• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12768.26
    • RUB162.63
    • EUR14400.04
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +24°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Chilim, sigaret, veyp, IQOS tizimlari… Chekishning har qanday turi — zarar

    Sigaretlar asta-sekin urfdan qolyapti. Tamaki kompaniyalari ularning o‘rniga yetarlicha xavfsiz muqobil variantlarni — veyplar va tamakini qizdirish tizimlarini (IQOS) sotmoqda. Nazariy jihatdan ular anchagina xavfsiz bo‘lishi kerak. Lekin amaliyotdachi? “Daryo” kolumnisti Sarvar G‘aniyev shu savolga javob izlab ko‘radi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Sigaretlar

    Sigaretlar — do‘kon va uydan topish mumkin bo‘lgan eng xavfli narsalardan biri. Ular har yili dunyo bo‘ylab 7 milliondan ortiq insonning hayotiga zomin bo‘ladi. Lekin bu juda kamchilikni xavotirga soladi. Dunyoda har yettinchi odam chekuvchi. 2018-yil statistikasi bo‘yicha yer yuzida 1 milliard inson sigaret chekadi.

    Sigaretda tamaki 600 °S dan yuqori haroratda yonadi. Yongan vaqtida 250 ga yaqin zararli moddalar ajraladi. Ulardan 69 tasining kanserogenligi isbotlangan (o‘sma kasalligini chaqiradi). Eng xavfli moddalardan biri — nikotin. Aynan u sigaretlarga qaramlilikni keltirib chiqaradi.

    Olimlar sigaretlarni 1950-yildan beri o‘rganadi. Shuning uchun ular haqida yetarlicha ma’lumotga egamiz. Lekin sizni uzoq ro‘yxat bilan qo‘rqitmaslik uchun eng asosiysi bilan bo‘lishamiz. Qanday yo‘l bilan bo‘lmasin, tamakini xavfsiz iste’mol qilish mumkin emas. Uning inson sog‘lig‘iga zarari ko‘plab tadqiqotlarda tasdiqlangan.

    Sigaretdan asosan nafas olish tizimi a’zolari va yurak qon-tomir sistemasi aziyat chekadi, lekin tamaki butun organizmga ziyon keltiradi. U immunitetni pasaytiradi va ichki a’zolarga zarba beruvchi yallig‘lanish jarayonlarini stimullaydi. Chekish, o‘pka saratonidan tashqari, yana 13 turdagi o‘smani keltirib chiqaradi.

    Faol chekuvchilarning kasriga qolgan passiv chekuvchilar yoki ikkilamchi chekuvchilarda ham nafas olish tizimi a’zolari va yurak qon-tomir sistemasi kasalliklari paydo bo‘ladi. Bundan ko‘pincha chaqaloqlar vafot etadi, homilador ayollardan esa kam vaznli, to‘la rivojlanmagan bolalar dunyoga keladi.

    Chilim

    Chilim chekish vaqtida havo yonib tugan ko‘mir, tamaki qatlami orqali o‘tadi va suvga pufakchalar ko‘rinishida tushadi. U yerda soviganidan so‘nggina chekuvchining o‘pkasiga tushadi. Chilim sigaretga nisbatan xavfsizroq deyilishiga qaramay, chilim chekuvchilar katta miqdordagi uglerod oksidi, tamaki uchun maxsus nitrozaminlar, kanserogen siklik aromatik uglevodorodlar va uchuvchan aldegidlar ta’siri ostida qoladi. Bundan tashqari, chilim chekish sigaretga qaraganda uzoqroq davom etadi.

    Chilim chekish xavfsiz mashg‘ulot deb hisoblanishiga qaramay, 2014-yilda e’lon qilingan maqolada uning ham zararli jihatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Olimlar 18 yoshdan 48 yoshgacha bo‘lgan 55 nafar sog‘lom, tez-tez chilim chekishga odatlangan insonlarni bir guruhga to‘pladi va ulardan tarjiba boshlanguinga qadar chekishning barcha turlaridan cheklanib turishlari so‘raldi. Shundan so‘ng ular toksinlarni aniqlash uchun analizga siydik topshirdi. Chilim chekkandan so‘ng qaytadan analiz topshirildi va chekish qancha muddat davom etgani, qancha tamaki chekilgani aks etgan savolli anketa to‘ldirildi.

    Chilim chekilganidan so‘ng qatnashchilar siydigida ko‘p miqdorda nikotin, kotinin va tamakining boshqa toksinlari aniqlandi. Keyingi kuni ham ularning siydikdagi miqdori sezilarli darajada saqlanib qolgan.

    2014-yilda o‘tkazilgan tadqiqotda qantashgan chilim chekuvchilarda leykemiya kasalligi kelib chiqish xavfi 4,2 barobar, ularning yonida o‘tirgan, lekin chekmagan qatnashchilarda esa 2,6 barobar ortgan.

    Yuqoridagi ma’lumotlarga asoslanib aytish mumkinki, chilim chekish xuddi sigaret chekish singari xavflidir.

    Veyplar

    Vayp chekuvchilar soni 2011-yilda 7 millionni tashkil qilgan bo‘lsa, 2018-yilga kelib ular soni 35 millionga yetdi.

    Veyplarda tamaki yo‘q, hech narsa yonmaydi, tutamaydi. Elektron sigareta — ingalyatorning o‘zginasi. Suyuqlik qiziydi va bug‘lanadi. Bug‘ uchun glikol, glitserin va propilenglikol javob beradi. Yoqimli hid uchun aromatizatorlar va nikotin javob beradi. Ishlab chiqaruvchi “nikotinsiz” deb yozganiga qaramay, suyuqlik o‘zida nikotin saqlashi mumkin. Glikol, glitserin, va propilenglikolning ichga qabul qilinganda xavfsiz ekanligi isbotlangan, nafas orqali qabul qilinishi esa yo‘q. Aromatizatorlarning qon-tomir tizimiga salbiy ta’siri haqida ma’lumotlar bor. Eng zaharli suyuqliklar esa dolchin, vanil, qaymoq ta’mini beruvchi suyuqliklar hisoblanadi. Nikotin esa boshqa ximikatlarsiz ham turli kasalliklar xavfini orttiradi — yurak qon-tomir kasalliklaridan tortib, o‘sma metastazlarigacha.

    Veyplar uchun ishlatiladigan suyuqliklarda fenol, formaldegid, qo‘rg‘oshin singari toksik moddalar bor. Fenol ko‘z, teri, shilliq qavatlarni ta’sirlantirsa, formaldegid saraton chaqiradi, qo‘rg‘oshin esa asab va yurak qon-tomir tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

    Veyplar sigaretdan ko‘ra yaxshimi? Bir tadqiqotda veyp chekilgan xonadagi nikotin miqdori sigaret chekilgan xonadagiga qaraganda 10 barobar kam ekani aniqlangan. Agar sigaretdan butunlay veypga o‘tilsa, o‘sma rivojlanish xavfi kamayadi. Lekin, afsuski, aksi ro‘y beradi: chekuvchilar veyp bug‘laridan zerikib, odatiy sigaretlarga qaytadi.

    IQOS tizimlari

    Hozirgi kunda 5 million kishi IQOS chekadi. Tamakini qizdirish tizimlari propilenglikol va tamakili stikni 240–350 °S gacha qizdirib beradi. Tutun bor, lekin bunda tamaki yonmaydi.

    Biroq olimlarni laqqillatib bo‘libsiz: ular qizdirishda ajraladigan tutun tarkibida ham potensial kanserogenlarni aniqladi. Tamaki bo‘lgandan keyin IQOS ajratadigan tutun tarkibida nikotin miqdori oddiy sigaretnikidan 16 foizga kamligiga, u hech qayerga ketib qolmaydi. Toksinlardan tashqari, sistemaning o‘z materiali bor. 90 °S da u o‘zidan formaldegid sianogidrin moddasini ajratadi. Bu kichik dozalarda ham o‘ta toksik modda.

    Xulosa

    Veyplar va IQOS tizimlaring inson salomatligiga ta’siri oxirigacha o‘rganilmagan. Fan esa ularni sigaretga nisbatan “kam zararli” deb hisoblamoqda. Butunjahon sog‘liqni saqlash tashkiloti esa chekishning barcha turlari zarar ekanini ta’kidlamoqda. O‘zini chekish zararidan saqlashning yagona yo‘li chekmaslik va chekuvchilar bilan aloqada bo‘lmaslikdir.

    Maqoladan maqsad hozirda mavjud tamaki mahsulotlari haqida to‘g‘ri ma’lumot berish edi. Xulosamiz aniq — chekishning har qanday turi zararli, ularning xavflilik darajasi farq qiladi xolos. Sog‘lig‘ingiz bebaho. Uni asrab qolish tanlovi esa o‘z qo‘lingizda.

    Muallif fikri tahririyat nuqtai nazaridan farq qilishi mumkin.

    14.02.2019, 20:04   Izoh (0)   46448
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “Akkermann sement” xalqaro forumi: qurilish materiallari sohasidagi muammolar keng tahlil qilindi


    InfinBANK Visa Direct orqali xalqaro pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan limitlarni oshirdi 


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    Sistit — bu uyat emas!


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    “Biznesni rivojlantirish banki” biznes uchun qulay innovatsion bank bo‘lishga intilmoqda


    “O‘zbekinvest” IUA aʼzosiga aylandi va Londonning global sug‘urta bozorida o‘z mavqeini mustahkamladi


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi

     

    Tavsiya etamiz

    Hitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    YCHL. “PSJ” finalda “Inter” darvozasiga javobsiz 5 ta gol urdi (video)

    Sport | 1 iyun, 07:59

    DNK orqali inson yuzini shakllantiruvchi texnologiya yaratildi

    Dunyo | 1 iyun, 07:30

    Toshkent viloyatidagi tezkor tadbirlarda qariyb 40 kg giyohvandlik vositasi, 30 dona qurol, 1,6 mingta tig‘li jism aniqlandi

    O‘zbekiston | 1 iyun, 06:20

    Nigeriyada suv toshqinlaridan halok bo‘lganlar 151 kishiga yetdi

    Dunyo | 1 iyun, 00:10

    BMT yadro agentligi: Eron uran zaxiralarini ko‘paytirmoqda

    Dunyo | 31 may, 23:50

    Jizzaxda 667 mln so‘mlik zargarlik buyumlarining noqonuniy savdosiga chek qo‘yildi

    O‘zbekiston | 31 may, 23:35

    Kelgusi hafta avvalida havo harorati 40 darajagacha ko‘tariladi

    O‘zbekiston | 31 may, 23:10

    Yomg‘ir suvini elektr energiyasiga aylantirish yo‘li topildi

    Dunyo | 31 may, 22:55
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.