Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг 20 апрель куни ўтказилган навбатдаги мажлисида депутатлар « ‘Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ҳақида’ги қонунига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги қонун лойиҳаси бобма-боб, моддама-модда кўриб чиқди. Парламент қуйи палатаси матбуот хизматининг қайд этишича, лойиҳадаги давлат органлари ва ташкилотлари фаолиятида давлат тилининг қўлланилиши билан боғлиқ масалалар қизғин баҳс-мунозаларга сабаб бўлди.
«Миллий тикланиш» фракцияси раиси, депутат Алишер Қодировнинг сўзларига кўра, қонун лойиҳаси муҳокамасида «ХДПнинг советча қарашлари ва ‘Миллий тикланиш’ни азалдан жини суймайдиганлар билан қонунга жиддий эътибор бермаётганларнинг кайфиятлари» устуворлик қилди.
«Ўзбек тили қадрини кўтариш ва уни устуворлигини таъминлаш учун киритаётган таклифларимиз ‘қолган миллатларни хафа қилиб қўймаслигимиз керак’ ёндашуви билан қабул қилинмай қоладигандек. Кечаги сессияда шундай нормалардан бири етарли овоз йиғмади», — деган у ўзининг Telegram каналида.
Унинг айтишича, қонун лойиҳасининг 4-моддасида белгиланган фуқарони давлат тилини билмаганлиги учун ҳуқуқини чекламаслик тўғрисидаги норма кўпчилик овози билан қабул қилинган.
«Тахмин қиляпман, шу кетишда 11-моддадаги давлат хизматчисига давлат тилини билиш, 13-моддадаги давлат идоралари аризаларни давлат тилида қабул қилиши ва жавоб бериши, 17-моддадаги барча миллатларни ўз она тилларида таълим олишларига устуворлик бериш бўйича нормалар ҳам чиқариб ташланади», — дейди депутат.
«Ҳаммани ўйлаш, албатта, яхши, ўйляпмиз ҳам, бу қонун лойиҳасида биронта бошқа миллатли ватандошларимиз ҳуқуқини камситадиган норма йўқ… лекин бу меҳрибонлик ўзимизни камситиш ҳисобига бўлмаслиги керак… Парламент сайловларида масъулиятли бўлинг. Чунки шу ерда миллат ё қаддини ростлайди ёки тиз чўкади», — дейди Алишер Қодиров.
ЎзЛиДеП аъзоси, депутат Расул Кушербаев бунга жавобан Ўзбекистондаги озчилик миллат вакилларига нисбатан бўлаётган эътиборни «меҳрибонлик» учун қилинаётган иш мазмунида қабул қилиб бўлмаслигини айтган. «Ким ‘меҳрибонлик’ сўрабди, кимга керак бундай ‘меҳрибонлик’, тенглик камситишга олиб бориши нима деган гап? ‘Ўзимизни’ деб кимни айтяпмиз?», — дейди Кушербаев.
Шунингдек, давлат тили билан боғлиқ масалани кўп миллатли мамлакатда фақат қайсидир миллат тақдири билан боғлайвериш нотўғри эканини таъкидлади. «Биз барчамиз кўп миллатли Ўзбекистоннинг фуқаролари шу юртнинг бир бўлагимиз».
«Шу мамлакатда туғилиб ўсган ва мамлакат ривожи, ҳаёти учун озми кўпми ҳамма миллатлар қатори ҳисса қўшган озчилик миллат авлоди сифатида бундай мазмундаги гапларни эшитиш шахсан менга оғриқли бўлмоқда. Билмадим буни танада ҳис қилиб кўриш учун Ўзбекистонда ўзбек миллатидан бошқа миллат вакили бўлиб туғилиб, яшаб кўриш керакдир. Лекин бугун буни айрим ҳамкасбларимиз таналарида ҳис этмай, енгил ўтиб кетишди, саволлар мазмунига чуқур киришмади», — деган депутат.
ЎзЛиДеП фракцияси аъзоси масала давлат тилида иш юритиш ҳақида кетаётганини эслатади ва давлат ишлари билан боғлиқ масалаларда давлат тилига амал қилишни кучайтириш кераклигини таъкидлайди.
«Лекин бир тилни бу мамлакатдаги барча учун мажбурий ‘халқ тили’га айлантиришдан тийилайлик. Чунки гап давлат тили ҳақида кетмоқда. Давлат тили эса битта-ўзбек тили, халқ тили эса кўп.
Миллат, миллат, миллат, деган сўзни такрорлайверишни ҳам сал озайтирайлик энди. Ахир мамлакат биргина миллатга тегишли эмас-ку, оғайнилар! Биз макон ва миллатни танлаб туғилибмизми? Мақсадларимизни мамлакат, халқ, деган тушунча билан боғлашга ҳам ўтайлик энди. Ҳар сафар миллат деявериш шу юртдаги бошқалар учун камида оғир ботиши мумкинлигини ҳам ўйлайлик, айниқса зиёлилар», — деган Расул Кушербаев.
ЎзЛиДеП фракцияси аъзоси, депутат Дониёр Ғаниевнинг қайд этишича, лойиҳанинг 9-моддаси қизғин муҳокама ва тортишувларга сабаб бўлди. Ушбу модданинг 1-қисмига кўра, давлат тили фақатгина давлат органлари ва ташкилотларида иш юритиш тили сифатида белгиланмоқда.
«Ваҳолангки, бундан 30 йил аввал қилинган қонунда ҳам давлат органлари билан бир қаторда барча корхона, ташкилот ва жамоат бирлашмаларида ҳам давлат тили асосий иш юритиш тили, этиб белгиланган. Лекин негадир давлат тилини ривожлантиришни қўллаб-қувватлашни мақсад қилган янги қонун лойиҳасида давлат тилидан фойдаланиш ва уни татбиқ этиш чегараларини торайтириш таклиф этилмоқда. Бу худди қош қўяман деб, кўз чиқаришдек гап», — дейди у.
Дониёр Ғаниевнинг билдиришича, овоз бериш натижаларига кўра, қонун лойиҳасини янги қонун тарзида қабул қилиш таклифи депутатлар томонидан маъқулланмаган ва 1989 йилда қабул қилинган тарихий қонун ўз кучида қоладиган бўлди. Таклиф этилаётган янги нормалар эса асосий қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар сифатида қабул қилинади.
Шунингдек, Алишер Қодировнинг қонун лойиҳаси муҳокамаларда бошқа партия депутатларининг қонунга жиддий эътибор бермаётгани ҳақидаги гапига муносабат билдириб, 19—20 апрель кунлари бўлиб ўтган муҳокамаларда энг фаол иштирок этган депутатлар ЎзЛидеП фракцияси аъзолари бўлганини, Алишер Қодиров ва яна бир-икки депутатни ҳисобга олмаганда, «Миллий тикланиш» партияси сиёсий фракцияси депутатларининг катта қисми ҳам негадир қонун лойиҳасига бефарқ бўлиб, муҳокамаларда деярли иштирок этмаганини билдирган.
«Аслида, ўзбек тилини ривожлантириш, унинг давлат тили сифатида мавқейини ошириш ва мустаҳкамлаш, партиявийлигидан қатъи назар ҳар бир депутатнинг бурчидир. Ҳозир ‘Давлат тили тўғрисида’ги қонун лойиҳасидан партия манфаатлари йўлида фойдаланишнинг, унинг муҳокамаларини партия нуфузини ошириш нуқтаи назаридан талқин этишнинг ўрни эмас», — деб таъкидлаган Дониёр Ғаниев.
Олий Мажлис Қонунчилик палатаси матбуот хизматининг қайд этишича, қонун лойиҳаси парламент қуйи палатасининг навбатдаги мажлисида кўриб чиқиладиган бўлди.
Изоҳ (0)