Ойлар султони — Рамазон: Саҳарликка ухлаб қолиб ҳам рўза тутиш мумкинми? Рамазон рўзасининг каффорати қандай?

«Дарё» интернет-нашри ва Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг «Muslim.uz» портали ўзаро ҳамкорликда муборак ойга бағишланган «Ойлар султони — Рамазон» лойиҳасини тақдим этади.

Лойиҳа доирасида таниқли уламолар ва диний соҳа ходимлари моҳи Рамазон фазилати тўғрисидаги ояти карималар, ҳадиси шарифлар шарҳи ҳамда рўза тутиш билан боғлиқ саволларга жавоб беради.

Рамазонда саҳарликка ухлаб қолса, рўзани қандай тутиш керак?

Рамазонда саҳарликка ухлаб қолган одам, уйғонгач оз бўлса ҳам бирор нарса еб-ичиб, рўзани ният қиламан деса, нияти ҳам, ўша куни тутадиган рўзаси ҳам тўғри бўлмайди. Рамазон ойида саҳарликка ухлаб қолган одам уйқудан тургач, рўзани бузадиган (яъни, еб-ичиш, эр-хотинлик алоқаси каби) ишларни қилмай, шу кунги рўзани тутишни ният қилади холос.

Бундай ниятни токи қуёш тиккага келгунгача қилиш мумкин. Бу ҳақда «Фатавои Ҳиндия» китобида шундай дейилган: «Заволгача ният қилиш, тонг отгандан кейин рўзани бузадиган амаллар бўлмаган бўлса, жоиз бўлади. Агар тонг отгандан кейин қасддан ёки унутиб еган, ичган ёки жинсий алоқа қилган бўлса, бундан кейин ўша кунги рўзани ният қилиши жоиз бўлмайди» («Фатавои Ҳиндия», «Шарҳут Таҳовий»).

Демак, Рамазонда саҳарликка ухлаб қолган киши, уйғонгач, ҳеч нарса емай-ичмай, рўза тутишни ният қилиши лозим бўлади.

Рўзадор киши сўлагини ютиши мумкинми?

Рўзадор сўлаги (туфуги)ни ютиши билан рўза очилмайди. «Муҳитул Бурҳоний» номли китобда бу ҳақида шундай дейилади: «Рўзадор оғзида туфугини йиғиб кейин ютиб юборса, рўзаси бузилмайди».

Қасддан сўлагини оғзида тўплаб ютиш эса макруҳ бўлади. Бу ҳақда «Фатавои Ҳиндия»да қуйидаги жумлалар келтирилган: «Рўзадор туфугини оғзида йиғиб, кейин ютиб юбориши макруҳ бўлади. ‘Зоҳирийяъда шундай келтирилган».

Демак, тупукни қасддан оғизда йиғиб, ютишдан иложи борича сақланиш керак бўлади. Одатдаги ҳолатда эса сўлакни ичга ўтиши макруҳ эмас ва рўзани ҳам бузмайди.

Рўзанинг каффорати

Рўзадор қасддан, яъни рўза тутгани эсида бўла туриб овқат еса, сув ичса ёки жинсий алоқа қилса, рўзаси бузилади. Бу ҳолатда ҳам қазо, яъни бузган рўзасини тутиши, ҳам каффорат вожиб бўлади.

Рўзанинг каффорати қуйидагилардан иборат:

• Бир қул озод қилиш;
• Агар бунга қодир бўлмаса, кетма-кет икки ой рўза тутиш.

Бунга ҳам имконияти бўлмаса, 60 нафар фақирга фидя миқдорича таом ёки таомнинг қийматини беради (бу қиймат 2021 йилда 25 минг сўм этиб белгиланган). Бир фақирга 60 кун таом берса ҳам бўлади, аммо бир фақирнинг ўзига 60 кунлик таомни бир кунда бериш жоиз эмас.

Каффорат ҳақида фиқҳий манбаларда шундай дейилган: «Ким икки жинсий йўлнинг бирига қасддан яқинлик қилса, озуқа ёки даво бўладиган нарсани еса ёҳуд ичса, унинг зиммасига қазо ва каффорот лозим бўлади. Унда аввало бир қул озод қилади. Тополмаса, икки ой кетма-кет рўза тутиб беради. Унга ҳам қодир бўлмаса, 60 мискинни тўйдиради» («Раддул муҳтор»).

Зиммасига каффорат лозим бўлган киши рўза тутишга қодир бўла туриб, таомлантириш йўли билан каффоратни адо қилмоқчи бўлса, каффорат адо бўлмайди. Чунки тартиб бузилган бўлади.

Каффорат рўзасини тутаётган аёл орада ҳайз кўриб қолса, каффоратни қайтадан бошламайди, балки узри кетгач давом эттиради. Нифос қонини кўрса, каффоратни қайтадан бошлайди. Чунки, нифос қони бу масалада узр ҳисобланмайди («Раддул муҳтор»).

Каффорат рўзасини тутаётган киши 60 кун ичида бирор кунни қолдирса, каффорат бузилади ва рўза тутишни бошидан бошлайди.

Рамазоннинг қазоси ва каффоратини тутаётган киши субҳи содиқ кирмасидан аввал мана шу рўзаларни тутишни ният қилиши шарт. Агар ният қилолмай, субҳи содиқдан кейин ният қилса, нияти эътиборли бўлмайди. Шунинг учун саҳарликка туролмай қолишидан қўрққан киши қуёш ботганидан кейин эртанги куннинг қазо ёки каффорат рўзасини тутишни ният қилдим, деса кифоя қилади («Фатавои Ҳиндия»).

Рамазон рўзасидан бошқа рўзаларни бузишда каффорат йўқ. Валлоҳу аълам.