Oliy Majlis Qonunchilik palatasining 20-aprel kuni o‘tkazilgan navbatdagi majlisida deputatlar “ ‘O‘zbekiston Respublikasining davlat tili haqida’gi qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi bobma-bob, moddama-modda ko‘rib chiqdi. Parlament quyi palatasi matbuot xizmatining qayd etishicha, loyihadagi davlat organlari va tashkilotlari faoliyatida davlat tilining qo‘llanilishi bilan bog‘liq masalalar qizg‘in bahs-munozalarga sabab bo‘ldi.
“Milliy tiklanish” fraksiyasi raisi, deputat Alisher Qodirovning so‘zlariga ko‘ra, qonun loyihasi muhokamasida “XDPning sovetcha qarashlari va ‘Milliy tiklanish’ni azaldan jini suymaydiganlar bilan qonunga jiddiy e’tibor bermayotganlarning kayfiyatlari” ustuvorlik qildi.
“O‘zbek tili qadrini ko‘tarish va uni ustuvorligini ta’minlash uchun kiritayotgan takliflarimiz ‘qolgan millatlarni xafa qilib qo‘ymasligimiz kerak’ yondashuvi bilan qabul qilinmay qoladigandek. Kechagi sessiyada shunday normalardan biri yetarli ovoz yig‘madi”, — degan u o‘zining Telegram kanalida.
Uning aytishicha, qonun loyihasining 4-moddasida belgilangan fuqaroni davlat tilini bilmaganligi uchun huquqini cheklamaslik to‘g‘risidagi norma ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilingan.
“Taxmin qilyapman, shu ketishda 11-moddadagi davlat xizmatchisiga davlat tilini bilish, 13-moddadagi davlat idoralari arizalarni davlat tilida qabul qilishi va javob berishi, 17-moddadagi barcha millatlarni o‘z ona tillarida ta’lim olishlariga ustuvorlik berish bo‘yicha normalar ham chiqarib tashlanadi”, — deydi deputat.
“Hammani o‘ylash, albatta, yaxshi, o‘ylyapmiz ham, bu qonun loyihasida bironta boshqa millatli vatandoshlarimiz huquqini kamsitadigan norma yo‘q… lekin bu mehribonlik o‘zimizni kamsitish hisobiga bo‘lmasligi kerak… Parlament saylovlarida mas’uliyatli bo‘ling. Chunki shu yerda millat yo qaddini rostlaydi yoki tiz cho‘kadi”, — deydi Alisher Qodirov.
O‘zLiDeP a’zosi, deputat Rasul Kusherbayev bunga javoban O‘zbekistondagi ozchilik millat vakillariga nisbatan bo‘layotgan e’tiborni “mehribonlik” uchun qilinayotgan ish mazmunida qabul qilib bo‘lmasligini aytgan. “Kim ‘mehribonlik’ so‘rabdi, kimga kerak bunday ‘mehribonlik’, tenglik kamsitishga olib borishi nima degan gap? ‘O‘zimizni’ deb kimni aytyapmiz?”, — deydi Kusherbayev.
Shuningdek, davlat tili bilan bog‘liq masalani ko‘p millatli mamlakatda faqat qaysidir millat taqdiri bilan bog‘layverish noto‘g‘ri ekanini ta’kidladi. “Biz barchamiz ko‘p millatli O‘zbekistonning fuqarolari shu yurtning bir bo‘lagimiz”.
“Shu mamlakatda tug‘ilib o‘sgan va mamlakat rivoji, hayoti uchun ozmi ko‘pmi hamma millatlar qatori hissa qo‘shgan ozchilik millat avlodi sifatida bunday mazmundagi gaplarni eshitish shaxsan menga og‘riqli bo‘lmoqda. Bilmadim buni tanada his qilib ko‘rish uchun O‘zbekistonda o‘zbek millatidan boshqa millat vakili bo‘lib tug‘ilib, yashab ko‘rish kerakdir. Lekin bugun buni ayrim hamkasblarimiz tanalarida his etmay, yengil o‘tib ketishdi, savollar mazmuniga chuqur kirishmadi”, — degan deputat.
O‘zLiDeP fraksiyasi a’zosi masala davlat tilida ish yuritish haqida ketayotganini eslatadi va davlat ishlari bilan bog‘liq masalalarda davlat tiliga amal qilishni kuchaytirish kerakligini ta’kidlaydi.
“Lekin bir tilni bu mamlakatdagi barcha uchun majburiy ‘xalq tili’ga aylantirishdan tiyilaylik. Chunki gap davlat tili haqida ketmoqda. Davlat tili esa bitta-o‘zbek tili, xalq tili esa ko‘p.
Millat, millat, millat, degan so‘zni takrorlayverishni ham sal ozaytiraylik endi. Axir mamlakat birgina millatga tegishli emas-ku, og‘aynilar! Biz makon va millatni tanlab tug‘ilibmizmi? Maqsadlarimizni mamlakat, xalq, degan tushuncha bilan bog‘lashga ham o‘taylik endi. Har safar millat deyaverish shu yurtdagi boshqalar uchun kamida og‘ir botishi mumkinligini ham o‘ylaylik, ayniqsa ziyolilar”, — degan Rasul Kusherbayev.
O‘zLiDeP fraksiyasi a’zosi, deputat Doniyor G‘aniyevning qayd etishicha, loyihaning 9-moddasi qizg‘in muhokama va tortishuvlarga sabab bo‘ldi. Ushbu moddaning 1-qismiga ko‘ra, davlat tili faqatgina davlat organlari va tashkilotlarida ish yuritish tili sifatida belgilanmoqda.
“Vaholangki, bundan 30 yil avval qilingan qonunda ham davlat organlari bilan bir qatorda barcha korxona, tashkilot va jamoat birlashmalarida ham davlat tili asosiy ish yuritish tili, etib belgilangan. Lekin negadir davlat tilini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlashni maqsad qilgan yangi qonun loyihasida davlat tilidan foydalanish va uni tatbiq etish chegaralarini toraytirish taklif etilmoqda. Bu xuddi qosh qo‘yaman deb, ko‘z chiqarishdek gap”, — deydi u.
Doniyor G‘aniyevning bildirishicha, ovoz berish natijalariga ko‘ra, qonun loyihasini yangi qonun tarzida qabul qilish taklifi deputatlar tomonidan ma’qullanmagan va 1989-yilda qabul qilingan tarixiy qonun o‘z kuchida qoladigan bo‘ldi. Taklif etilayotgan yangi normalar esa asosiy qonunga o‘zgartirish va qo‘shimchalar sifatida qabul qilinadi.
Shuningdek, Alisher Qodirovning qonun loyihasi muhokamalarda boshqa partiya deputatlarining qonunga jiddiy e’tibor bermayotgani haqidagi gapiga munosabat bildirib, 19—20-aprel kunlari bo‘lib o‘tgan muhokamalarda eng faol ishtirok etgan deputatlar O‘zLideP fraksiyasi a’zolari bo‘lganini, Alisher Qodirov va yana bir-ikki deputatni hisobga olmaganda, “Milliy tiklanish” partiyasi siyosiy fraksiyasi deputatlarining katta qismi ham negadir qonun loyihasiga befarq bo‘lib, muhokamalarda deyarli ishtirok etmaganini bildirgan.
“Aslida, o‘zbek tilini rivojlantirish, uning davlat tili sifatida mavqeyini oshirish va mustahkamlash, partiyaviyligidan qat’i nazar har bir deputatning burchidir. Hozir ‘Davlat tili to‘g‘risida’gi qonun loyihasidan partiya manfaatlari yo‘lida foydalanishning, uning muhokamalarini partiya nufuzini oshirish nuqtayi nazaridan talqin etishning o‘rni emas”, — deb ta’kidlagan Doniyor G‘aniyev.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi matbuot xizmatining qayd etishicha, qonun loyihasi parlament quyi palatasining navbatdagi majlisida ko‘rib chiqiladigan bo‘ldi.
Izoh (0)