• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12790.43
    • RUB162.6
    • EUR14486.44
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +22°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Insoniyatga qarshi jinoyatlar uchun jazo. Fashistlarga qarshi olib borilgan Nyurnberg jarayoni tarixi

    Bundan roppa-rosa 75 yil oldin, 1945-yil 20-noyabr kuni Germaniyaning Nyurnberg shahrida fashistlar Germaniyasining bir qator rasmiylari ustidan sud jarayoni boshlandi. Jarayon bir yil davom etdi va 1946-yilning 1-oktabrida nihoyasiga yetdi. “Daryo” sana munosabati bilan jarayonga doir asosiy savollarga javob topishga harakat qiladi.

    Foto: AFP

    Foto: AFP

    1939-yilda boshlangan Ikkinchi jahon urushi insoniyat tarixidagi eng qirg‘inbarot urush bo‘ldi. Yetti yil davom etgan harbiy harakatlar natijasida 60 milliondan ortiq odam halok bo‘ldi. Ularning aksariyati tinch aholi vakillari edi. 1945-yil 8-mayda Germaniya, 2-sentabrda Yaponiyaning taslim bo‘lishi bilan urush nihoyasiga yetdi.

    Urushda aybdor deb topilgan Germaniya rahbarlarining bir qanchasi ustidan 1945-yilning 20-noyabr kuni Nyurnberg shahrida sud jarayoni boshlandi. Jarayonni yoritish uchun butun dunyodan 200 ga yaqin jurnalist tashrif buyurdi. Tarixda ilk bora xalqaro huquqda insoniyatga qarshi jinoyatlari uchun deb nomlangan tushuncha kiritildi.

    Nyurnberg jarayonini tashkil etishga kimlar qaror berdi?

    Nemis fashistlari ustidan xalqaro tergov va sud jarayoni tashkil qilish masalasi ilk bora 1943-yil oktabr oyida Moskvada o‘tgan ittifoqchilarning Moskva konferensiyasida o‘rtaga tashlangan edi. Undan keyingi Qrim va Potsdam konferensiyalarida ham bu jarayon haqida muhokamalar davom etdi.

    Mazkur ilk xalqaro tribunalni o‘tkazish bo‘yicha qaror 1945-yil 8-avgust kuni AQSh, SSSR, Buyuk Britaniya va Fransiya tomonidan London kelishuvi doirasida qabul qilindi. Aynan mana shu kelishuvda insoniyatga qarshi jinoyat tushunchasiga izoh berib o‘tildi. Sud jarayoni uchun to‘rt nafar sudya tayinlandi. Ular g‘olib bo‘lgan to‘rt ittifoqchi davlatdan tashrif buyurgan sudyalar edi.

    Foto: AFP

    Foto: AFP

    Asosiy javobgarlar kimlar edi?

    Salkam bir yil davom etgan tribunalda 22 nafar fashistlar ustidan ish ko‘rib chiqildi. Ammo asosiy aybdorlar jarayondan “qutulib” qoldi. Bular 1945-yil 30-aprel kuni o‘z joniga qasd qilgan Adolf Gitler va 1-may kuni ayoli, farzandi va o‘zini o‘ldrigan Jozef Gebbelslar edi.

    Jarayondagi eng asosiy aybdor esa Uchinchi Reyxning hamon hayotda bo‘lgan quruvchilaridan biri, Gestaponing asoschisi va 1933-yildan buyon vazir bo‘lgan German Gering bo‘ldi. Bundan tashqari, yana ikki nafar urush generallari Vermaxtning harbiy operatsiyalarga mas’uli Alfred Jodl va Vermaxt bosh qo‘mondoni 1945-yil 8-maydagi Germaniyaning taslim bo‘lish haqidagi bitimini imzolagan Vilgelm Keytellar ham bor edi.

    Qolgan aybdorlar esa siyosiy va harbiy jabhada ikkinchi pog‘onadagi shaxslar edi. Ulardan biri Germaniyaning Buyuk Britaniyadagi sobiq elchisi, keyinchalik esa tashqi ishlar vaziri bo‘lgan Yoaxim Fon Ribbentropdir. Natsistlarning kulrang kardinali deya nom chiqargan Martin Bormann ham sud jarayonida hukm etildi.

    Javobgarlarga qanday ayblovlar qo‘yilgan edi?

    Uchinchi Reyxning eng yuqori kadrlari asosan to‘rtta jinoyatda ayblandi. Bular fitna, urush jinoyati tinchlikka qarshi jinoyat va tarixda ilk bor insoniyatga qarshi jinoyat edi. Xalqaro harbiy tribunal Konstitutsiyasiga muvofiq ushbu yangi tamoyil “qotillik, qirg‘in, qullik, deportatsiya va boshqa har qanday tinch aholiga qarshi urushdan oldin yoki urush paytida sodir etilgan boshqa g‘ayriinsoniy harakatlar; siyosiy, irqiy yoki diniy sabablarga ko‘ra ta’qib qilishni” o‘z ichiga oldi.

    Foto: AFP

    Foto: AFP

    Tribunal raisi britaniyalik sudya Gofrey Lourens jarayon ochilishida nutq so‘zlab, mazkur jarayonning insoniyat tarixidagi o‘rni beqiyos ekanini ta’kidlaydi. Shuningdek, mazkur jarayon xalqaro huquqning poydevorini qo‘yishga imkon berdi. Jarayon, eng avvalo, urushdan jabr ko‘rgan tinch aholi vakillariga qaratilgan jinoyatlarni ko‘rib chiqdi. Yahudiylar masalasi esa bu jarayondan o‘rin olmadi. Yahudiylarga qarshi jinoyatlar 1961-yil Eyxman ishi doirasida ko‘rib chiqildi.

    Jarayon nega Nyurnbergda bo‘lib o‘tdi?

    Nyurnberg shahri Uchinchi Reyxning markaziy shahri edi. Sababi, aynan mana shu shaharda natsistlar partiyasining yillik yig‘inlari o‘tkazilar edi. Ushbu shaharda Uchinchi Reyxning quruvchilaridan biri deb hisoblanuvchi Alber Shpeyer tomonidan qurilgan stadionda partiyaning yillik yig‘ilishlari, katta tadbirllar amalga oshirilar edi. Shu sababli ham qasos olingani ramzi sifatida ittifoqchilar sud jarayoni uchun ham shu shaharni tanladi.

    Qanday hukmlar chiqarildi?

    Nyurnberg jarayoni 1946-yil 1-oktabr kuni nihoyasiga yetdi. Sudlanuvchilardan uch nafari oqlandi, yetti nafari turli muddatga qamoq jazosini olgan bo‘lsa, 12 ta sudlanuvchi o‘lim jazosiga hukm etildi. O‘limga hukm etilganlar orasida Ribbentrop, Hans Frank, Keytel, Rozenberg, Kaltenbrunner, German Geringlar bor edi. O‘limga hukm etilganlarning o‘n bir nafari 1946-yil 16-otkabr kuni osib o‘ldirildi. Faqatgina German Gering hukm ijrosidan bir kun oldin o‘z kamerasida joniga qasd qilib, qatldan “qutulib” qoldi.

    Germaniyada 1946–1949-yillarda urushning qolgan aybdorlari shifokorlar, yuristlar, politsiya va armiyaning yuqori lavozimli kishilari ustidan boshqa sud jarayonlari o‘tkazildi. Bir qator natsistlar jazodan qutulib qolgan bo‘lsa, ba’zilari yuqori lavozimini saqlab qoldi. Ular ichida eng yorqin misol natsistlarning xorijdagi targ‘ibotchisi bo‘lgan Kurt Kizinger 1966–1969-yillarda G‘arbiy Germaniyaning kansleri lavozimida faoliyat olib bordi.

    Jahongir Ostonov tayyorladi.

    20.11.2020, 09:38   Izoh (0)   60698
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Rossiyaning Yakutsk shahri meri ma’muriyat binosini sotishga qaror qildi

    20.11.2020, 09:08

    Avstraliya hukumati Afg‘onistonda o‘z harbiylarining jinoyatlari uchun uzr so‘radi

    20.11.2020, 08:07

    Belarus xavfsizlik qo‘mitasi Nexta Telegram kanalini tashkil qilgan jurnalistlarni terrorchilar ro‘yxatiga kiritib qo‘ydi

    20.11.2020, 07:06

    Tojikistonda koronavirus pandemiyasi sababli Yangi yil bilan bog‘liq barcha tadbirlar bekor qilindi

    20.11.2020, 05:39

    Yangi yilga hozirlanayotgan Yevropa, karantinga qarshi namoyishlar, ikki gektarlik maktabdagi tiqilinch sinfxonalar. 19-noyabr suratlari

    19.11.2020, 23:59

    AQSh Sog‘liqni saqlash vazirligi saylovlarning rasmiy natijasi e’lon qilinmagunicha, Bayden bilan ishlashdan bosh tortdi

    19.11.2020, 22:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Xon Saroy tomonidan an’anaviy “Mening orzuyimdagi uy” rasmlar tanlovi boshlandi 


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    Sistit — bu uyat emas!


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    Yangiyo‘lda “Tomorqa maktabi” ochildi


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi


    Chirchiqdagi yangi bog‘ - zamonaviy ko‘ngilochar va dam olish maskani ochildi


    O‘zbekiston Milliy banki Xitoy yuani ayirboshlash xizmatini Toshkent shahri va poytaxt aeroportida yo‘lga qo‘ydi


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    LUKOIL: yosh iste’dodlar ovozi katta sahnada yangradi


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- xalqaro PLAS-Forumida qatnashdi

     

    Tavsiya etamiz

    Gitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    34 yoshli ayol 24 soat ichida turnikda tortilish bo‘yicha Ginnes rekordini o‘rnatdi

    Dunyo | 3 iyun, 00:00

    “Tramp Putin va Zelenskiy bilan uchrashuvga tayyor” — Oq uy matbuot kotibi

    Dunyo | 2 iyun, 23:45

    “Ukraina o‘t ochishni to‘liq to‘xtatishni talab qilmoqda” — Vladimir Zelenskiy

    Dunyo | 2 iyun, 23:30

    Parijda Makronning haykali o‘g‘irlab ketildi

    Dunyo | 2 iyun, 23:15

    Yaponiya 10 ming nafar o‘zbekistonlik mutaxassisni ish bilan ta’minlaydi

    O‘zbekiston | 2 iyun, 22:58

    Istanbulda Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi muzokaralarning ikkinchi bosqichi bo‘lib o‘tdi. Nimalarga kelishildi?

    Dunyo | 2 iyun, 22:40

    Yamal “Oltin to‘p” haqida gapirdi

    Sport | 2 iyun, 22:28

    Namanganda Onix lyukidan tanasini chiqarib harakatlangan qiz uzr so‘radi (video)

    O‘zbekiston | 2 iyun, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.