Ҳар бир кишининг ўз севимли фильми бўлади. Кўпчиликка бирдек севимли бўлиш камдан кам фильмларга насиб этган. Ана шундай фильмлардан бири «Москва кўз ёшларга ишонмайди» фильмидир. Фильм 1980 йил 11 февраль куни экран юзини кўрган. Сана муносабати билан «Дарё» колумнисти Фаррух Адҳамжонов мазкур фильм ҳақида ҳикоя қилади.
Кино ҳақида
«Москва кўз ёшларга ишонмайди» фильми Владимир Меншов томонидан Валентин Чернихнинг сценарийси асосида суратга олинган. Фильм 1979 йил декабрь ойида премьера қилиниб, 1980 йил 11 февралдан бошлаб телевидение орқали узатила бошланган. Юксак машҳурликка эришган фильм бир йилда 90 миллиондан ортиқ кўрилгани билан рекорд ўрнатган.
Фильм аввалига кинотанқидчилар томонидан «арзон мелодрама» сифатида кучли танқидларга учраган, лекин томошабинлар томонидан алоҳида эътироф этилишни бошлаган. 1981 йил «Энг яхши хорижий тилдаги фильм» йўналишида «Оскар» ҳайкалчасини қўлга киритгани эса кўп нарсани ўзгартириб юборган.
Сюжет
Фильмдаги воқеалар икки қисмга бўлинган ҳолда, 20 йиллик тафовут билан — 1950 йиллар охири ва 1970 йиллар охирини тасвирлаган.Москвага бошқа вилоятлардан ташриф буюрган уч нафар дугона тақдири уларнинг характерларига мос тарзда шаклланишни бошлайди. Фильмнинг марказий эътибори ҳам уларнинг характери сабаб ривож топадиган тақдирларига қаратилади.
Катерина (Вера Алентова) – қатъиятли ва мақсади сари кучли интиладиган, университетга кириш учун қаттиқ тайёрланаётган ва ўз харажатларини қоплаш учун бўш вақтида заводда ишлайдиган қиз.
Антонина (Раиса Рязанова) – уятчан ва оддийликни устун кўрадиган, ўзига катта мақсадлар қўймаган, қурилишда ишлайдиган оддий қиз.
Людмила (Ирина Муравёва) – хушчақчақ ва ўзига қаттиқ ишонган, лотерея каби тасодифий бахт кетидан қувадиган, нон заводида ишловчи қиз.
Қаҳрамонлар ўзлари қилган танловга кўра, 20 йилдан сўнг ҳам характерини деярли ўзгартирмаган ҳолда яшаётган бўлади.
Катерина университетни тамомлаб, йирик тадбиркор ва «Моссовет» депутатига айланади. У ёлғиз ҳолда қизини вояга етказаётган бўлади. Антонина қурилишда ишлаётган, уч нафар фарзанди ва севимли умр йўлдоши билан бирга одатий ҳаёт кечираётган бахтли онага айланади. Людмила эса кийимларни тозалаш хизматида фаолият кўрсатаётган бўлиб, ўтган 20 йил ичида шон-шараф ва муваффақиятга эришган Сергейга турмушга чиқади. Сергей юқори мартабани кўтара олмай, ичкиликка ружу қўйгани учун у билан ажрашган бўлади.
Фильм давомидаги воқеалар маркази ўз орзуларига эришаётган, лекин ҳали турмушга чиқмаган Катерина билан давом этади. Катерина Антонина олдига ташриф буюриб, Гоша билан танишади. Гоша оддий ишчи синфидан бўлишига қарамай, кучли интеллигент эгаси эканлиги, ҳаётга ўзгача қарашлари ва юксак масъулияти билан ажралиб турар эди. Катерина синфий фарқларга қарамай, Гошани ёқтириб қолади. Фильм якунигача уни қидириш билан банд бўлган Катерина якунда Гоша билан қайта учрашади. Фильм эса машҳур «Мен сени қанчалар узоқ изладим» иқтибоси билан якунига етади.
Таҳлил
Фильм сценарийси томошабинларга қизиқарли мелодрамани тақдим этиши билан бирга, инсонлар характери уларнинг тақдирига қай даражада қаттиқ таъсир ўтказишини ажойиб тарзда кўрсатган. Шу билан бирга, фильм муваффақиятли тарзда томошабинларга «20 йилдан сўнг ўзингизни қай аҳволда кўрасиз?» каби саволлар билан мурожаат қилган. Аввалига фильм сценарийсини жиддий қабул қилмаган режиссёр Меншов ундан воз кечмоқчи бўлади, лекин Меншов ўз умр йўлдоши билан кўрган-кечирганлари сценарийдаги воқеаларга ўхшаб кетгани сабаб фильмни яратишга киришади. Фильмга актёрлар гуруҳини ёллаш ҳам катта қийинчилик билан амалга ошган. Сценарийдан қониқмаган актёрлар кинодан воз кечгани учун кастинг узоқ вақт давом этган. Суратга олиш ишлари эса узоқ вақт талаб қилмаган, фильмни яратиш учун ҳам кўп маблағ зарур бўлмаган. Кинокартина бутун СССР бўйлаб машҳурликка эришиш билан бирга, чет давлатларида, хусусан, АҚШда кучли эътироф этила бошлаган. Бунга асосий сабаб фильмнинг«Оскар»га эга чиқиши бўлган.Аввалига бу хабарни кўпчилик ҳазил деб ўйлаган. Сабаби бу ҳақда янгиликлар 1981 йил 1 апрелда эълон қилинишни бошлаган. Кўп кинотанқидчилар ёмонлаган фильмга катта эътибор қаратилиб, «Оскар»га эга чиқишига сабаб нима эди?
«Москва кўз ёшларга ишонмайди» фильмининг муваффақиятга эришишида кўплаб омиллар роль ўйнаган. Асосий омил эса сценарийнинг кучли ёзилгани ҳисобланади. Унда уч образ асосий қаҳрамон қилиб танланган бўлса-да, бошқа кичик пландаги инсонларнинг уларга таъсири чиройли тарзда очиб берилган.
Бир қарашда гўзал мелодрама бўлган фильм томошабинлар учун ўзида ачинарли воқеалар ривожини ҳам тақдим этган. Узоқ йиллик меҳнат фаолиятини ўйлаб ўз шахсий ҳаётидан кечган инсон тақдиридан тортиб бахтсизликка олиб келган омадгача.
Кўплаб томошабинлар фильмни томоша қилганда ўзларининг кечинмалари билан деярли бир хил ҳолатни кўргани учун режиссёрга раҳмат хатларини юборган.
Кинокартина ўзида шахсий ҳаёт, инсонлар характери, ўз мақсадига интилиш каби доимий актуал мавзуларни тасвирлагани учун ўлмас фильмлар қаторига кира олган. Фильмда инсон ҳислари ўта ҳаётий аниқликда очиб берилган бўлиб, унда рус халқи қалбини ҳис қилиш мумкин.
1985 йилга келиб эса АҚШ президенти Роналд Рейган Москвага ташрифидан олдин рус қалбини ҳис қилиш учун бу фильмни бир неча маротаба қайта кўрганини айтиб ўтган.
Хулоса
Режиссёр Меншов кўп фильмлар суратга олмаган, лекин биргина «Москва кўз ёшларга ишонмайди» фильмида у комедия, трагедия, ижтимоий драма, романтика жанрларини, инсонларинг ички даҳшатларини акс эттирган ва уларнинг ҳаётда қўйган турли мақсадларини кўрсата олган. Кино номи машҳур рус мақолидан олинган ва «нолишларсиз ўз муаммоларингни ўзинг ҳал қил» маъносини беради. Фильмнинг етказмоқчи бўлган асосий хабари ҳам ҳеч нарса инсонга совға тариқасида берилмаслигини, бирор натижага етишиш учун қатъият ва ўзига ишончнинг нақадар муҳимлиги бўлган.«Москва кўз ёшларга ишонмайди» фильми ҳаёт ҳеч нарсани ўзидан ўзи инъом этмаслигини, инсон ҳар қанча кучли ва мустақил бўлмасин, унга севги қай даражада муҳим эканлигини ва ҳеч қачон қайта бошлашга кеч бўлмаслигини моҳирона кўрсата олган юксак санъат асаридир.
Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.
Изоҳ (0)