“Mening fikrim” portali jamiyat ko‘zgusi
O‘zbekiston aholisinig fuqarolik ongi oshib bormoqda va bu ajoyib ijobiy fakt.
Misollar esa ko‘p. Ulardan biri: “Mening fikrim” saytida foydalanuvchilarning faolligi. Portalni yaratishdan asosiy maqsad ham fuqorolarning jamiyat va davlat boshqaruvida ishtirokini kengaytirish edi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 35-moddasida qayd etilganidek: “Har bir shaxs bevosita o‘zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqiga ega”
Portalda bugungi kundagi barcha dolzarb mavzular. Daraxtlarni kesishmi yoki avtomobildagi oynalarni tonirovka qilishmi, Namangan viloyatida piyodalar uchun ko‘prik o‘rnatishmi yoki Orolbo‘yi himoyasi muammolarimi. Ushbu satrlar yozilgan paytida portalda 3285ta jamoaviy murojaatlar bo‘lib, ularga 24 524 ta izohlar kelib tushgan edi. Bizning odam befarq emas.
Takliflarning barchasi ham O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari tamonidan ko‘rib chiqilishi uchun 10 mingta ovoz yig‘maydi. Ammo hamma marojaatlar e’tiborga olinishi shubhasiz haqiqat.
IMEI fenomeni
O‘tgan hafta “Mening fikrim” veb-portalidagi “Mobil qurulmalarning IMEI kodlarini ro‘yxatdan o‘tkazishni soddalashtirish haqida” taklif fenomenal tarzda tez 10 mingta ovoz yig‘di. Muallif fikriga ko‘ra ro‘yxatdan o‘tkazishni soddalashtirish to‘lovni esa umuman bekor qilish kerak. Chunki muallif yozib o‘tishicha “hozirgi globallashuv davrida aholini qo‘llab-quvvatlash, ortiqcha to‘lovlarni bartaraf etish muhim” .
Ommaviy aks-sado aniq. Avtomobil va tonirovka barchaga tegishli bo‘lmasa, mamlakatda telefonlar soni avtomobillarga qaraganda o‘n barobar ko‘pdir.
Takidlash kerakki, taklif mobil qurilmaning xalqaro identifikatori bo‘lgan IMEI kodini ro‘yxatdan o‘tkazishni bekor qilishga chaqirmayapti.
IMEI kodining foyda va ahamiyati to‘g‘risida jamoatchilikni xabardor qilish uchun olib borilgan tushuntirish ishlari o‘z samarasini berdi. Iste’molchilar IMEI raqamiga ko‘ra, kulrang importga qarshi kurashish va o‘g‘irlangan telefonlarni uzoqdan blokirovka qilish mumkin ekanligini tushunmoqdalar.
Telefonlarni o‘g‘irlash endi befoyda
Bizda xalqaro tajribaga murojaat qilishni uncha xush ko‘rmaydilar. Har doim: “Bizni Fransiya bilan taqqoslamang?” deydigan inson topiladi, masalan. Uzoqqa bormaymiz.
Ukraina. Barcha mobil qurilmalarni majburiy IMEI ro‘yxatdan o‘tkazish 2009-yilda joriy etilgan.
Ozarbayjon. Ro‘yxatga olish tizimi 2013-yil may oyida ishlay boshladi.
Qozog‘iston. IMEI kod + SIM-karta + shaxsiy IIN sxemasi bo‘yicha qurilmalarni majburiy ro‘yxatdan o‘tkazish qoidalari 2019-yilda kuchga kirgan.
Turkiya. Mavzu bo‘yicha ko‘plab maqolalardan ko‘ra ziyod ma’lumot beruvchi juda qiziq bir fakt: 2006—2010-yillar davrda Turkiyada IMEI boshqaruv tizimi 10,5 milliard AQSh dollari miqdorida qo‘shimcha soliq daromadini olib keldi. Uyali telefonlarni o‘g‘irlash holatlari deyarli 95% kamaydi. **
Rossiya Federatsiyasi. Soliqdan bo‘yin tovlab noqonuniy yoki hisobga olinmagan holda mobil qurilmalarni olib kirish natijasida Rossiya budjetining zarari yiliga umumiy hajmi 16,6 milliard rubl (260 million AQSh dollaridan ortiq) tashkil etadi. **
Qo‘shnilarimiz aytganlaridek: “Qozog‘istonda uyali telefonlarni o‘g‘irligini befoyda qildik”.
Qarshilik. “Cui bono?” “Bundan kimga foyda bor?”
“Mening fikrim” veb-portalida faqat mobil qurulmalarning IMEI kodlarini ro‘yxatdan o‘tkazishni soddalashtirish va uni bepul qilishni taklif etayotgan bo‘lsa, ro‘yxatga olishni to‘liq o‘lib tashlashni taklif qilayotgan ba’zi doiralar ham bor.
Shu joyda bunday takliflarning oyoqlari qayerdan chiqayotgani qiziq.
“Cui bono?” “Bundan kimga foyda bor?”
Muammoning mohiyatini tushunish uchun biz Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Shuhrat Shamsutdinovning keltirgan bir nechta raqamlariga nazar tashlaymiz. ** Raqamlarni diqqat bilan o‘rganib chiqing.
2018-yil. Davlatga umumiy qiymati 1,8 million dollarga teng 13,5 mingta telefon olib kelingan.
2019-yil. O‘n oy davomida yanvardan-oktabrgacha 5,5 million dollarlik 80 mingta telefon olib kirilgan. Va ikki oy ichida 2019-yil noyabr-dekabr oylarida O‘zbekistonga rasman olib kirilgan mobil telefonlar soni 17,4 million dollarga teng 460,8 ming donani tashkil etdi.
2020-yil. Bir yarim oy ichida mamlakatga umumiy qiymati 8,5 million AQSh dollariga teng 110,4 ta qurilma olib kirildi.
Raqamlarga ko‘ra, 2019-yil oxiriga kelib mamlakatda mobil qurilmalar importi keskin o‘sgan ko‘rinadi. Ammo aslida 2018-yilda 13,5 mingta telefon emas, balki 400 mingdan 500 mingtagacha qurilmalar olib kelinmaganligiga hech kim kafolat berolmaydi.
Ko‘proq aytaylik: ko‘pgina ishonch bilan bozorlarimizda yuz minglab telefonlar noqonuniy ravishda sotilgan deb taxmin qilishimiz mumkin va bunday sotuvdan tushgan mablag‘lar davlat budjeti hisobini aylanib o‘tgan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasida mobil qurilmalarni hisobga olish tizimini tartibga solish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi qaroridan so‘ng ushbu normativ hujjatda belgilangan qoidalar natijasida budjet daromadlari mobil qurilmalar importidan sezilarli darajada oshdi. Mana statistika.
2018-yil. 5,1 milliard so‘m kelib tushdi.
2019-yil. Yanvar-oktabr. 10,3 milliard so‘m kelib tushdi.
2019-yil. Noyabr-dekabr. 27,2 milliard so‘m kelib tushdi.
2020-yil. Birinchi yarim yillikda 22,2 milliard so‘m mablag‘ kelib tushdi.
Bu pullar soyadan chiqdi. Adolatsiz raqobat maqsadida soliq to‘lashdan bo‘yin tortgan odamlarga bu aniq xush kelmadi.
Mobil qurilmalarni qonuniy ravishda olib kirib sotayotganlar uchun qabul qilingan qaror adolatli raqobatda g‘olib bo‘lishga yordam bermoqda.
Bu ko‘pmi yoki ozmi?
Endi nima uchun IMEI kodlarini ro‘yxatdan o‘tkazishda jismoniy shaxslar 44,600 so‘m to‘laydilar (IMEI kodining asosiy hisobotidan 20 foiz).
Chindan ham juda ko‘pmi? Statistikaga ko‘ra, foydalanuvchilar o‘rtacha har ikki yilda mobil telefon va smartfonlarni o‘zgartiradilar. Agar to‘lov jamini ikki yilga ajratsangiz, oyiga 1858 so‘m bo‘ladi. Telefonni har yili o‘zgartirsangiz ham oyiga 3717 so‘m.
Oyiga to‘lagan 3717 so‘m qayerga ketmoqda?
Birinchi navbatda, IMEI asosida ro‘yxatga olish tizimi uchun uskunalar va texnologiyalar uchun.
Mamlakatda, ayniqsa, qishloq va chekka hududlarda, sayyohlik va dam olish joylarida telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish bilan bog‘liq loyihalarni amalga oshirish uchun.
Davlat muassalarida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirish uchun.
Shu kabi maqsadlar uchun mablag‘lardan maqsadli foydalanilish parlament tomonidan nazorat qilinadi, bu esa ma’lumotlar tiniqligini ta’minlaydi.
“Mag‘zava bilan bolani to‘kib yubormang”
Mobil qurilmalarning IMEI-kod ro‘yxatidan o‘tkazish mavzusi har birimizga tegishliligi faol qiziqish bilan tasdiqlangan haqiqatdir. Bir necha kun ichida uni 74 mingdan ortiq kishi tomosha qildi va 400 dan ortiq izoh qoldirdi.
Faqatgina ro‘yxatdan o‘tish qiymati, jarayonni soddalashtirish bilan bog‘liq nizolarda “mag‘zava bilan bolani to‘kib yubormaslik”, “kulrang bozor” tarafdorlariga yutqazmaslik muhimdir.
IMEI kodini ro‘yxatdan o‘tkazish uning hayotiyligi va foydaliligini isbotladi.
Bu hayotimizni xavfsiz qilmoqda.
Bu bizni, mamlakat fuqarolarini, budjetga qaytib kelgan milliardlab noqonuniy moliyaviy oqimlarni yopish orqali yanada boyitmoqda.
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)