Jurnalist Mirolim Isajonov O‘zbek Milliy akademik drama teatrining iste’dodli aktrisasi, O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan artist Shodiya Abduqodirova (To‘xtayeva) bilan suhbat uyushtirdi.
—Shodiya opa, bugun texnika-texnologiya rivojlanayotgan tahlikali, globallashuv davri har bir insondan ayniqsa, ota-otalardan farzand tarbiyasida yanada mas’uliyatli va e’tiborli bo‘lishni taqozo etmoqda. Siz ayni XXI asrda farzandlaringizni nimalardan himoya qilishga harakat qilasiz?
—Hozirgi nihoyatda murakkab davr, taraqqiyotning jadal sur’atlarda davom etishi, axborot doirasining kengligi har bir ota-onani sergak bo‘lishga undayotgani hech birimizga sir emas. Men ham barcha onalar singari o‘g‘il va qizimni yomon illatlardan himoya qilishga intilaman. Bor e’tiborimni ularning dunyoqarashi va ma’naviyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan qusurlardan, asosiysi esa tarbiyasizlikdan asrashga qaratganman. Sababi odamzotning qilgan barcha hatti-harakati baribiram uning tarbiyasiga borib taqaladi.
—Odatda endi tanilayotgan aktyorlar salbiy rollarni ijro etishga hayiqishadi va uni rad etishadi. Siz talabalik chog‘ingizdanoq, bunday obrazlar yaratishdan qo‘rqmaganmisiz?
—To‘g‘ri, salbiy rol o‘ynashdan oldin biroz ikkilangan paytlarim bo‘lgan, ammo hech qachon cho‘chigan emasman. Meni elga tanitgan va aktyorlik mahoratimni ochib berishimda muhim ahamiyat kasb etgan “Qaytar dunyo” serialidagi Mashhura rolimni talqin qilayotgan paytimda ham “Ertaga tomoshabinlar qanday fikr bildirarkin?”, degan savol tug‘ilmagan. Xohish va o‘zimga nisbatan ishonchning kuchliligi tufayli oliygohning 3-bosqichida tahsil olsam-da, Mashhuraning ichki dunyosini ochib berishga, tomoshabinlarga yetib boradigan darajada o‘ynashga astoydil intilganman.
Aslida salbiy rolni o‘ynash uchun ham aktyor shaxs sifatida shakllangan, salbiy insonga bo‘lgan qarashlari yuksak bo‘lishi lozim. Qarashi shakllanmagan aktyor hech qachon salbiy rolni ishonarli va ta’sirli qilib o‘ynay olmaydi. Salbiy obrazning shunisi qiyinki, unda oltin o‘rtalikni topishingiz kerak va bu biroz qiyin jarayon. Rolingiz me’yoriga yetmay qolsa, “O‘ynashni bilmabdi”, deyishadi. Oshirib yuborsangiz esa “O‘xshamabdi, bo‘rttirib yuboribdi”, deb baho berishadi. Ijobiy rolda o‘zingizni olib chiqib, ya’ni qanday bo‘lsangiz, shundayligingizcha o‘ynayverasiz. Men uchun rolning ijobiymi, salbiymi qizig‘i yo‘q. Aktyorning izlanishi, mehnat qilishi muhimroq. Rol’ tanlashga aktyorning haqi yo‘q, deb o‘ylayman. Asosiysi u o‘zi yaratayotgan rolning qolipiga tushishi va tomoshabinni ishontira olishi kerak.
—Kitobxon aktrisalardan ekanligingizni nafaqat san’at sohasi vakillari, balki ijodingizga befarq bo‘lmagan tomoshabinlar ham yaxshi bilishadi. Siz aktyorning kitob o‘qish masalasiga qanday qaraysiz?
—Bilasizmi, kitob aktyor uchun suv va havodek zarur. Boshqa kasb egalaridan ham ko‘ra ko‘proq ijod kishisiga kitob o‘qish juda ham muhim va majburiy mashg‘ulot, deb o‘ylayman. Biz aktyorlar mutolaa bilan shug‘ullanmasak, fikrlashdan to‘xtab qolamiz. Agar aktyor o‘z ustida ishlamasa, ma’naviy dunyosini kengaytirib, uni oziqlantirib bormasa, boshqa kasb egalaridan nima farqi qoladi?! To‘g‘ri, sahnaga chiqqanda yoki ekran tugmachasi bosilgach, tayyor ssenariyni yodlab aytib berish qiyinchilik tug‘dirmasligi mumkin, biroq, aktyor sifatida qahramonning so‘z, holat va sharoitiga shaxs sifatida munosabat bildirish lozim. Har bir aktyor o‘z “men”iga ega bo‘lishi, shaxs sifatida shakllanishi kerak. Shundagina u o‘ynagan rollar tabiiy va ishonarli chiqadi. Bu borada esa kitob va mutolaa katta ahamiyatga ega.
O‘zim hozir ham farzand tarbiyasidan ortinib, har bir kunimni mutolaa bilan o‘tkazishga harakat qilaman. Ba’zan katta-katta romanlarni avvalgidek, bemalol va hotirjamlikda o‘qiy olmasam-da, kasbimga oid adabiyotlarni, kichik-kichik hikoyalarni mutolaa qilaman. Gohida audio disklar orqali eshitib, elektron variantlarini ham o‘qib turaman.
—Kitob javoningizda qayta o‘qish uchun o‘zingizda kuch topolmaydigan asarlar ham bormi?
—Judayam ajoyib va qiziq savol bo‘ldi-ku (samimiy kuladi). Mutolaa qilishim qiyin bo‘lgan asarlar ko‘plab topiladi. Tabiatan kayfiyatimga qarab, kitob o‘qish odatim borligi uchun hatto yillar davomida oxirigacha o‘qib tugata olmagan romanlarim ham bor. Avvaldan Dostoyevskiy ijodiga befarq emasman. Ko‘plab asarlarini qayta-qayta o‘qib, o‘zim uchun ko‘p narsalarni kashf qilaman. Ammo negadir “O‘smirlar” romanini hech oxirigacha o‘qib, tugatolmayman. Kamyu asarlarini ham mutolaa qilish men uchun biroz qiyinroq. Shu sabab uning ijod namunalarini audio holatida eshitishni qulay, deb hisoblayman.
—Yillar o‘tib, Shodiya Abduqodirovani tomoshabinlar nima deb eslamasliklarini istaysiz?
—Bitta ampluada qolib ketgan aktrisa, deyishlarini xohlamayman. Deylik, aktyor biror roli bilan shuhrat qozonsa, u butun ijodi davomida qancha ko‘p va turfa rollar o‘ynamasin, baribir tomoshabin uni ilk rolidek qabul qilolmaydi. Xalqimiz meni faqat salbiy rollar ijrochisi sifatida taniydi. Butun ijodiy faoliyatim mobaynida ilk rolimning soyasida kolib ketishni istamasdim.
—Sizningcha, kinofilm yoki sahnada baxtli ayol rolini ijro etish qiyinmi yohud baxtsiz ayol obrazini?
- (o‘ylanib) Aslida har bitta rolni o‘ziga yarasha tosh-tarozisi bo‘ladi. Aktyor hamma rolni o‘zidan kelib chiqib o‘ynaydi. O‘sha paytdagi kayfiyati va yashash tarzi ham katta ahamiyat kasb etadi. Sababi kinoda aktyor xohlasa, xohlamasa birinchi o‘rinda uning ko‘zi gapirib, tomoshabinga barcha narsani ro‘yi-rost aytib turadi. Agar aktrisa hayotda baxtsiz bo‘la turib, ekranda baxtli ayol obrazini yaratsa, uni ko‘zi albatta, sotib qo‘yadi. Baxtli ayol rolini o‘ynasa ham ijrosi ishonarli chiqmaydi. To‘g‘ri, aktyor plastilin. U turli rollarni talqin qilishi mumkin. Biroq ko‘p hollarda shaxsiyatdan ham qutilib bo‘lmasligini unutmaslik kerak.
—Jurnalistlar bilan murosasizlikka borishingiz mumkinmi?
- Mumkin. Bunday holatlar juda ko‘p sodir bo‘ladi. Jurnalistika kasbining mas’uliyati cheksiz. Agar aktyor ko‘proq adabiy, badiiy adabiyotlarni o‘qisa, jurnalist esa keng qamroqli kitoblarni mutolaa qilib, ba’zasini to‘ldirib borishi hamda yangilab turishi kerak. O‘z ustida ko‘p ishlagan, o‘qigan, saviyasi baland, ma’naviy dunyoqarashi yuksak jurnalist hamisha suhbat jarayonida mot bo‘lib qolmaslikka intiladi va suhbatdoshini to‘g‘ri tushunib, uning fikrlarini muxlislarga yetkazib beradigan darajada ro‘yi-rost talqin qila oladi. Afsuski, ba’zan fikrlash doirasi tor va sayoz hamkasblaringiz bilan muloqotda bo‘lib qolaman. Suhbat gazeta yohud jurnalda chop etilganida, uni o‘qisangiz siz aytgan fikrlar mujmal va tarqoq holatda, aktyorlikdan butunlay yiroq bo‘lgan insonning tilidan yozilgan bo‘ladi. Jurnalist nafakat informatsiya yetkazib berishi, balki suhbatdoshining harakteri, qalb qo‘rini to‘laqonli ochib bera olishi kerak, deb bilaman. Istardimki, sharafli va shu bilan birga o‘ta mas’uliyatli kasbning aksariyat vakillari yanada o‘z ustida ishlab, izlanishsa, nur ustiga a’lo nur bo‘lardi.
Izoh (0)