Britaniyaliklar Yevroittifoqdan savdo bitimi tuzmasdan chiqishga tayyorlanmoqda. Do‘konlar javonlari pandemiyaning ilk haftalaridagi kabi bo‘shab qoladiganga o‘xshayapti

Buyuk Britaniya va Yevropa ittifoqi savdo bitimini tuzishi mumkin bo‘lgan o‘tish davri 2020-yil 31-dekabr kuni tugaydi, deb yozadi Meduza. Bu bitim agar uni imzolashga muvaffaq bo‘linsa, Britaniya va uning asosiy sherigi — Yevroittifoq (uning hissasiga butun Britaniya eksporti va importining yarmidan ko‘pi to‘g‘ri keladi) o‘rtasidagi bojlar va boshqa iqtisodiy aloqalarni tartibga solishi kerak.

Ammo bu bitimning istiqbollari anchagina mujmal: dekabrda ikkala tomon vakillari o‘rtasida bo‘lib o‘tgan muzokaralarning navbatdagi raundi hech qanday natijaga olib kelmadi. 2020-yil 13-dekabr kuni masalani Britaniya bosh vaziri Boris Jonson va Yevrokomissiya prezidenti Ursula fon de Lyayen muhokama qildi, ammo muzokaralarni davom ettirish haqidagi kelishuvdan boshqa hech qanday xulosaga kelinmadi. Ayni vaqtda The Times gazetasining manbasi da’vo qilishicha, tomonlarning kelishuvga erishishi ehtimoli 20 foizdan yuqori emas, Yevroittifoq tomonidan ilgari surilgan shartlarni esa Britaniya tomoni nomaqbul deb hisoblaydi.

Bu shartlarning nimasi yomon?

2020-yil oktabridagi navbatdagi muzokaralar raundi oldidan Ursula fon der Lyayen  muzokaralarning eng muammoli nuqtalarini aytib o‘tgan edi: bular bo‘lg‘usi savdo sheriklaridagi standartlarning bir xilligi va baliqchilik sohasidagi siyosat. “Suveren” Britaniyada ishlab chiqarish standartlari qayta ko‘rib chiqilishi mumkinligi haqida rasmiy “Brekzit”dan avval ham ma’lum edi, u esa 2020-yil 1-fevralda Birlashgan Qirollikning Yevroittifoq tarkibidan chiqishi haqidagi bitimning imzolanishi bilan boshlangan edi. Ammo Yevroittifoq o‘zi va uning sobiq a’zosi o‘rtasida bojsiz savdo haqida kelishuv imzolanishi uchun Britaniyaning yangi standartlari Yevropanikiga maksimal darajada muvofiq kelishi kerak.

Bu yerda shuni ta’kidlab o‘tish joizki, bananlarning qay darajada egik bo‘lishi yoki ofitsiant ayollarning yoqasi qanchalik ochiq bo‘lishi haqidagi bema’ni qonunlarni britaniyaliklar zimmasiga yuklaydigan bryussellik lo‘ttivozlar haqidagi qo‘rqinchli hikoyalar konservativ va “yevroskeptik” gazetalarda “Brekzit”dan ancha oldinroq, 90-yillardayoq paydo bo‘lgan edi. Lekin aynan 2016-yildagi ovoz berish arafasida britaniyaliklarga yot standartlarni yuklash Yevroittifoqdan chiqish tarafdorlari dasturidagi eng muhim bandlardan biriga aylandi. Shuning uchun “Brekzit”ni yoqlovchi tashviqot kampaniyasining eng yorqin va ko‘zga ko‘ringan ishtirokchilaridan biri bo‘lgan, go‘yoki, yevrobyurokratlar britaniyaliklarga yeyishni taqiqlagan ortiqcha qiyshiq bananlar haqidagi voqeani shaxsan takrorlagan Boris Jonson ushbu band bo‘yicha yon bosishga oxirigacha oyoq tirab turgani hayratlanarli emas.

Baliq ovlashga kelsak, Yevroittifoqda amal qiladigan umumiy siyosatga ko‘ra, ittifoqqa a’zo mamlakatlar Yevroittifoqning butun qirg‘oq chizig‘i bo‘ylab dengiz mahsulotlarini muayyan kvotalar bo‘yicha ovlashi mumkin, alohida davlatlarning hududiy suvlari bundan mustasno. 2021-yil 1-yanvardan Birlashgan Qirollik Yevroittifoq mamlakatlari bilan minglab kilometr qirg‘oqni bo‘lishadigan begona davlatga aylanadi va yangi siyosat ishlab chiqilishi talab qilinadi. Muammo shundaki, Yevroittifoq baliqchilik haqidagi band savdo haqidagi yagona bitimga kiritilishini talab qilmoqda, britaniyaliklar esa buni alohida hujjat qilib, o‘z dengiz manbalarini sobiq ittifoqdoshlar bilan bo‘lishmasdan, o‘zi nazorat qilishni istayapti.

Britaniya va Yevroittifoq o‘rtasidagi savdo muzokaralari qanday kechayotgani haqida Britaniya gazetalarining 2020-yil 12-dekabrdagi birinchi sahifalaridan ham xulosa qilish mumkin, ulardan biriga “Kanonerkalar yuboramiz” (kanonerka — bir necha o‘rta kalibrli to‘p bilan qurollangan kichik harbiy kema) sarlavhali bosh maqola joylashtirilgan. Unda aytilishicha, savdo bitimi haqidagi muzokaralar muvaffaqiyatsiz kechgan taqdirda, suveren Britaniya suvlarini fransuz traulerlari (trallar bilan jihozlangan baliq ovlaydigan dengiz kemasi)dan himoya qilish uchun Britaniya qirollik flotining to‘rtta kanoner kateri xizmatga kirishishga tayyor.

Saturday’s Daily MAIL: “We’ll Send In Gunboats” #TomorrowsPapersToday pic.twitter.com/bMPmAXRY1P

— Allie Hodgkins-Brown (@AllieHBNews) December 11, 2020

Endi nima bo‘ladi?

Boris Jonson Yevroittifoq shartlariga rozi bo‘lmaslikka juda qattiq bel bog‘lagan ko‘rinadi — hatto eng zarur mahsulotlar tanqis bo‘lib qolishi ehtimoli bo‘lsa ham. Britaniya OAVlari yozishicha, supermarketlar xuddi pandemiyaning ilk oylaridagi kabi, iste’molchilar talabi yoppasiga oshib ketishidan xavfsirab oziq-ovqatlarni zaxira qilib qo‘yishni boshlagan, bu esa Duvr portidan chiqadigan shosseda yuk mashinalaridan iborat ko‘p kilometrli tirbandlikka olib kelgan. The Sunday Times esa sog‘liqni saqlash sohasidagi mansabdorlarga olti haftaga yetadigan dorilar, iste’mol materiallari va vaksinalarni zaxira qilib qo‘yish topshirilganini yozmoqda.