O‘zbekistonda soliq to‘lovchi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni uchinchi shaxslarga taqdim etishning huquqiy asosi yaratildi

2020-yildan amaliyotga tatbiq etilgan yangi tahrirdagi O‘zbekiston Soliq kodeksiga asosan soliq to‘lovchilar tomonidan to‘langan soliqlarning va soliq qarzining summalari haqidagi ma’lumotlar soliq siri hisoblanmaydi. Bu haqda Davlat soliq qo‘mitasi xabar berdi.

Ma’lum qilinishicha, Soliq kodeksiga asosan soliq siri hisoblanmaydigan ma’lumotlar tarkibi kengaytirildi. Unga ko‘ra, 2020-yildan boshlab quyidagilar soliq siri hisoblanmaydi:

• soliq to‘lovchilar tomonidan qo‘llaniladigan soliq rejimlari va qo‘shilgan qiymat solig‘ini to‘lovchilar sifatida hisobga qo‘yilganlik to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• to‘langan soliqlarning va soliq qarzining summalari haqidagi ma’lumotlar;
• yuridik shaxsning ishtirokchilari to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• xodimlarning ro‘yxatdagi o‘rtacha soni to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• moliyaviy hisobot ma’lumotlari bo‘yicha daromadlar va xarajatlar summalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar.

Qayd etilishicha, amaliyotda davlat soliq xizmati organlariga uchinchi shaxslar tomonidan soliq to‘lovchilar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish yuzasidan ko‘plab murojaatlar kelib tushadi. Soliq siri hisoblangan soliq to‘lovchi ma’lumotlarini oshkor etish mumkin emas.

Shu kabi munosabatlarni tartibga solish bo‘yicha Davlat soliq qo‘mitasining qarori bilan “Soliq to‘lovchilar to‘g‘risida hisob ma’lumotlarini yuritish, bu ma’lumotlarni uchinchi shaxslarga taqdim etish, shuningdek soliq to‘lovchilarning ayrim toifalari uchun ma’lumotlar tarkibini shakllantirish tartibi to‘g‘risida”gi nizom tasdiqlandi.

Nizomda soliq organlariga soliq to‘lovchi, shuningdek, davlat organlari, muassasalari va tashkilotlari tomonidan taqdim etilgan va soliq sirini tashkil etuvchi ma’lumotlar tarkibi keltirib o‘tilgan.

Nizomga ko‘ra, quyidagilar soliq sirini tashkil etuvchi ma’lumotlar hisoblanadi:

• ichki ishlar organlaridan olingan pasport ma’lumotlari;
• ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqni davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organlardan olingan tegishli hududda joylashgan yer uchastkasi va boshqa ko‘chmas mulk, uning mulkdorlari (egalari) to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• notariuslardan olingan ko‘chmas mulk oldi-sotdi shartnomalari;
• mol-mulk ijarasi shartnomalari tasdiqlanganligi va ijara haqi miqdori;
• merosga egalik qilish huquqi to‘g‘risidagi guvohnomalar berilganligi hamda hadya etish shartnomalari notarial tarzda tasdiqlanganligi haqidagi ma’lumotlar.

Shuningdek, soliq to‘lovchi to‘g‘risidagi soliq siri hisoblanmaydigan, ya’ni ochiq ma’lumotlar tarkibi ham belgilab qo‘yildi. Ular qatoriga quyidagilar kiritildi:

• soliq to‘lovchining identifikatsiya raqami (STIR) to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining buzilishlari va bu qoidabuzarliklar uchun javobgarlik choralari to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• soliq to‘lovchilar tomonidan qo‘llaniladigan soliq rejimlari va qo‘shilgan qiymat solig‘ini to‘lovchilar sifatida hisobga qo‘yilganlik to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• to‘langan soliqlarning va soliq qarzining summalari haqidagi ma’lumotlar;
• yuridik shaxsning ishtirokchilari to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• xodimlarning ro‘yxatdagi o‘rtacha soni to‘g‘risidagi ma’lumotlar;
• moliyaviy hisobot ma’lumotlari bo‘yicha daromadlar va xarajatlar summalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar.

Nizomda soliq to‘lovchilar to‘g‘risidagi hisob ma’lumotlarini huquqni muhofaza qiluvchi va respublika davlat boshqaruvi organlariga taqdim etish DSQ bilan o‘zaro elektron axborot almashish bo‘yicha tuzilgan bitimlar asosida elektron tarzda amalga oshirilishi belgilab qo‘yildi. Ma’lumotlardan faqat ruxsat berilgan mansabdor shaxslargina foydalana oladi.

Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda tijorat tashkilotlariga ham soliq to‘lovchilar to‘g‘risidagi hisob ma’lumotlari taqdim etilishi mumkin. Bunda soliq sirini tashkil etuvchi ma’lumotlarni taqdim etish faqat soliq to‘lovchining roziligi bilan amalga oshiriladi.

Masalan, jismoniy shaxs kredit olish uchun tijorat bankiga bordi. Albatta, tijorat banki undan oxirgi 12 oy davomida olgan daromadi to‘g‘risidagi tasdiqlangan ma’lumotnoma va STIRini taqdim etishni talab qiladi.

Biroq, endi bu boshqacha bo‘lishi ham mumkin. Jismoniy shaxs roziligiga ko‘ra, tijorat banki soliq organidan fuqaroning pasport ma’lumotlari bo‘yicha oxirgi 12 oy davomida olgan jami daromadi va STIR bo‘yicha ma’lumotlarini elektron tarzda olishi mumkin.

Avvalroq Davlat soliq qo‘mitasi jismoniy shaxslarning bank plastik kartalari va ular bilan bog‘liq tranzaksiyalar haqidagi ma’lumotlardan banklardan talab qilib olish haqidagi qaror loyihasini muhokamaga qo‘ygandi. Loyiha tanqidlarga uchragach, muhokamadan qaytarib olingandi.