Baxtli yakunlangan qissa. “Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmi nega “Oskar” olgan edi?

Har bir kishining o‘z sevimli filmi bo‘ladi. Ko‘pchilikka birdek sevimli bo‘lish kamdan kam filmlarga nasib etgan. Ana shunday filmlardan biri “Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmidir. Film 1980-yil 11-fevral kuni ekran yuzini ko‘rgan. Sana munosabati bilan “Daryo” kolumnisti Farrux Adhamjonov mazkur film haqida hikoya qiladi.

Kino haqida

“Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmi Vladimir Menshov tomonidan Valentin Chernixning ssenariysi asosida suratga olingan. Film 1979-yil dekabr oyida premyera qilinib, 1980-yil 11-fevraldan boshlab televideniye orqali uzatila boshlangan. Yuksak mashhurlikka erishgan film bir yilda 90 milliondan ortiq ko‘rilgani bilan rekord o‘rnatgan.

Film avvaliga kinotanqidchilar tomonidan “arzon melodrama” sifatida kuchli tanqidlarga uchragan, lekin tomoshabinlar tomonidan alohida e’tirof etilishni boshlagan. 1981-yil “Eng yaxshi xorijiy tildagi film” yo‘nalishida “Oskar” haykalchasini qo‘lga kiritgani esa ko‘p narsani o‘zgartirib yuborgan.

Syujet

Filmdagi voqealar ikki qismga bo‘lingan holda, 20 yillik tafovut bilan — 1950-yillar oxiri va 1970-yillar oxirini tasvirlagan.

Moskvaga boshqa viloyatlardan tashrif buyurgan uch nafar dugona taqdiri ularning xarakterlariga mos tarzda shakllanishni boshlaydi. Filmning markaziy e’tibori ham ularning xarakteri sabab rivoj topadigan taqdirlariga qaratiladi.

Katerina (Vera Alentova) – qat’iyatli va maqsadi sari kuchli intiladigan, universitetga kirish uchun qattiq tayyorlanayotgan va o‘z xarajatlarini qoplash uchun bo‘sh vaqtida zavodda ishlaydigan qiz.

Antonina (Raisa Ryazanova) – uyatchan va oddiylikni ustun ko‘radigan, o‘ziga katta maqsadlar qo‘ymagan, qurilishda ishlaydigan oddiy qiz.

Lyudmila (Irina Muravyova) – xushchaqchaq va o‘ziga qattiq ishongan, lotereya kabi tasodifiy baxt ketidan quvadigan, non zavodida ishlovchi qiz.

Qahramonlar o‘zlari qilgan tanlovga ko‘ra, 20 yildan so‘ng ham xarakterini deyarli o‘zgartirmagan holda yashayotgan bo‘ladi.

Katerina universitetni tamomlab, yirik tadbirkor va “Mossovet” deputatiga aylanadi. U yolg‘iz holda qizini voyaga yetkazayotgan bo‘ladi. Antonina qurilishda ishlayotgan, uch nafar farzandi va sevimli umr yo‘ldoshi bilan birga odatiy hayot kechirayotgan baxtli onaga aylanadi. Lyudmila esa kiyimlarni tozalash xizmatida faoliyat ko‘rsatayotgan bo‘lib, o‘tgan 20 yil ichida shon-sharaf va muvaffaqiyatga erishgan Sergeyga turmushga chiqadi. Sergey yuqori martabani ko‘tara olmay, ichkilikka ruju qo‘ygani uchun u bilan ajrashgan bo‘ladi.

Film davomidagi voqealar markazi o‘z orzulariga erishayotgan, lekin hali turmushga chiqmagan Katerina bilan davom etadi. Katerina Antonina oldiga tashrif buyurib, Gosha bilan tanishadi. Gosha oddiy ishchi sinfidan bo‘lishiga qaramay, kuchli intelligent egasi ekanligi, hayotga o‘zgacha qarashlari va yuksak mas’uliyati bilan ajralib turar edi. Katerina sinfiy farqlarga qaramay, Goshani yoqtirib qoladi. Film yakunigacha uni qidirish bilan band bo‘lgan Katerina yakunda Gosha bilan qayta uchrashadi. Film esa mashhur “Men seni qanchalar uzoq izladim” iqtibosi bilan yakuniga yetadi.

Tahlil

Film ssenariysi tomoshabinlarga qiziqarli melodramani taqdim etishi bilan birga, insonlar xarakteri ularning taqdiriga qay darajada qattiq ta’sir o‘tkazishini ajoyib tarzda ko‘rsatgan. Shu bilan birga, film muvaffaqiyatli tarzda tomoshabinlarga “20 yildan so‘ng o‘zingizni qay ahvolda ko‘rasiz?” kabi savollar bilan murojaat qilgan. Avvaliga film ssenariysini jiddiy qabul qilmagan rejissor Menshov undan voz kechmoqchi bo‘ladi, lekin Menshov o‘z umr yo‘ldoshi bilan ko‘rgan-kechirganlari ssenariydagi voqealarga o‘xshab ketgani sabab filmni yaratishga kirishadi. Filmga aktyorlar guruhini yollash ham katta qiyinchilik bilan amalga oshgan. Ssenariydan qoniqmagan aktyorlar kinodan voz kechgani uchun kasting uzoq vaqt davom etgan. Suratga olish ishlari esa uzoq vaqt talab qilmagan, filmni yaratish uchun ham ko‘p mablag‘ zarur bo‘lmagan. Kinokartina butun SSSR bo‘ylab mashhurlikka erishish bilan birga, chet davlatlarida, xususan, AQShda kuchli e’tirof etila boshlagan. Bunga asosiy sabab filmning“Oskar”ga ega chiqishi bo‘lgan.

Avvaliga bu xabarni ko‘pchilik hazil deb o‘ylagan. Sababi bu haqda yangiliklar 1981-yil 1-aprelda e’lon qilinishni boshlagan. Ko‘p kinotanqidchilar yomonlagan filmga katta e’tibor qaratilib, “Oskar”ga ega chiqishiga sabab nima edi?

“Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmining muvaffaqiyatga erishishida ko‘plab omillar rol o‘ynagan. Asosiy omil esa ssenariyning kuchli yozilgani hisoblanadi. Unda uch obraz asosiy qahramon qilib tanlangan bo‘lsa-da, boshqa kichik plandagi insonlarning ularga ta’siri chiroyli tarzda ochib berilgan.

Bir qarashda go‘zal melodrama bo‘lgan film tomoshabinlar uchun o‘zida achinarli voqealar rivojini ham taqdim etgan. Uzoq yillik mehnat faoliyatini o‘ylab o‘z shaxsiy hayotidan kechgan inson taqdiridan tortib baxtsizlikka olib kelgan omadgacha.

Ko‘plab tomoshabinlar filmni tomosha qilganda o‘zlarining kechinmalari bilan deyarli bir xil holatni ko‘rgani uchun rejissorga rahmat xatlarini yuborgan.

Kinokartina o‘zida shaxsiy hayot, insonlar xarakteri, o‘z maqsadiga intilish kabi doimiy aktual mavzularni tasvirlagani uchun o‘lmas filmlar qatoriga kira olgan. Filmda inson hislari o‘ta hayotiy aniqlikda ochib berilgan bo‘lib, unda rus xalqi qalbini his qilish mumkin.

1985-yilga kelib esa AQSh prezidenti Ronald Reygan Moskvaga tashrifidan oldin rus qalbini his qilish uchun bu filmni bir necha marotaba qayta ko‘rganini aytib o‘tgan.

Xulosa

Rejissor Menshov ko‘p filmlar suratga olmagan, lekin birgina “Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmida u komediya, tragediya, ijtimoiy drama, romantika janrlarini, insonlaring ichki dahshatlarini aks ettirgan va ularning hayotda qo‘ygan turli maqsadlarini ko‘rsata olgan. Kino nomi mashhur rus maqolidan olingan va “nolishlarsiz o‘z muammolaringni o‘zing hal qil” ma’nosini beradi. Filmning yetkazmoqchi bo‘lgan asosiy xabari ham hech narsa insonga sovg‘a tariqasida berilmasligini, biror natijaga yetishish uchun qat’iyat va o‘ziga ishonchning naqadar muhimligi bo‘lgan.

“Moskva ko‘z yoshlarga ishonmaydi” filmi hayot hech narsani o‘zidan o‘zi in’om etmasligini, inson har qancha kuchli va mustaqil bo‘lmasin, unga sevgi qay darajada muhim ekanligini va hech qachon qayta boshlashga kech bo‘lmasligini mohirona ko‘rsata olgan yuksak san’at asaridir.

Muallif fikri tahririyat nuqtayi nazaridan farq qilishi mumkin.