• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +24°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    Fiskal detsentralizatsiya siyosiy detsentralizatsiyadan keyin boshlanishi kerak

    Andijon viloyati hokimligi matbuot xizmati ijtimoiy tarmoqlarda tarqalib ketgan audioyozuv yuzasidan Davletov telegram-kanali “Fiskal detsentralizatsiya siyosiy detsentralizatsiyadan keyin boshlanishi kerak” nomli maqola chop etdi. Unda muammoni aniqlash va uni yechimi bo‘yicha qanday tadbir amalga oshirilishi kerakligi haqida fikrlar bayon etilgan. Quyida maqola to‘lig‘icha havola etildi.

    Foto: Flickr

    Foto: Flickr

    Ko‘pincha davlat tomonidan qabul qilingan va amalga oshirish boshlangan qaror haqida gap ketganda skeptiklar tomonidan yangraydigan navbatchi argumentlar bor: ulardan biri — “velosipedni qaytadan kashf qilishni keragi yo‘q”. Argumentga e’tiroz bo‘lmasa-da, bunday yondashuv masalani yechimi bo‘la olmaydi. Negaki, velosipedning turli-tumani bor. Qanday turdagi velosipedni tanlash, uni tezligi qanday bo‘lishi kerakligi, bizning yo‘llar bu ulovga javob beradimi yo‘qmi — mana shu savollarni javobini topsakkina ko‘zlangan maqsadga erishish mumkin.

    Hayriyatki, davlat moliyaviy boshqaruvi (public policy) nazariyasi mana shu savollar ustida yillar davomida bosh qotirib keladi va yig‘ilgan tajribalar hech bo‘lmaganda har qanday masalada to‘g‘ri qadam bosish bo‘yicha umumiy tavsiyalar beradi.

    Vaziyatga qaytsak, so‘nggi voqealar mahalliy hokimliklarga vakolatlar va imkoniyatlar (cheksiz?) berilishi qadami, afsuski, biroz noto‘g‘ri bosildi. Shu o‘rinda, quyidagi tushunchalarni farqlab olishimiz kerak: siyosiy detsentralizatsiya va fiskal detsentralizatsiya. Shakli jihatdan bizdagi holat — mahalliy hokimlarga pul mablag‘larini qoldirish va ularni ishlatish bo‘yicha mustaqillik berilishi fiskal detsentralizatsiyaga o‘xshab ketadi.

    O‘zi aslida jarayon nimadan boshlanishi kerak edi? Fiskal detsentralizatsiya masalasida tajribadan o‘tgan qanday umumqabul qilingan qoidalari mavjud?

    Avvalambor, shuni tan olish kerakki, mahalliy hokimliklar ixtiyorida pul mablag‘larini qoldirish, ularni ishlatish bo‘yicha fiskal mustaqillikni berilishi to‘g‘ri yo‘l. Sababi, fiskal detsentralizatsiyaning (nazariy jihatdan) quyidagi afzalliklari mavjud:

    • birinchidan, mahalliy hokimiyat o‘zining hududidagi aholining ehtiyojlarini markaziy hukumatdan ko‘ra yaxshiroq biladi. Boshqacha aytganda, axborotga egalik qilish nuqtai nazardan qiyosiy ustunlikka ega. Shuning uchun mahalliy resurslarni (maktab ta’limi, meditsina, ijtimoiy yordam, mahalliy infrastruktura) mahalliy hukumat orqali taqsimlash samaraliroq amalga oshiriladi;
    • ikkinchidan, bu mahalliy hokimiyatlar o‘rtasida raqobatni paydo qiladi. Berilgan resurslardan kim samaraliroq foydalanganini taqqoslash imkoni bo‘ladi.
    Umuman olganda, fiskal detsentralizatsiya siyosati o‘z holicha yaxshi ham, yomon ham emas. Eng muhimi, uni qanday tashkil etish va amalga oshirishga bog‘liq. Masalan, detsentralizatsiya jarayonida hududlar orasidagi hamda markaziy va mahalliy hokimiyat o‘rtasidagi munosabatlar muvofiqlashtirilmasa ayrim ijtimoiy loyihalarning takrorlanishiga va resurslarni samarasiz ishlatilishiga olib kelishi yoki regionlar o‘rtasida samarasiz raqobatni (masalan, soliq solish bo‘yicha raqobatlashish) ham paydo qilishi mumkin. Eng yomoni, yaxshi ishlamaydigan institutlar sharoitida detsentralizatsiya mahalliy hokimiyat idoralarida korrupsiyani yanada kuchaytiradi.

    Bir so‘z bilan aytganda, detsentralizatsiya jarayoni hokimiyat idoralarining barcha funksiya va vazifalarini, loyihalarni ishlab chiqish, amalga oshirish va moliyalashtirishni qaytadan ko‘rib chiqishni taqozo etadi.

    Shunday ekan, detsentralizatsiya jarayoni xaotik tarzda emas, balki tizimli va puxta ishlab chiqilgan strategiyaga asosan tashkil etilishi kerak. Bu jarayon, shu bilan birga, davlatning boshqa muhim funksiyalari — makroiqtisodiy barqarorlik (inflyatsiya, ishsizlik), daromadlarni qayta taqsimlash bilan hamohang bo‘lishi zarur. Biz to‘xtalgan holatlar fiskal detsentralizatsiya masalasi bo‘yicha butun boshli davlat moliyaviy boshqaruvi nazariya va amaliyotining kichik bir bo‘lagi, xolos. Shunday ekan, bu jarayonning kompleks ravishda tahlil etilib – uning barcha afzallik va kamchilik tomonlarini aniqlash taqozo etiladi.

    Bizning holatda qayerda xato ketdi? Fiskal va siyosiy detsentralizatsiya bu bir tanganing ikki tomoni. Fiskal detsentralizatsiya jarayoni birinchi navbatda mahalliy hukumat rahbarlarining mahalliy aholi oldidagi hisobdorligiga asoslanib, siyosiy detsentralizatsiya amalga oshirilgandan so‘nggina boshlanishi shart.

    Shunday ekan, qadamni to‘g‘ri tashlash kerak: modomiki detsentralizatsiya qilmoqchi ekanmiz, birinchi o‘rinda hokimlarni saylash tizimini yo‘lga qo‘yaylik. Keyin esa — fiskal detsentralizatsiya. Shundagina ayrim hokimlarning shaxsiy fazilatlarini emas, balki o‘rnatilgan tizimning kamchiliklarini aniqlash va tuzatish imkoni bo‘ladi.

    Yaponiyada ilmiy tadqiqot olib borayotgan o‘zbekistonlik iqtisodchi. 

    01.07.2019, 16:00   Izoh (0)   4408
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Jizzaxda 14 yashar ukasi operatsiyadan omon chiqmagan aka shifokorni pichoqladi

    01.07.2019, 15:47

    Zangiotadagi koloniyadan bir guruh ayollar ozod qilindi

    01.07.2019, 15:35

    UNESCO Butunjahon merosi qo‘mitasi 43-sessiyasida Aziz Abduhakimov boshchiligidagi O‘zbekiston delegatsiyasi ishtirok etmoqda

    01.07.2019, 15:21

    O‘zbekistonlik qiz Olmaotadagi xalqaro go‘zallik tanlovida g‘olib bo‘ldi (foto)

    01.07.2019, 14:59

    Toshkent yaqinidagi AYoQShda ro‘y bergan yong‘inda benzovoz va Matiz yonib ketdi

    01.07.2019, 14:48

    AES qurilishi uchun Tuzkon ko‘li yaqinida tanlangan maydonda muhandislik-tadqiqot ishlarining ikkinchi bosqichiga start berildi

    01.07.2019, 14:36
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


     ADM Jizzakh Jizzaxda joylashgan 5-ixtisoslashtirilgan muassasa tarbiyalanuvchilari ehtiyoji uchun avtobus taqdim qildi


    Kapitalbank va Visa O‘zbekiston terma jamoasining JCH-2026 saralash o‘yinini BAAda tantanali ravishda ochishdi


    Mobiuz "Mehribon" imtiyozli tarif rejasini taqdim etdi


    Zamonaviy Haval Jolion endi 0% muddatli to‘lov shartida 


    Toshkentda xalqaro fintex-hodisa — Visa Cashless Forum 2025 bo‘lib o‘tdi 


    Suv — bebaho neʼmat: Agrobankdan fermerlar uchun yangi metodik to‘plam


     Coca-Cola jamg‘armasi va Global atrof-muhit va texnologiyalar jamg‘armasi (GETF) “Aylanma iqtisodiyot kelajagi uchun hamkorlik bitimi (PACT)” ni e’lon qilganligi haqida ma’lum qildi


    Navoiy innovatsiyalar universiteti — kelajagingizni kafolatlaydigan zamonaviy ta’lim maskani! 


    Tenge Bank Tenge24 ilovasida yangi raqamli avtokreditini e’lon qildi


    Sello Ecosystem Farg‘ona, Andijon va Namanganda Sello Summer Fest yorqin festivalini o‘tkazdi


    O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi mahsulotlari Yevropaga yo‘l olmoqda


    Yangi ufqlar: Centrum Air haftasiga ikki marta Toshkentdan Bishkekka parvozlarni amalga oshiradi


    UCMG Amsterdamda bo‘lib o‘tayotgan Money 20/20 Europe xalqaro fintech ko‘rgazmasida O‘zbekiston nomidan ishtirok etadi


    AVO’dan yangi omonat: yillik 25% gacha — 6 oyda orzuingizni amalga oshiring


    UZTELECOM "Muruvvat" tarifini taqdim etadi: Atigi 25 000 so‘m evaziga g‘amxo‘rlik va e’tibor bilan boyitilgan aloqa

     

    Tavsiya etamiz

    Chumchuqlarga yem bo‘lgan burgutlar. “O‘rgimchak to‘ri” operatsiyasi Rossiya uchun qanchaga tushadi?

    4 iyun, 18:49
    Audio Icon

    Qurib qolgan ko‘chatlar, millionlar shamolga uchdimi?

    4 iyun, 15:03

    Feldmarshalga almashtirilmagan Stalinning zurriyoti — “dohiy” nega o‘g‘lini urushga yuborgan edi?

    3 iyun, 21:10

    Ko‘zi o‘tkir, qulog‘i sezgir temir qushchalar. Razvedkachi dronlarning “katta akalari”

    3 iyun, 20:40
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Hindistonda dunyodagi eng baland temiryo‘l ko‘prigi ochildi (video)

    Dunyo | 6 iyun, 23:00

    Qozog‘iston harbiylarini Buyuk Britaniyada o‘qitadi

    Dunyo | 6 iyun, 22:00

    Superliga. Qoldirilgan bahsda “Xorazm” “Qizilqum”ni yirik hisobda mag‘lub etdi

    Sport | 6 iyun, 21:10

    Rossiyada IELTS topshirganlar qamalishi mumkin

    Dunyo | 6 iyun, 21:00

    Shavkat Mirziyoyevni Qurbon hayiti bilan kimlar tabrikladi?

    O‘zbekiston | 6 iyun, 19:57

    Ukraina “O‘rgimchak to‘ri”ga o‘xshash yangi operatsiyalarga tayyorlanmoqda — The Washington Post

    Dunyo | 6 iyun, 19:30

    Germaniya yuzlab migrantlarni mamlakatga kiritmadi

    Dunyo | 6 iyun, 18:50

    Ukrainalik bolalar dam olish va reabilitatsiya uchun Toshkentga keldi (foto)

    O‘zbekiston | 6 iyun, 17:46
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.