdi. Shouni olib borarkanman, xuddi uyimda o‘tirgandek huzurlanayotganimni tuydim. Televideniye vaqtichog‘likdan ko‘ra odamlarning turmushini yaxshilash, ularni tinglash, dardini aritishda xizmati katta ekan. O‘rnimga cho‘kib, ko‘rsatuvni boshlarkanman, yengil nafas olayotganimni, to‘g‘ri yo‘lni topganimni sezdim.

Ko‘ngling buyurgan ishni bajarsang, haq ekaningni tushunasan, har kuni nimagadir erishasan, senga to‘layotganlaridan ortig‘ini olasan.

Xo‘sh, to‘g‘ri yo‘ldaligingizni qayerdan bilasiz? Qay tariqa aniqlaysiz? Qayg‘urmang, sezasiz. Sezgilarimiz hayotimizdagi qidiruv sistemasiga o‘xshaydi. Nimanidir bajarishga ikkilangan yoki qat’iy qaror chiqarolmaganda sezgilar o‘z-o‘zidan sizga ishora beradi. Qobiliyatingiz ostonadayoq xudbinligingizni sinab, ichki ovozingizga quloq tutadi. Har qaysi to‘g‘ri qarorimda, takror aytaman, har bir to‘g‘ri tanlovimda, ichki ovozimning beminnat xizmati bor. Xatolarim esa ichki ovozimga quloq tutmaganim, o‘zimni eshitmaganim hosilasi.

Ko‘nglingiz chopmayaptimi – qo‘l urmang! Ayni shu birgina saboq, nafaqat sizni, do‘stlarim, balki yana ko‘pgina qayg‘udoshlarni qutqaradi. Bu hatto taqiqqa ham ishora. Mana shuni o‘rgandim. Hali anchagacha ishni nimadan boshlashga ikkilanasiz. O‘shanda o‘zingizni bosing, tinchlaning, shoshilmang. To yo‘l topmaguningizcha tushkunlikka tushmang.

O‘zingizni qo‘lga olib, ichki ishtiyoqqa erkinlik bersangiz, birgina shaxsiy hayotingizda emas, balki dunyo ravishini boshqarishda ham ancha-muncha ilmni egallaysiz. Yozuvchi Daniel Pink “Mutlaqo yangi tafakkur” asarida tamomila boshqa asrga qadam qo‘yayotganimizni aytadi. Olomondan ajralgan inson tobora “yurak”ka – miyaning o‘ng shariga – yaqinlashib, chap sharidan uzoqlashadigan zamonni “Konseptual asr” deya nomlabdi. Bunda sovuq aql, hisob-kitob, qonun-qoidalar emas, xushxandonlik, ezgu maqsad, his-tuyg‘ular, ichki sezgilar hukmron bo‘larkan.

Maqsadga tez eltadigan, bir taraflama so‘qmoqlarni unuting. Rostdanam uchmoqchimisiz, avval kuch va qo‘rquvingizni chamalab ko‘ring. Ichki ovozingizni avaylang. U hammada mavjud. Qalbingizga ishoning va omad sizga kulib boqadi.

Omad men uchun nima? Aytib qo‘yay, pul – juda ajoyib narsa. Bu yerda sizlarga pul haqida so‘zlamoqchi emasman. Negaki, u shundog‘am yaxshi narsa. Pulni yaxshi ko‘raman. Qanchadan qancha buyum sotib olish mumkin. Biroq puldorlik har doim ham baxt beravermaydi. Bunda daromadning aql bilan vobastaligi muhim. Axir, ma’nogina hayotingizni bezaydi. Atrofingizda sizni e’zozlaydigan, ishonchli chin do‘stlar to‘plansagina, o‘zingizni boy-badavlat deb bilavering.

Hozir yashang, ertaga nima bo‘lishini bilmaysiz-ku!

Demak, birinchi saboq – sezgilaringizga bo‘ysuning. To‘g‘ri deya ovoz bersa, yo‘lda davom eting. Aksini eshitsangiz, niyatingizdan qayting.

Endi biroz muvaffaqiyatsizlikka to‘xtalsam. Chunki hech birimizning umr safarimiz bexatar, yo‘limiz ravon emas. Barchamiz qoqilamiz, yiqilib-surinamiz, inqirozlarni boshdan kechiramiz. Ishlarimiz chappa ketsa, darrov taslim bo‘lamiz. Axir, bu yo‘nalishimizni o‘zgartirishga ishora, xolos-ku. Har bir mag‘lubiyat, qiyinchilik pallasida bunda hikmat yashirinmikan, nimani o‘rgansam ekan deya o‘zimdan so‘rayman? Xuddi shu yerda kerakli xulosani chiqargach, yana olg‘a qadam tashlayverasiz. Chindan saboq olsangiz, imtihondan o‘tasiz, mavzuni qayta takrorlashning hojati yo‘q. Shunda ham ko‘zingiz ochilmasa, o‘zgadan o‘pkalamang.

Hayotning imo-ishoralari, pichirlashlariga ahamiyat bermagan chog‘im mushkulotlar yopirilib kelarkan. E’tiborlisi, hayot baridan avval belgi berarkan. Agar o‘sha shivirni rad etsangiz, ertami-kechmi, qaysarligingizcha qolsangiz ham afsuslanarkansiz. Xotirjam tortib, o‘zingizga to‘g‘ri savolni berib, omadsizlikning ildizini qidirsangiz, hammasi ravshanlashadi, chiqish eshigini osongina topasiz.

“Yangi zamin” degan betakror kitob muallifi, do‘stim Ekhart Tolli mana bunday yo‘l tutadi doim: u ko‘ngilsiz voqealarga aslo qarshi turmaydi, aksincha, o‘sha tolesizlik bilan qo‘shilib ketadi. Yechim esa mushkulotning o‘zidan chiqariladi. Chunki taslim bo‘lish tark etish degani emas, balki mas’uliyat bilan olg‘a harakatlanish demak.

Ko‘pchilikka ma’lum, (prezident Hennessi bu haqda allaqachon gapirdi) ushbu saboqlarni Afrikada boshlaganman. Janubiy Afrikadagi qizlarni xuddi Stenforddagidek kelajakka yo‘naltirish, ularga imkon berish umidida o‘sha yerda maktab ochdim. Uning gullab-yashnashi, rivoji uch-u besh yilimni sarfladim. Har qaysi qiz-ayol atrofidagilarga kerakligini his etsin, dedim. Shu bois, andazasidan tortib yostiqlar-u choyshablar soni, g‘ishtlar orasidagi qorishmagacha hisoblab chiqdim. To‘qqiz viloyatdagi qishloqlardan qizlarni shaxsan o‘zim tanladim. Biroq o‘tgan kuzda kutilmagan duch keldim. Yotoqxona boshliqlaridan biri zo‘ravonlikka erk bergani haqidagi xabarni yetkazishdi.

Tushunganingizdek, aqlni shoshiradigan mujda. Dastlab, yarim soatcha alamdan baqirib, rosa bo‘zladim. Keyin o‘zimni bosib: “Ishga qayt. Yarim soatcha bekorga ko‘zyosh to‘kding. Vaziyatga oqilona yechim top. Hoziroq bir qarorga kel”, dedim o‘zimga o‘zim. O‘sha zahoti ruhiy zarba olgan bolalarni davolaydigan mutaxassis bilan bog‘landim. O‘quvchilarim zarur yordamni olishlari uchun maxsus guruh tuzib, Geyl bilan samolyotga o‘tirgancha, Janubiy Afrikaga uchib ketdik.

Muttasil o‘zimdan so‘rayveraman: “Bundan nimani o‘rgandim?”. Agar boyagi mushkulot tajribamga tajriba qo‘shsa, demak, tuzukkina dars olibman. Hozir xatolarim nimadaligini yaxshi bilaman. Boshimdan o‘tkazgan barcha kamchiliklarimni ipidan ignasigacha diqqat bilan kuzataman. O‘sha maktabni inson ichki kechinmalarini tadqiq etish maqsadida bino etganman.

Bu saboq barchamizning hayotimizga bosh suqmay qo‘ymaydi. Eng muhimi – ichki ovozdir. Xulq-odob, qobiliyat va go‘zallik esa birlamchidir. Bilaman, o‘quvchi qizlarim o‘sha noxush holatdan matonat bilan chiqib ketishadi. Ovozlarida kuch mujassamligini, albatta, tushunishadi.

Ularning ko‘tarinki ruhi va vaziyatga moslashuvchi fe’li so‘nggi saboqni – baxtni izlab topishni o‘rgatdi.

Baxtga erishish eng jo‘n, ammo o‘ta daqiq mavzu. O‘z farzandlariga “Yoshlarga murojaat – kelajakka murojaat” degan she’r yozgan Gvendolin Bruks so‘zining yakunida: “Jangdagi g‘alaba, qo‘shiqning xotimasi uchun emas, bil’aks ayni shu lahzada yashang” deydi. Ekhart Tolli aytganidek, shoira ham “Dam shu damdir, o‘zga damni dam dema”, naqlini misol keltiradi. Hozir yashang. O‘tmishingizdagi xotiralarning bugun uchun qizig‘i yo‘q, chunki hayot “ayni shu on” so‘zi bilan bog‘liq.

Hayot — chayqovchilik bozori

Shoira yana bir jihatni aytgisi kelgan-u, imkon topolmagan chog‘i. Faqat o‘zingiz uchun yashamang. Chindan baxtga erishmoqchimisiz, o‘zingizdan ko‘proq shijoat talab eting. Sababi, hayot – chayqovchilik bozori. Oldinga yurish uchun ortga ham qaytib turiladi. Nazarimda, bu eng muhim saboq. Baxtli bo‘lish uchun nimadandir voz kechiladi.

Bilaman, bu universitetda aytayotgan saboqlarim allaqachonlardan buyon bor. Jeyn va Liland Stenford ham ayni shu tajribalarni boshdan o‘tkazgani, shubhasiz. Bu yirik ilm maskanining qanday bino etilgani, Stenfordlar o‘n besh yashar yakka yagona farzandini terlama sabab yo‘qotganlari tarixini ko‘pchilik biladi. O‘shanda ular dunyo ravishidan g‘azablanishga, erishganlarini ayamay yo‘qotishga haqlari yetarli, yana vaj ham topilardi. Biroq buning o‘rniga jamiki og‘riqlari va qayg‘ularini ezgulikka yo‘naltirdilar. O‘g‘illarini yo‘qotgan yili nufuzli o‘quv dargohiga asos solishdi. O‘z jigarbandiga o‘qish nasib etmagan maskanda boshqalarning bolalari o‘sib-unishiga sharoit yaratdilar.

Hammasi ravshan – qayg‘uga cho‘mganingda boshqalarning g‘amini aritish uchun ham ularga ko‘makka shoshil. Joning og‘riyaptimi, o‘zganing ham og‘rig‘iga malham qo‘y. Olomon qurshovida qolganingda nafaqat o‘zingni, yana olomon toptayotgan odamni ham qutqarishga urin. Oxir-oqibat, hamdardlik va birodarlik xizmatining chinakam a’zosiga aylanasan.

Stenfordlar ota-onagina sabr etgulik zo‘r qayg‘uni boshdan o‘tkazdi. G‘amni aritishning yo‘lini boshqalarga berilajak ko‘makda ko‘rishdi. Ayni shu donolik ilmiy va ijtimoiy tarafdan rivojlantirildi. Ishonavering, bu shaxsiy sifatlar haqidagi bema’ni safsata emas. Atrofdagilarga yordam berish orqali ruhingiz kamolga yetadi. O‘zingizni bardam sezyapsizmi, qani turing-da, do‘stlaringizga ko‘maklashing. Shunda baxt neligini tuyasiz.

Shubha yo‘qki, aktyorlikni tanlaganlar, albatta, san’atga o‘zlarini baxshida etadilar. Yoki shifokorlikka o‘qiyotgan bilim va g‘ayratini sog‘liqni saqlashga sarf etadi. Bugun ko‘pchiligingiz biznes, huquq, muhandislik, ijtimoiy fanlar, ilm-fan, tibbiyot sohalarida doktorlik va boshqa darajalarni olish arafasidasiz. Iqtidor va mahoratingizni xizmat ko‘rsatishga safarbar etarkansiz, atrofga o‘sha “xizmat ko‘zoynagi”ni taqib qarasangizgina kasbingiz kutilmagan tuhfalarni hozirlaydi sizga. Sezishimcha, baringiz Stenfordda shunchaki bitirib ketish va ish topish niyatidagina o‘qimagansiz.

“Hamma ham mashhur bo‘lolmaydi. Ammo har kim buyuk bo‘la oladi”

Keling, so‘zimni Martin Lyuter Kingning ajoyib gapi bilan yakunlasam. Doktor King “Hamma ham mashhur bo‘lavermaydi”, deydi. Bilmadim-u, qarshimdagilarning barchasi mashhurlikka da’vogardek. Biroq taqdir – so‘qmoq. Xullas, doktor Kingning aytishicha, “Hamma ham mashhur bo‘lavermaydi. Lekin har kim buyuk bo‘la oladi. Negaki, buyuklik mehnat bilan vobasta”. Tarixni yaxshi o‘rgangan talabalar iqtibosning davomini ham bilishsa kerak. “Ishlash uchun kollej diplomi bo‘lishi shart emas. Mehnat uchun ega bilan kesimni bir-biriga moslashtirishga, Aflotun bilan Aristotelni bilishga majbur ham emassan. Xizmat uchun Eynshteynning nisbiylik nazariyasini yoki fizikadagi ikkinchi termodinamik nazariyani bilmasliging ayb emas. Bor-yo‘g‘i, muhabbatga to‘lug‘ qalbing va mehr bilan sug‘orilgan ruhing bo‘lsa kifoya”, deb aytgandi.

Bir necha daqiqalardan keyin Stenfordning haqiqiy bitiruvchisiga aylanasiz. Diplom bilan birga mehribon qalb va teran aqlingiz bor. Ushbu tuhfalarni qayerga yo‘llash o‘zingizga bog‘liq. Mana, qo‘lingizda hujjat. Boring, ko‘ring, o‘rganing, chunki buyuk o‘ylar, albatta, ro‘yobga chiqadi.

2008-yil 15-iyun Stenford universiteti

Ingliz tilidan Charos Nizomiddinova tarjimasi