NYT: AQSh aviazarbalarda halok bo‘lgan yuzlab tinch aholi haqidagi ma’lumotlarni yashirgan

AQSh Afg‘oniston, Iroq va Suriyadagi havo hujumlarida halok bo‘lgan tinch aholi vakillarining soni haqidagi asl ma’lumotlarni yashirgan, deyiladi The New York Times’ning jurnalistik surishtiruvida.

Surishtiruv mualliflari Pentagonning aviazarbalar to‘g‘risidagi 1,3 mingdan ortiq hujjatlarini tahlil qilgan, zarba berilgan joylarga borgan, mahalliy aholi va amerikalik harbiy xizmatchilardan intervyular olgan.

Nashrning ta’kidlashicha, Pentagonning rasmiy ma’lumotlarida Iroq va Suriyada IShIDga qarshi berilgan aviazarbalar oqibatida jami 1417 nafar tinch aholi halok bo‘lgan, Afg‘onistonda esa 2018-yildan beri kamida 188 nafar tinch aholi vakillari havo hujumlari qurboniga aylangan. NYT surishtiruvi shuni ko‘rsatdiki, qurbonlarning haqiqiy soni sezilarli darajada yuqori va rasmiylar tinch aholining o‘limi haqidagi aksariyat xabarlarni ko‘rib chiqishdan bosh tortgan. Hozirda qurbonlarning haqiqiy soni rasmiy ma’lumotlarda keltirilganidan qancha ko‘pligini aniqlashning iloji yo‘q, biroq gap yuzlab sir tutilgan o‘limlar haqida ketmoqda.

Mualliflar tinch aholining o‘limiga olib kelgan zarbalar uchun javobgarlar hech qanday jazo olmagani, aniqlangan qonunbuzarlik holatlarining 12 foizdan kamrog‘i ustidan to‘liq tekshiruvlar boshlanganini qayd etgan. Shu bilan birga, aviazarbalarning oqibatlarini tekshirishga, ko‘pincha o‘sha zarbalarning amalga oshirilishini ma’qullagan odamlar boshchilik qilgan. Bunday hodisalarning tafsilotlarini aniqlashtirish jarayonida harbiylar qurbonlarning jasadlari videoyozuvlar bilan tasdiqlanmagan o‘limlarni hisobga olmagan. Ayrim tekshiruvlarning natijalari e’lon qilinmagan ham.

AQSh Qurolli kuchlari Markaziy qo‘mondonligining matbuot kotibi Bill Urbanning NYT muxbirlariga izoh berishicha, “hatto dunyodagi eng zo‘r texnologiya bilan ham xatolardan qochib bo‘lmaydi” tinch aholi vakillarining halok bo‘lganining sababi ham shunda. U bu xatolar ma’lumotlarning yetishmasligi yoki mavjud ma’lumotlarning noto‘g‘ri talqin qilinishi bilan bog‘liqligini aytgan.

“Biz bu kabi zararni keltirmaslik uchun astoydil harakat qilmoqdamiz. Ishonchli manbalar tomonidan xabar qilingan holatlarning barchasini tekshiryapmiz”, — degan Urban.

NYT surishtiruvi mualliflari xatolarning ehtimoliy sabablari sifatida quyidagilarni keltirdi:

• tinch aholini jangarilar bilan adashtirgan harbiylarning e’tiborsizligi (Pentagonning rasmiy statistik ma’lumotlariga ko‘ra 4 foiz, NYT ma’lumotlariga ko‘ra 17 foiz);
• tinch aholini ko‘rmay qolish: harbiylar shunchaki zarba zonasida odamlar borligini bilmagan;
• noto‘g‘ri razvedka ma’lumotlari va sifatsiz videoyozuvlar, ularni o‘rganish chog‘ida harbiylar, masalan, yosh bolani xavfli obyekt deb adashgan bo‘lishi mumkin.

Noyabr oyida NYT harbiy manbalarga tayanib, AQSh 2019-yilning mart oyida Suriyaning Baguz shahri yaqinida mamlakat harbiy-havo kuchlarining aviazarbasi ortidan kamida 80 kishi halok bo‘lganini yashirgani haqida xabar bergandi. Gazetaning yozishicha, koalitsiya kuchlari portlash sodir bo‘lgan hududni buldozerlab tashlagan. Harbiy amaldorlarning ko‘pchiligi bu haqda bilgan, ammo hech kim chuqur mustaqil tekshiruv o‘tkazmagan.