NYT: АҚШ авиазарбаларда ҳалок бўлган юзлаб тинч аҳоли ҳақидаги маълумотларни яширган

АҚШ Афғонистон, Ироқ ва Суриядаги ҳаво ҳужумларида ҳалок бўлган тинч аҳоли вакилларининг сони ҳақидаги асл маълумотларни яширган, дейилади The New York Times’нинг журналистик суриштирувида.

Суриштирув муаллифлари Пентагоннинг авиазарбалар тўғрисидаги 1,3 мингдан ортиқ ҳужжатларини таҳлил қилган, зарба берилган жойларга борган, маҳаллий аҳоли ва америкалик ҳарбий хизматчилардан интервьюлар олган.

Нашрнинг таъкидлашича, Пентагоннинг расмий маълумотларида Ироқ ва Сурияда ИШИДга қарши берилган авиазарбалар оқибатида жами 1417 нафар тинч аҳоли ҳалок бўлган, Афғонистонда эса 2018 йилдан бери камида 188 нафар тинч аҳоли вакиллари ҳаво ҳужумлари қурбонига айланган. NYT суриштируви шуни кўрсатдики, қурбонларнинг ҳақиқий сони сезиларли даражада юқори ва расмийлар тинч аҳолининг ўлими ҳақидаги аксарият хабарларни кўриб чиқишдан бош тортган. Ҳозирда қурбонларнинг ҳақиқий сони расмий маълумотларда келтирилганидан қанча кўплигини аниқлашнинг иложи йўқ, бироқ гап юзлаб сир тутилган ўлимлар ҳақида кетмоқда.

Муаллифлар тинч аҳолининг ўлимига олиб келган зарбалар учун жавобгарлар ҳеч қандай жазо олмагани, аниқланган қонунбузарлик ҳолатларининг 12 фоиздан камроғи устидан тўлиқ текширувлар бошланганини қайд этган. Шу билан бирга, авиазарбаларнинг оқибатларини текширишга, кўпинча ўша зарбаларнинг амалга оширилишини маъқуллаган одамлар бошчилик қилган. Бундай ҳодисаларнинг тафсилотларини аниқлаштириш жараёнида ҳарбийлар қурбонларнинг жасадлари видеоёзувлар билан тасдиқланмаган ўлимларни ҳисобга олмаган. Айрим текширувларнинг натижалари эълон қилинмаган ҳам.

АҚШ Қуролли кучлари Марказий қўмондонлигининг матбуот котиби Билл Урбаннинг NYT мухбирларига изоҳ беришича, «ҳатто дунёдаги энг зўр технология билан ҳам хатолардан қочиб бўлмайди» тинч аҳоли вакилларининг ҳалок бўлганининг сабаби ҳам шунда. У бу хатолар маълумотларнинг етишмаслиги ёки мавжуд маълумотларнинг нотўғри талқин қилиниши билан боғлиқлигини айтган.

«Биз бу каби зарарни келтирмаслик учун астойдил ҳаракат қилмоқдамиз. Ишончли манбалар томонидан хабар қилинган ҳолатларнинг барчасини текширяпмиз», — деган Урбан.

NYT суриштируви муаллифлари хатоларнинг эҳтимолий сабаблари сифатида қуйидагиларни келтирди:

• тинч аҳолини жангарилар билан адаштирган ҳарбийларнинг эътиборсизлиги (Пентагоннинг расмий статистик маълумотларига кўра 4 фоиз, NYT маълумотларига кўра 17 фоиз);
• тинч аҳолини кўрмай қолиш: ҳарбийлар шунчаки зарба зонасида одамлар борлигини билмаган;
• нотўғри разведка маълумотлари ва сифатсиз видеоёзувлар, уларни ўрганиш чоғида ҳарбийлар, масалан, ёш болани хавфли объект деб адашган бўлиши мумкин.

Ноябрь ойида NYT ҳарбий манбаларга таяниб, АҚШ 2019 йилнинг март ойида Суриянинг Багуз шаҳри яқинида мамлакат ҳарбий-ҳаво кучларининг авиазарбаси ортидан камида 80 киши ҳалок бўлганини яширгани ҳақида хабар берганди. Газетанинг ёзишича, коалиция кучлари портлаш содир бўлган ҳудудни бульдозерлаб ташлаган. Ҳарбий амалдорларнинг кўпчилиги бу ҳақда билган, аммо ҳеч ким чуқур мустақил текширув ўтказмаган.