“Daryo” internet-nashri va O‘zbekiston musulmonlari idorasining “Muslim.uz” portali o‘zaro hamkorlikda muborak oyga bag‘ishlangan “Oylar sultoni — Ramazon” loyihasini taqdim etadi.
Loyiha doirasida taniqli ulamolar va diniy soha xodimlari mohi Ramazon fazilati to‘g‘risidagi oyati karimalar, hadisi shariflar sharhi hamda ro‘za tutish bilan bog‘liq savollarga javob beradi.
Navbatdagi suhbat O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo bo‘limi mudiri v.v.b. G‘ulomiddin Xolboyev bilan uyushtirildi.
Ramazonda saharlikka uxlab qolsa, ro‘zani qanday tutish kerak?
Ramazonda saharlikka uxlab qolgan kishi uyg‘onganidan keyin suv ichib, niyat qilib, ro‘zani davom ettirsa bo‘ladimi?Ramazonda saharlikka uxlab qolgan odam, uyg‘ongach oz bo‘lsa ham biror narsa yeb-ichib, ro‘zani niyat qilaman desa, niyati ham, o‘sha kuni tutadigan ro‘zasi ham to‘g‘ri bo‘lmaydi. Ramazon oyida saharlikka uxlab qolgan odam uyqudan turgach, ro‘zani buzadigan (ya’ni, yeb-ichish, er-xotinlik aloqasi kabi) ishlarni qilmay, shu kungi ro‘zani tutishni niyat qiladi xolos.
Bunday niyatni toki quyosh tikkaga kelgungacha qilish mumkin. Bu haqda “Fatavoi Hindiya” kitobida shunday deyilgan: “Zavolgacha niyat qilish, tong otgandan keyin ro‘zani buzadigan amallar bo‘lmagan bo‘lsa, joiz bo‘ladi. Agar tong otgandan keyin qasddan yoki unutib yegan, ichgan yoki jinsiy aloqa qilgan bo‘lsa, bundan keyin o‘sha kungi ro‘zani niyat qilishi joiz bo‘lmaydi” (“Fatavoi Hindiya”, “Sharhut Tahoviy”).
Demak, Ramazonda saharlikka uxlab qolgan kishi, uyg‘ongach, hech narsa yemay-ichmay, ro‘za tutishni niyat qilishi lozim bo‘ladi.
Ro‘zador kishi so‘lagini yutishi mumkinmi?
Aytishlaricha, ro‘zador odam o‘z so‘lagini yutsa ro‘zasi ochilib ketishi mumkin ekan. Bu gap qanchalik to‘g‘ri?Ro‘zador so‘lagi (tufugi)ni yutishi bilan ro‘za ochilmaydi. “Muhitul Burhoniy” nomli kitobda bu haqida shunday deyiladi: “Ro‘zador og‘zida tufugini yig‘ib keyin yutib yuborsa, ro‘zasi buzilmaydi”.
Qasddan so‘lagini og‘zida to‘plab yutish esa makruh bo‘ladi. Bu haqda “Fatavoi Hindiya”da quyidagi jumlalar keltirilgan: “Ro‘zador tufugini og‘zida yig‘ib, keyin yutib yuborishi makruh bo‘ladi. ‘Zohiriyya’da shunday keltirilgan”.
Demak, tupukni qasddan og‘izda yig‘ib, yutishdan iloji boricha saqlanish kerak bo‘ladi. Odatdagi holatda esa so‘lakni ichga o‘tishi makruh emas va ro‘zani ham buzmaydi.
Ro‘zaning kafforati
Ramazon ro‘zasini qasddan buzgan kishi kafforat to‘lar ekan. Shu haqda ma’lumot bersangiz.Ro‘zador qasddan, ya’ni ro‘za tutgani esida bo‘la turib ovqat yesa, suv ichsa yoki jinsiy aloqa qilsa, ro‘zasi buziladi. Bu holatda ham qazo, ya’ni buzgan ro‘zasini tutishi, ham kafforat vojib bo‘ladi.
Ro‘zaning kafforati quyidagilardan iborat:
- Bir qul ozod qilish;
- Agar bunga qodir bo‘lmasa, ketma-ket ikki oy ro‘za tutish.
Bunga ham imkoniyati bo‘lmasa, 60 nafar faqirga fidya miqdoricha taom yoki taomning qiymatini beradi (bu qiymat 2021-yilda 25 ming so‘m etib belgilangan). Bir faqirga 60 kun taom bersa ham bo‘ladi, ammo bir faqirning o‘ziga 60 kunlik taomni bir kunda berish joiz emas.
Kafforat haqida fiqhiy manbalarda shunday deyilgan: “Kim ikki jinsiy yo‘lning biriga qasddan yaqinlik qilsa, ozuqa yoki davo bo‘ladigan narsani yesa yohud ichsa, uning zimmasiga qazo va kafforot lozim bo‘ladi. Unda avvalo bir qul ozod qiladi. Topolmasa, ikki oy ketma-ket ro‘za tutib beradi. Unga ham qodir bo‘lmasa, 60 miskinni to‘ydiradi” (“Raddul muhtor”).
Zimmasiga kafforat lozim bo‘lgan kishi ro‘za tutishga qodir bo‘la turib, taomlantirish yo‘li bilan kafforatni ado qilmoqchi bo‘lsa, kafforat ado bo‘lmaydi. Chunki tartib buzilgan bo‘ladi.
Kafforat ro‘zasini tutayotgan ayol orada hayz ko‘rib qolsa, kafforatni qaytadan boshlamaydi, balki uzri ketgach davom ettiradi. Nifos qonini ko‘rsa, kafforatni qaytadan boshlaydi. Chunki, nifos qoni bu masalada uzr hisoblanmaydi (“Raddul muhtor”).
Kafforat ro‘zasini tutayotgan kishi 60 kun ichida biror kunni qoldirsa, kafforat buziladi va ro‘za tutishni boshidan boshlaydi.
Ramazonning qazosi va kafforatini tutayotgan kishi subhi sodiq kirmasidan avval mana shu ro‘zalarni tutishni niyat qilishi shart. Agar niyat qilolmay, subhi sodiqdan keyin niyat qilsa, niyati e’tiborli bo‘lmaydi. Shuning uchun saharlikka turolmay qolishidan qo‘rqqan kishi quyosh botganidan keyin ertangi kunning qazo yoki kafforat ro‘zasini tutishni niyat qildim, desa kifoya qiladi (“Fatavoi Hindiya”).
Ramazon ro‘zasidan boshqa ro‘zalarni buzishda kafforat yo‘q. Vallohu a’lam.
Ma’lumot uchun: Sizda shar’iy masalalarda savollar bo‘lsa, O‘zbekiston musulmonlari idorasining Telegram’dagi @diniysavollar kanaliga, “savollar.muslim.uz” saytiga yoki fatvo bo‘limining 78-150-33-44 raqamli koll-markaziga murojaat qilishingiz mumkin.
Izoh (0)