Xitoyda elektr energiyasining ortiqcha iste’moliga qarshi kurash boshlandi, deb yozadi Bloomberg.
Birinchi navbatda, chora-tadbirlar sanoatda elektr tokidan haddan ko‘p foydalanishga qarshi qaratilgan. Alyuminiy eritishdan tortib, soya dukkaklariga ishlov berishgacha bo‘lgan turli sohalardagi korxonalar elektr sarfini qisqartirishga, ba’zi hollarda esa ishlab chiqarishni to‘xtatishga majbur qilinmoqda.
Atmosfera va iste’mol
Keskin choralar uchun asosiy sabablar energiyaga nisbatan o‘sib borayotgan talab, shuningdek, elektr stansiyalari uchun yoqilg‘i narxining balandlashishi bo‘ldi. Pekinning atmosferaga ajraladigan chiqindilarni kamaytirish rejalari ham bunga o‘z hissasini qo‘shdi.Eng katta bosim Szyansu, Chjeszyan va Guandun kabi sanoat bazasi kuchli bo‘lgan provinsiyalarga o‘tkazilmoqda. Jami olganda Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) hududlarining yarmi energiya sarflash bo‘yicha maqsadli ko‘rsatkichlarni oshirdi va endi shoshilinch choralar ko‘rishga majbur.
Bozor e’tibori Evergrande inqirozi va ko‘chmas mulk bozoriga misli ko‘rilmagan bosimga qaratilgan bir paytda, yetkazib berish tomonidan boshqa bir katta miqyosli shok-effekt e’tibordan chetda qoldi”, — deyiladi Nomura Holdings tahlilchilari memorandumida.
Elektr energiyasi tanqisligi bir qator omillar oqibatida yuzaga keldi. Ulardan biri iqtisodiyot qayta tiklanishi bilan parallel tarzda ham maishiy, ham sanoat iste’molchilari tomonidan o‘sib borayotgan talab sharoitida yetkazib berishning cheklangani bo‘ldi.
Boshqa bir sabab esa elektr stansiyalari atmosferaga ajratadigan chiqindilarni kamaytirish bo‘yicha qat’iy choralardir. Ularning asosiy maqsadi 2022-yilgi qishki Olimpiadaga qadar Pekin osmonidagi tumanni yo‘q qilib, shu bilan XXRning atrof-muhit tozaligi va iqlim o‘zgarishlariga qarshi kurash tarafdori ekanini ko‘rsatishdan iborat edi.
Narx tangligining oshishi
Ko‘mirni ichki ishlab chiqarishga qo‘yilgan cheklovlar hamda uning eng yirik ishlab chiqaruvchi — Avstraliyadan yetkazib berilishiga qo‘yilgan embargo allaqachon ko‘mir fyucherslari kotirovkalarining keskin o‘sishiga olib keldi. Tabiiy gaz narxlari ham ko‘tarilib ketdi.Energiya tashuvchilar qimmatlashishi oqibatida bu yil qishda ham fuqarolar, ham biznes uchun yoqilg‘ining keskin tanqisligi kuzatilishi kutilmoqda, hatto cheklangan taqsimot yuzaga kelishi ham mumkin.
Shanxi Jinzheng Energy bosh konsultanti Szen Xaoning so‘zlariga ko‘ra, bu yil energetika tarmog‘ining talabni qondirish uchun ishlab chiqarishni oshirish imkoniyatini cheklagan hukumat choralari asosiy risk omiliga aylangan.
Xitoy elektr tarmoqlari avval ham sovuq oylarda yetkazib berishni qisqartirgan, iste’molchilar esa tanqislikni dizel generatorlar hisobiga qoplagan bo‘lsa-da, bu yil, kuzatuvchilar fikricha, vaziyat ayniqsa keskinlashishi mumkin.
Elektr toki tugadi
Bloomberg ma’lumotlariga ko‘ra, vaziyatdan kelib chiqqan ilk ta’sirlar korxonalarda ham, maishiy hayotda ham sezilishni boshlagan. Masalan, alyuminiy zavodlari ishlab chiqarishni qisqartirishga majbur bo‘ldi, bu esa metal narxining rekord darajada oshib ketishi sabablaridan biri bo‘ldi.Soya yog‘i ishlab chiqaradigan zavodlar hamda Apple va Tesla uchun detallar yetkazib beruvchi bir nechta korxonalar ham ishlab chiqarishni to‘xtatishiga to‘g‘ri keldi. Faoliyatini qisqartirishi yoki to‘xtatib qo‘yishi haqida elektronikadan tortib, to‘qimachilikkacha bo‘lgan sohalardagi bir qator kompaniyalar ham ma’lum qildi.
Szyansu provinsiyasida po‘lat ishlab chiqaruvchilar o‘z faoliyatini to‘xtatib, bir qator shaharlarda ko‘cha chiroqlarini o‘chira boshladi. Shuningdek, qo‘shni Chjeszyanda katta miqdorda energiya sarflovchi 160 dan ortiq korxonalar to‘xtab qoldi.
Bundan tashqari, axborot agentliklari ma’lumotlariga qaraganda, aynan ajralmalarni qisqartirish uchun va elektr toki sarflanishiga qarshi kurash Xitoy hukumatiga mamlakatda kriptovalyuta aylanmasini deyarli taqiqlash uchun sabablardan biri bo‘lgan.
Shundan keyin bitkoin kursi uch soatdan kam vaqt ichida 45 ming dollardan 41 ming dollargacha tushib ketdi, ammo keyinroq sal ko‘tarilishga muvaffaq bo‘ldi.
Domino effekti
Tahlilchilar energetika inqirozi Xitoy, ehtimol, butun dunyo iqtisodiyotida kutilayotgan umumiy inqirozning bir qismiga aylanishidan xavfsiramoqda.“Elektr yetkazib berishning qisqarishi to‘lqin hosil qilib, jahon bozorlariga zarba beradi, — dedi tahlilchi Tin Lyu Bloomberg’ga. — Tez orada ular to‘qimachilik buyumlari va o‘yinchoqlardan tortib, uskunalar detallarigacha bo‘lgan narsalarni yetkazib berishda yetishmovchilikni his qiladi”.
Boshqa mamlakatlarda bo‘lgani singari Xitoyda ham asosiy muammolardan biri atrof-muhitga ta’sirni kamaytirish va iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash o‘rtasidagi dilemma (ikkilanish) bo‘ldi. 2021-yil uchun YaIM o‘sishi bo‘yicha yillik maqsad 6 foizga teng, aslida esa o‘sish birinchi yarim yillikda 12,7 foizni tashkil qildi.
Macquarie Group kompaniyasining Xitoy bo‘yicha tahlilchisi Larri Xu ishonch bildirishicha, XXR hukumati ekologiya uchun iqtisodiyotni qurbon qilishga qaror qilgan.
“YaIM o‘sishi bo‘yicha 6 foizdan yuqori maqsadga oson erishish mumkin, ammo havoga ajralmalar bo‘yicha vazifalarni hal qilish unchalik oson emas — ayniqsa, birinchi yarim yillikdagi o‘sishni hisobga olganda”, — deya izohladi u.
Izoh (0)