Британияликлар Евроиттифоқдан савдо битими тузмасдан чиқишга тайёрланмоқда. Дўконлар жавонлари пандемиянинг илк ҳафталаридаги каби бўшаб қоладиганга ўхшаяпти

Буюк Британия ва Европа иттифоқи савдо битимини тузиши мумкин бўлган ўтиш даври 2020 йил 31 декабрь куни тугайди, деб ёзади Meduza. Бу битим агар уни имзолашга муваффақ бўлинса, Британия ва унинг асосий шериги — Евроиттифоқ (унинг ҳиссасига бутун Британия экспорти ва импортининг ярмидан кўпи тўғри келади) ўртасидаги божлар ва бошқа иқтисодий алоқаларни тартибга солиши керак.

Аммо бу битимнинг истиқболлари анчагина мужмал: декабрда иккала томон вакиллари ўртасида бўлиб ўтган музокараларнинг навбатдаги раунди ҳеч қандай натижага олиб келмади. 2020 йил 13 декабрь куни масалани Британия бош вазири Борис Жонсон ва Еврокомиссия президенти Урсула фон де Ляйен муҳокама қилди, аммо музокараларни давом эттириш ҳақидаги келишувдан бошқа ҳеч қандай хулосага келинмади. Айни вақтда The Times газетасининг манбаси даъво қилишича, томонларнинг келишувга эришиши эҳтимоли 20 фоиздан юқори эмас, Евроиттифоқ томонидан илгари сурилган шартларни эса Британия томони номақбул деб ҳисоблайди.

Бу шартларнинг нимаси ёмон?

2020 йил октябридаги навбатдаги музокаралар раунди олдидан Урсула фон дер Ляйен  музокараларнинг энг муаммоли нуқталарини айтиб ўтган эди: булар бўлғуси савдо шерикларидаги стандартларнинг бир хиллиги ва балиқчилик соҳасидаги сиёсат. «Суверен» Британияда ишлаб чиқариш стандартлари қайта кўриб чиқилиши мумкинлиги ҳақида расмий «Брекзит»дан аввал ҳам маълум эди, у эса 2020 йил 1 февралда Бирлашган Қиролликнинг Евроиттифоқ таркибидан чиқиши ҳақидаги битимнинг имзоланиши билан бошланган эди. Аммо Евроиттифоқ ўзи ва унинг собиқ аъзоси ўртасида божсиз савдо ҳақида келишув имзоланиши учун Британиянинг янги стандартлари Европаникига максимал даражада мувофиқ келиши керак.

Бу ерда шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бананларнинг қай даражада эгик бўлиши ёки официант аёлларнинг ёқаси қанчалик очиқ бўлиши ҳақидаги бемаъни қонунларни британияликлар зиммасига юклайдиган брюсселлик лўттивозлар ҳақидаги қўрқинчли ҳикоялар консерватив ва «евроскептик» газеталарда «Брекзит»дан анча олдинроқ, 90 йиллардаёқ пайдо бўлган эди. Лекин айнан 2016 йилдаги овоз бериш арафасида британияликларга ёт стандартларни юклаш Евроиттифоқдан чиқиш тарафдорлари дастуридаги энг муҳим бандлардан бирига айланди. Шунинг учун «Брекзит»ни ёқловчи ташвиқот кампаниясининг энг ёрқин ва кўзга кўринган иштирокчиларидан бири бўлган, гўёки, евробюрократлар британияликларга ейишни тақиқлаган ортиқча қийшиқ бананлар ҳақидаги воқеани шахсан такрорлаган Борис Жонсон ушбу банд бўйича ён босишга охиригача оёқ тираб тургани ҳайратланарли эмас.

Балиқ овлашга келсак, Евроиттифоқда амал қиладиган умумий сиёсатга кўра, иттифоққа аъзо мамлакатлар Евроиттифоқнинг бутун қирғоқ чизиғи бўйлаб денгиз маҳсулотларини муайян квоталар бўйича овлаши мумкин, алоҳида давлатларнинг ҳудудий сувлари бундан мустасно. 2021 йил 1 январдан Бирлашган Қироллик Евроиттифоқ мамлакатлари билан минглаб километр қирғоқни бўлишадиган бегона давлатга айланади ва янги сиёсат ишлаб чиқилиши талаб қилинади. Муаммо шундаки, Евроиттифоқ балиқчилик ҳақидаги банд савдо ҳақидаги ягона битимга киритилишини талаб қилмоқда, британияликлар эса буни алоҳида ҳужжат қилиб, ўз денгиз манбаларини собиқ иттифоқдошлар билан бўлишмасдан, ўзи назорат қилишни истаяпти.

Британия ва Евроиттифоқ ўртасидаги савдо музокаралари қандай кечаётгани ҳақида Британия газеталарининг 2020 йил 12 декабрдаги биринчи саҳифаларидан ҳам хулоса қилиш мумкин, улардан бирига «Канонеркалар юборамиз» (канонерка — бир неча ўрта калибрли тўп билан қуролланган кичик ҳарбий кема) сарлавҳали бош мақола жойлаштирилган. Унда айтилишича, савдо битими ҳақидаги музокаралар муваффақиятсиз кечган тақдирда, суверен Британия сувларини француз траулерлари (траллар билан жиҳозланган балиқ овлайдиган денгиз кемаси)дан ҳимоя қилиш учун Британия қироллик флотининг тўртта канонер катери хизматга киришишга тайёр.

Saturday’s Daily MAIL: “We’ll Send In Gunboats” #TomorrowsPapersToday pic.twitter.com/bMPmAXRY1P

— Allie Hodgkins-Brown (@AllieHBNews) December 11, 2020

Энди нима бўлади?

Борис Жонсон Евроиттифоқ шартларига рози бўлмасликка жуда қаттиқ бел боғлаган кўринади — ҳатто энг зарур маҳсулотлар танқис бўлиб қолиши эҳтимоли бўлса ҳам. Британия ОАВлари ёзишича, супермаркетлар худди пандемиянинг илк ойларидаги каби, истеъмолчилар талаби ёппасига ошиб кетишидан хавфсираб озиқ-овқатларни захира қилиб қўйишни бошлаган, бу эса Дувр портидан чиқадиган шосседа юк машиналаридан иборат кўп километрли тирбандликка олиб келган. The Sunday Times эса соғлиқни сақлаш соҳасидаги мансабдорларга олти ҳафтага етадиган дорилар, истеъмол материаллари ва вакциналарни захира қилиб қўйиш топширилганини ёзмоқда.