“Bilmadim, qaysi ma’noda sudyalarning hali mustaqil emasligi aytilgan”. Oliy sud raisi o‘rinbosari Xolmo‘min Yodgorov BMTning maxsus ma’ruzachisi Diyego Garsiya-Sayanning O‘zbekiston sudyalari haqidagi fikrlariga munosabat bildirdi

O‘zbekistonda sud sohasida amalga oshirilayotgan ishlarning barchasi sudyaning mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan. Bu haqda 21-iyul kuni AOKA binosida bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida O'zbekiston Oliy sudi raisi o‘rinbosari Xolmo‘min Yodgorov aytib o‘tdi, deya xabar bermoqda “Daryo” muxbiri Musulmonbek Ibrohimov.

Eslatib o‘tamiz, 2019-yilda hukumatning taklifiga binoan O‘zbekistonga tashrif buyurgan sudyalar va advokatlar mustaqilligi bo‘yicha BMTning maxsus ma’ruzachisi Diyego Garsiya-Sayan ma’ruzasi BMTning Inson huquqlari bo‘yicha kengashiga taqdim etilgan.

Hisobotning kirish qismida shunday deyiladi: “Haligacha tashqi ta’sirlar bir qator omillar, jumladan, sud hokimiyatining boshqa tarmoqlaridan mustaqil bo‘lishiga, shuningdek, alohida hollarda sudyalarning ular tomonidan ko‘rib chiqilayotgan ishlar bo‘yicha to‘sqinliklarsiz va mustaqil ravishda qaror qabul qilish erkinligiga ta’sir ko‘rsatmoqda. Prokurorlarning jinoiy sud ishi yurituvidagi dominant roli saqlanib qolingan”. Shuningdek, hisobotda bir qancha manbalar prokuratura sud hokimiyatining mustaqilligiga ta’sir etuvchi omillar ro‘yxatiga binoan jinoiy ishlarda va uning umumiy nazorat faoliyatida haddan tashqari vakolatlarga ega ekanini ma’lum qilgan.

Maxsus ma’ruzachining bir qator manbalariga ko‘ra, xavfsizlik idoralarining fuqarolar kundalik hayotida va davlat muassasalarida mavjudligi prokuratura faoliyatiga alohida ta’sir ko‘rsatmoqda. Natijada sudyalarning xolislik, dalillar va qonunga muvofiq ravishda qaror qabul qilish mustaqilligi ayblov xulosasida de-fakto prokuror takliflarini qo‘llab-quvvatlash tomonga og‘moqda. O'zbekiston sud tizimidagi muammolarni birma-bir sanab o'tgan holda BMTning maxsus ma’ruzachi O‘zbekistonda sud tizimini hozircha mustaqil deya olmasligini bildirgan.

Oliy sud raisi o‘rinbosari Xolmo‘min Yodgorov maxsus ma’ruzachi Diyego Garsiya-Sayanning hisobotiga o‘z fikrlarini bildirar ekan, O‘zbekistonda sud sohasida nima ish qilinayotgan bo‘lsa, hammasi sudyalarning mustaqilligini ta’minlashga qaratilganini ta’kidlab o‘tdi.

To‘g‘ri, birov u deydi, birov bu deydi. O‘zimning fikrimni aytaman. Shunday paytda ishlaganmiz: olayotgan oyligimiz xarajatlarimizga yetmas, besh yildan keyin taqdirimiz nima bo‘lishini o‘zimiz bilmas edik. Bugun O‘zbekistonda qilinayotgan nimayiki ish bo‘lmasin sudyaning mustaqilligini ta’minlashga qaratilyapti. Qonunlarimiz xalqaro talablarga to‘la javob beradi: sudyaning yuqori oylik olishi, oyligi davlat tomonidan to‘lab berilishi, sudyaning muddatida ham, ishlashida ham daxl bo‘lmasligi kerak.

Sudyalar oliy kengashi tashkil etildi. Sudyaning taqdirini u yerda sudyalar hal qiladi. Ilgari sudyalar hal qilmas edi. Jamoatchilik asosida turli idoradan kelgan vakillar sudyaning keyingi muddat ham ishlash yoki ishlamaslik masalasini muhokama o‘tkazib, hal qilishgan.

Olib borilgan qisqa vaqtdagi islohotlar natijasida bizda to‘liq sharoit yaratildi – yuqori oylik, ish sharoiti, xizmat avtomashinalari.

Shunday payt bo‘lganki, odamlarni sudni binosida o‘tqizib qabul qilishga sharoitimiz yo‘q edi. O‘zimiz o‘tirsak, qabulga kelgan odam tik turib qolar edi. Bugun hamma sharoit yaratilganki, sudyalarimiz mustaqil va faqat adolatni o‘rniga qo‘yib bersin.

Eng asosiy mezonlardan biri – besh yil yaxshi ishlasa 10 yil, 10 yillik muddatdan ham o‘tganidan keyin cheklanmagan muddatga ishga tayinlagandan keyin, yuqori oylik berilganidan keyin, birorta idora sudni ishiga aralashmasin, deb ma’muriy va jinoiy javobgarlik belgilab qo‘yilgandan keyin, bilmadim, qaysi ma’noda sudyalarning hali mustaqil emasligi aytilgan.

Xolmo‘min Yodgorov, O‘zbekiston Oliy sudi raisi o‘rinbosari

“Davlat xavfsizlik xizmatlari vakillari tomonidan qilingan bu harakatlar inson huquqlari sohasida BMT bilan hamkorlik qilishni istagan yoki u bilan hamkorlik qilganlarga nisbatan qo‘rqitish va tazyiq harakatlarini anglatadi”, — deyiladi hisobotda.

Ma’lumot uchun, mart oyida Qashqadaryo viloyatining G‘uzor tumani hokimi telefon orqali Fuqarolik ishlari bo‘yicha tuman sudi sudyasini qaysidir masalada gaplashib olish uchun chaqirgan. Lekin sudya hokimning qabuliga bormasligini, kerak bo‘lsa, hokimning o‘zi uning qabuliga kelishigi kerakligini aytgan. Holatni o‘rgangan Sudyalar oliy kengashi tumani hokimi keltirgan vajlarni “yolg‘on” deb baholagan.

Iyul oyida esa Surxondaryo viloyatining Jarqo‘rg‘on tumanida sudyani omma oldida obro‘sizlantirilgani va kaltaklangani haqida xabar berilgan. Ushbu voqea yuzasidan prokuratura jinoyat ishi qo‘zg‘atgan. Sirdaryo viloyatining Guliston shahrida sudyaga nisbatan ichki ishlar xodimlar tomonidan qo‘pol munosabatda bo‘lingani va kaltaklangani aytilgan. Bunga javoban Ichki ishlar vazirligi holat yuzasidan xodimlar to‘g‘ri yo‘l tutgani tasvirlangan videolavhani jamoatchilikka taqdim etgan. Lekin sudya tasvirlarni montaj qilinganini bildirgan.