“Qashqadaryo” gazetasining 10-noyabr kuni chop etilgan sonida “Qarshi xalqaro aeroporti yopiladimi?” sarlavhali maqola chop etildi. Quyida maqola to‘liqligicha e’tiboringizga havola etiladi.
Bir muddat avval kishilar tilida Qarshi xalqaro aeroporti konservatsiya sababli 2 yilga yopilarmish, degan gaplar o‘rmalab qoldi. Birov buni, demak, aeroport yanada zamonaviylasharkan, deb tushungan bo‘lsa, boshqa birov negadir afsus ohangida bosh chayqab qo‘ydi.
Eng qizig‘i, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 6-fevraldagi “Kirish turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida aynan Qarshi xalqaro aeroportini “O‘zbekiston havo yo‘llari” Milliy aviakompaniyasi tarkibidan chiqarib, xalqaro aeroportlarni boshqarish bo‘yicha maxsus kompaniya boshqaruviga berish, aeroport hududida “ochiq osmon” rejimini, shu jumladan, loukoster aviakompaniyalarini jalb qilgan holda joriy qilish aytilgan, o‘z navbatida mazkur konsepsiya xorij tajribasini o‘rganish asosida 1-iyulga qadar ishlab chiqilishi belgilangandi.
Mana, oradan oz emas, ko‘p emas, naq 10 oyga yaqin vaqt o‘tdi. Shuncha vaqt ichida aytilgan konsepsiya ishlab chiqilib, 1-iyuldan beri o‘tgan 5 oy ichida aeroportda ham ilk o‘zgarishlar ko‘zga tashlanishi kerak edi.
Biroq buning o‘rniga “aeroport yopilarmish” degan har xil gap-so‘zlar paydo bo‘lgani tabiiyki kishini ajablantiradi. Xo‘sh, qarorda belgilangan talablar qachon bajariladi? Konsepsiyada nimalar aks etgan? Qarshidagi aeroportga qanday loukoster aviakompaniyalar jalb qilindi?
Shu joyda ayrim narsalarga aniqlik kiritib o‘tsak. “Ochiq osmon” rejimi nima o‘zi? Bu shunday rejimki, unga amal qiladigan aeroportga xorijiy aviatashuvchilar hech bir cheklovlarsiz parvozlarni amalga oshirish imkoniga ega bo‘ladi. Ya’ni bunday rejimdagi aeroport istalgan aviakompaniya samolyotlarini qabul qilishi mumkin. Masalan, Rossiyada Sochi, Vladivostok va Kaliningrad aeroportlari ana shunday rejimda ish olib borib, hisob-kitoblarga ko‘ra, bunday tartibning O‘zbekistonda ham yo‘lga qo‘yilishi yo‘lovchilar oqimini kamida 25—30 foizga oshirishi mumkin ekan. Ahamiyatli tomoni shundaki, mamlakatda “ochiq osmon” rejimini joriy etish bo‘yicha ilk loyiha Qarshida amalga oshishi kerak edi.
Endi “loukoster” nimaligini bilib olsak. U so‘zma-so‘z “past, arzon narx” ma’nosini berib, bunda yo‘lovchilarga narxi arzon, servisi ham shunga yarasha samolyotlar taklif qilinadi. Albatta, ko‘pchilikka bunday samolyotlar har jihatdan ma’qul kelishi tayin. Deylik, ovqat yoki choysiz bo‘lsayam, kamxarj holda manziliga yetib olishni istaydigan kishilar istagancha topiladi. Demakki, qarordan ko‘zlangan maqsad ham aholi manfaatlariga qaratilgan.
Biroq bu bo‘yicha shu paytgacha biror ish qilinganicha yo‘q: Qarshi xalqaro aeroporti na “ochiq osmon” rejimiga o‘tdi, na biror arzon narxlardagi yo‘nalish yo‘lga qo‘yildi. “Qarshi xalqaro aeroporti” DUK direktori O‘ktam Qurbonnazarovning aytishicha, bu bo‘yicha hozircha hech qanday amaliy ishga qo‘l urilmagan. Chunki aeroport hali bunday imkoniyatlarni yo‘lga qo‘yishga tayyor emas. Ishlar avvalgi holida davom etmoqda. Milliy aviakompaniya bu boradagi imkoniyatlarni o‘rganib, keyin konservatsiya qilish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritgan, ammo u ham hali tasdiqlanganicha yo‘q.
Demak, aeroportning yangi rejimga o‘tishi-yu konservatsiya qilinishi bo‘yicha aniq to‘xtamga kelinmagan. G‘alati jihati, Prezident qarorida konservatsiya bo‘yicha biror gap aytilmagandi. Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi: Qarshi xalqaro aeroporti konservatsiyaga nechog‘lik muhtoj?
Bilamizki, ma’lum muddat zarar ko‘rib ishlagan korxona konservatsiya qilinadi – rivojlantirish choralari ko‘riladi. Uni bajarish muddati – 24 oy, ya’ni 2 yil. Aslida esa yuqorida nomi keltirilgan hujjatning o‘zi konservatsiyani nazarda tutardi, ya’ni yangi tartib natijasida samaradorlik kamida 25—30 foiz oshishi aniq edi. Mayli, hozircha buni yo‘lga qo‘yish imkoni yo‘q ekan, biroq konservatsiya uchun belgilangan 2 yil davomida Qarshi xalqaro aeroportining 250 xodimdan iborat kattagina jamoasi qanday faoliyat bilan shug‘ullanadi? Oylikni qayerdan oladi?
“Agar konservatsiya bo‘ladigan bo‘lsayam, asosiy xodimlar ish bilan ta’minlanadi. Boshqa shaharlardagi, masalan, Samarqand, Buxorodagi aeroportlardan ish topib beriladi. Lekin bu bo‘yicha hali hech qanday gap yo‘q, oldindan hech narsa deb bo‘lmaydi”, — deydi O‘ktam Qurbonnazarov.
Bu boradagi o‘rganishlarimiz shunday tusmolga o‘rin berayaptiki, “Kirish turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorda belgilangan talablarni bajarish uchun investor topilmagan, natijada “O‘zbekiston havo yo‘llari” Milliy aviakompaniyasi aeroportni rivojlantirish takliflari o‘rniga oson yo‘ldan borishni ma’qul ko‘rgan, ya’ni 2018-yilning 5-iyulida tasdiqlangan amaliy tadbirlar rejasi – “yo‘l xaritasi”ning 2-bandiga muvofiq, “Kam talabligi munosabati bilan “Qarshi xalqaro aeroporti” davlat unitar korxonasini konservatsiya qilish” taklifi ilgari surilgan.
Endi bir o‘ylab ko‘ring: katta bir xalqaro aeroport 2 yilga yopilsa-yu, yuzlab xodimlar ishsiz qoladigan bo‘lsa, kim ham bunga indamay qarab turardi? Shundan kelib chiqib, aeroport ishchi-xizmatchilari qator mutasaddi tashkilotlarga ariza yo‘llab, Qarshi xalqaro aeroporti har qanday reysni qabul qilish imkoniga ega ekani, malakali mutaxassislar mavjudligi, aerovokzal oxirgi standart talablari bo‘yicha ta’mirlanganiyu yo‘lovchilarga barcha shart-sharoit yetarliligini ko‘rsatib, amaliy taklif sifatida aviareyslar sonini ko‘paytirish zarurligi, shunda aeroport foyda ko‘rib ishlashi mumkinligini aytishgan.
Ma’lumotlarga ko‘ra, 2011—2015-yillarda aviareyslar soni yetarli darajada bo‘lgani sababli aeroportning oylik daromadi milliardlab so‘mgacha ko‘tarilgan. Ammo yo‘lovchilar talabiga yarasha aviareyslar soni ko‘paytirilmagani ishlar orqaga ketishiga sabab bo‘lgan. Shuning uchun ayrimlar MDH va chet davlatlarga borish uchun Toshkent, Samarqand va Buxoro aeroportlaridan uchishga majbur bo‘lgan. Qolaversa, “Moskoviya”, “VIM avia”, “Pulkovo” aviakompaniyalarining bankrotga uchrashi ham aviareyslar soni kamayishiga olib kelgan.
Ariza vajlari qanoatlantirilganmi, yo bu avvaldan rejaga kiritilganmi, har holda avgust oyidan Qarshi xalqaro aeroportida reyslar soni 1 tadan 4 taga ko‘paytirilgan va haftaning payshanba va shanba kunlari Rossiyaning Domodedovo, seshanba va yakshanba kunlari Sheremetyevo aeroportlariga muntazam qatnov yo‘lga qo‘yilgan.
Raqamlar ham birdaniga “sakragan”: Qarshi xalqaro aeroporti shu yilning yanvar oyida 875 million, fevralida 539 million so‘m zarar ko‘rib ishlagan bo‘lsa, sentabr oyida ko‘rilgan sof foyda 1 milliard 26 million, oktabrda esa 2 milliard 753 million so‘mga teng bo‘lgan.
“Birinchi yarim yillikda aeroport iqtisodiy faoliyati 3 milliard 885 million so‘m zarar bilan yakunlangandi. Albatta, reyslar sonining ko‘paygani, asosan chet el aviakompaniyalarining samolyotlari uchayotgani daromad oshishida asosiy omil bo‘layapti”, — deydi Qarshi xalqaro aeroporti bosh iqtisodchisi Mashhura Qobilova.
Bundan ko‘rinadiki, foyda ko‘rib ishlayotgan korxonaga endi konservatsiyaning hech qanday keragi yo‘q. Shu joyda ko‘ngilda bir ishtiboh-shubha ham paydo bo‘ladiki, balki Qarshi xalqaro aeroportini konservatsiyaga olishda, uning 2 yil davomida ishlamay turishi va “yaxlatilgan” holda narxi ancha tushgan aeroportga investor ham topilishi maqsad qilingandir, bu borada faqat taxmin qila olamiz, xolos. Vaholanki birgina reyslar sonining ko‘paytirilishi aeroportni foyda ko‘rib ishlaydigan korxonaga aylantirishi mumkin ekan. Yana bir gapki, loukoster aviakompaniyalarining oraga kirishidan “O‘zbekiston havo yo‘llari” MAK hech ham manfaatdor emas: chunki u bir bilet narxini bir yarim million so‘m deb turgan payti loukoster tashuvchi bir million so‘m taklif qilib tursa, Milliy aviakompaniya bu raqobatga dosh berolmay qolishi mumkin.
So‘zimizning boshidagi savolga qaytadigan bo‘lsak, Qarshi xalqaro aeroporti yopilmaydi. Hozircha ... yopilmaydi.
Prezident qarori ijrosi esa, ko‘rib turganingizdek, hali-beri bajariladiganga o‘xshamayapti. Holbuki unda ko‘zda tutilgan chora-tadbirlar samarasida yurtimizning turizm imkoniyatlari yanada oshishi, aholi uchun qulaylik yaralishi tayin edi. Afsuski, qarorning Qarshi xalqaro aeroportiga tegishli qismi go‘yoki o‘z kuchini yo‘qotgan kabi turibdi. Yanayam kim biladi: balki konservatsiyaga tushib qolsa va bir necha yil ishlamay yotsa, “ochiq osmon” rejimiyu loukoster aviakompaniyalarni jalb etadigan “himmatli” investor topilib qoladimi?... Hozircha esa “aeroport konservatsiya uchun yopiladi” degan xabarga “demak, u yanada zamonaviylashadi”, deganlarning emas, afsus bilan bosh chayqab qo‘yib munosabat bildirganlarning ishi to‘g‘riga o‘xshayapti...
Izoh (0)