O‘simlik yog‘i narxining ko‘tarilishi bojxona omborlarida ushbu mahsulot hajmining keskin ortishiga olib keldi. Bu, o‘z navbatida, sun’iy taqchillikka olib borishi mumkin. Bu haqda Prezident Administratsiyasi huzuridagi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (ITIM) matbuot xizmatiga tayanib “Gazeta.uz” ma’lum qildi.
“Narx-navoning oshishiga ta’sir ko‘rsatgan yana bir omil — o‘simlik yog‘i importini QQSdan ozod qilish to‘g‘risidagi qonunning kuchga kirishi, bu esa bojxona omborlarida o‘simlik yog‘ining ortiqcha miqdorda to‘planishiga olib keldi”, — deya ma’lum qildi ITIM.
Markazning qayd etishicha, 2021-yilning 27-aprel holatiga ko‘ra, bojxona omborlarida 3,5 ming tonna kungaboqar yog‘i (4,74 million AQSh dollariga teng) va may oyi boshida (2021-yil 4-may) 6,5 ming tonna yog‘ mavjud bo‘lgan.
“Shu bilan birga, o‘simlik yog‘i narxining o‘sishi to‘xtadi. Shunday qilib, operatsion ma’lumotlarga ko‘ra, o‘tgan hafta o‘simlik yog‘i narxlarining 1,5 foizga, bir hafta oldin esa 5 foizga pasayishi kuzatildi. Bozorning ushbu ko‘rsatkichlari o‘simlik yog‘i narxlari darajasining barqarorlashuv tendensiyasini ko‘rsatadi”, — deyiladi xabarda.
ITIMning qayd etishicha, 2021-yilning aprel oyida dehqon bozorlari va savdo markazlarida respublikadagi o‘simlik yog‘ining o‘rtacha narxi 16 271 so‘mni tashkil etdi, bu 2020-yilning shu davriga nisbatan 5451 so‘m ko‘p (50 foiz o‘sish).
2020-yilda O‘zbekistonda 500 ming tonnaga yaqin o‘simlik yog‘i sotildi. Import ulushi 57 foizni (285 ming tonna), mahalliy ishlab chiqarish ulushi esa 43 foizni (249 ming tonna, shu jumladan, 32 ming tonna eksport) tashkil etdi.
O‘zbekistonda o‘simlik yog‘i narxining oshishi bir necha omillar bilan izohlanadi:
BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO) tomonidan hisoblangan o‘simlik yog‘lari indeksi 2020-yilning aprel oyidagi 81 banddan 2021-yilning fevral oyidagi 147 bandga (81 foizga) oshdi.
Tashqi bozorda va eksport qiluvchi mamlakatlarda avvalgi mavsumlarga nisbatan ishlab chiqarish hajmining nisbatan pastligi kuzatilmoqda, shu munosabat bilan kungaboqar yog‘i va urug‘ini eksport qilish bo‘yicha yuqori bojxona to‘lovlari tartibi joriy etildi.
Import narxlarining oshishiga yirik hamkor davlatlar tomonidan eksport cheklovlarining joriy etilishi ta’sir ko‘rsatadi. Xususan, Rossiyada 2021-yilning 9-yanvaridan 30-iyuniga qadar kungaboqar urug‘larini Bojxona ittifoqidan tashqariga eksport qilish boji 6,5 foizdan 30 foizgacha, lekin tonnasiga 165 yevrodan kam bo‘lmagan miqdorda oshirildi.
2020-yilda Rossiyada kungaboqar urug‘ini ishlab chiqarish 2019-yilga nisbatan 13,7 foizga kamaygan. Rosstat ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yili Rossiyada kungaboqar yog‘ining narxi 26 foizga oshgan.
Shu bilan birga, 2020-yili respublika sanoat-tarmog‘ining yirik korxonalari tomonidan 249 ming tonna o‘simlik yog‘i ishlab chiqarildi, bu 2019-yilga nisbatan 5 ming tonna ko‘p (2 foiz). 2021-yilning yanvar—mart oylarida esa 78,3 ming tonna o‘simlik yog‘i ishlab chiqarildi, bu 2020-yilning yanvar—mart oylariga nisbatan 2,3 ming tonnaga ko‘pdir, deya qayd etdi ITIM.
Bundan avval Shakar va o‘simlik yog‘i narxlari nima sababdan oshayotganiga izoh berilgani, Shavkat Mirziyoyev o‘simlik yog‘i importini QQSdan ozod qilish va uning eksportini cheklash to‘g‘risidagi qonunni imzolagani hamda O‘zbekistonda o‘simlik yog‘i importi QQSdan ozod qilinganidan so‘ng qariyb ikki baravar oshgani haqida xabar berilgandi.
Izoh (0)