Ўзбекистонда солиқ тўловчи тўғрисидаги маълумотларни учинчи шахсларга тақдим этишнинг ҳуқуқий асоси яратилди

2020 йилдан амалиётга татбиқ этилган янги таҳрирдаги Ўзбекистон Солиқ кодексига асосан солиқ тўловчилар томонидан тўланган солиқларнинг ва солиқ қарзининг суммалари ҳақидаги маълумотлар солиқ сири ҳисобланмайди. Бу ҳақда Давлат солиқ қўмитаси хабар берди.

Маълум қилинишича, Солиқ кодексига асосан солиқ сири ҳисобланмайдиган маълумотлар таркиби кенгайтирилди. Унга кўра, 2020 йилдан бошлаб қуйидагилар солиқ сири ҳисобланмайди:

• солиқ тўловчилар томонидан қўлланиладиган солиқ режимлари ва қўшилган қиймат солиғини тўловчилар сифатида ҳисобга қўйилганлик тўғрисидаги маълумотлар;
• тўланган солиқларнинг ва солиқ қарзининг суммалари ҳақидаги маълумотлар;
• юридик шахснинг иштирокчилари тўғрисидаги маълумотлар;
• ходимларнинг рўйхатдаги ўртача сони тўғрисидаги маълумотлар;
• молиявий ҳисобот маълумотлари бўйича даромадлар ва харажатлар суммалари тўғрисидаги маълумотлар.

Қайд этилишича, амалиётда давлат солиқ хизмати органларига учинчи шахслар томонидан солиқ тўловчилар тўғрисидаги маълумотларни олиш юзасидан кўплаб мурожаатлар келиб тушади. Солиқ сири ҳисобланган солиқ тўловчи маълумотларини ошкор этиш мумкин эмас.

Шу каби муносабатларни тартибга солиш бўйича Давлат солиқ қўмитасининг қарори билан «Солиқ тўловчилар тўғрисида ҳисоб маълумотларини юритиш, бу маълумотларни учинчи шахсларга тақдим этиш, шунингдек солиқ тўловчиларнинг айрим тоифалари учун маълумотлар таркибини шакллантириш тартиби тўғрисида»ги низом тасдиқланди.

Низомда солиқ органларига солиқ тўловчи, шунингдек, давлат органлари, муассасалари ва ташкилотлари томонидан тақдим этилган ва солиқ сирини ташкил этувчи маълумотлар таркиби келтириб ўтилган.

Низомга кўра, қуйидагилар солиқ сирини ташкил этувчи маълумотлар ҳисобланади:

• ички ишлар органларидан олинган паспорт маълумотлари;
• кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқни давлат рўйхатидан ўтказувчи органлардан олинган тегишли ҳудудда жойлашган ер участкаси ва бошқа кўчмас мулк, унинг мулкдорлари (эгалари) тўғрисидаги маълумотлар;
• нотариуслардан олинган кўчмас мулк олди-сотди шартномалари;
• мол-мулк ижараси шартномалари тасдиқланганлиги ва ижара ҳақи миқдори;
• меросга эгалик қилиш ҳуқуқи тўғрисидаги гувоҳномалар берилганлиги ҳамда ҳадя этиш шартномалари нотариал тарзда тасдиқланганлиги ҳақидаги маълумотлар.

Шунингдек, солиқ тўловчи тўғрисидаги солиқ сири ҳисобланмайдиган, яъни очиқ маълумотлар таркиби ҳам белгилаб қўйилди. Улар қаторига қуйидагилар киритилди:

• солиқ тўловчининг идентификация рақами (СТИР) тўғрисидаги маълумотлар;
• солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг бузилишлари ва бу қоидабузарликлар учун жавобгарлик чоралари тўғрисидаги маълумотлар;
• солиқ тўловчилар томонидан қўлланиладиган солиқ режимлари ва қўшилган қиймат солиғини тўловчилар сифатида ҳисобга қўйилганлик тўғрисидаги маълумотлар;
• тўланган солиқларнинг ва солиқ қарзининг суммалари ҳақидаги маълумотлар;
• юридик шахснинг иштирокчилари тўғрисидаги маълумотлар;
• ходимларнинг рўйхатдаги ўртача сони тўғрисидаги маълумотлар;
• молиявий ҳисобот маълумотлари бўйича даромадлар ва харажатлар суммалари тўғрисидаги маълумотлар.

Низомда солиқ тўловчилар тўғрисидаги ҳисоб маълумотларини ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва республика давлат бошқаруви органларига тақдим этиш ДСҚ билан ўзаро электрон ахборот алмашиш бўйича тузилган битимлар асосида электрон тарзда амалга оширилиши белгилаб қўйилди. Маълумотлардан фақат рухсат берилган мансабдор шахсларгина фойдалана олади.

Қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда тижорат ташкилотларига ҳам солиқ тўловчилар тўғрисидаги ҳисоб маълумотлари тақдим этилиши мумкин. Бунда солиқ сирини ташкил этувчи маълумотларни тақдим этиш фақат солиқ тўловчининг розилиги билан амалга оширилади.

Масалан, жисмоний шахс кредит олиш учун тижорат банкига борди. Албатта, тижорат банки ундан охирги 12 ой давомида олган даромади тўғрисидаги тасдиқланган маълумотнома ва СТИРини тақдим этишни талаб қилади.

Бироқ, энди бу бошқача бўлиши ҳам мумкин. Жисмоний шахс розилигига кўра, тижорат банки солиқ органидан фуқаронинг паспорт маълумотлари бўйича охирги 12 ой давомида олган жами даромади ва СТИР бўйича маълумотларини электрон тарзда олиши мумкин.

Аввалроқ Давлат солиқ қўмитаси жисмоний шахсларнинг банк пластик карталари ва улар билан боғлиқ транзакциялар ҳақидаги маълумотлардан банклардан талаб қилиб олиш ҳақидаги қарор лойиҳасини муҳокамага қўйганди. Лойиҳа танқидларга учрагач, муҳокамадан қайтариб олинганди.