Журналист Миролим Исажонов Ўзбек Миллий академик драма театрининг истеъдодли актрисаси, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган артист Шодия Абдуқодирова (Тўхтаева) билан суҳбат уюштирди.
—Шодия опа, бугун техника-технология ривожланаётган таҳликали, глобаллашув даври ҳар бир инсондан айниқса, ота-оталардан фарзанд тарбиясида янада масъулиятли ва эътиборли бўлишни тақозо этмоқда. Сиз айни XXI асрда фарзандларингизни нималардан ҳимоя қилишга ҳаракат қиласиз?
—Ҳозирги ниҳоятда мураккаб давр, тараққиётнинг жадал суръатларда давом этиши, ахборот доирасининг кенглиги ҳар бир ота-онани сергак бўлишга ундаётгани ҳеч биримизга сир эмас. Мен ҳам барча оналар сингари ўғил ва қизимни ёмон иллатлардан ҳимоя қилишга интиламан. Бор эътиборимни уларнинг дунёқараши ва маънавиятига салбий таъсир кўрсатадиган қусурлардан, асосийси эса тарбиясизликдан асрашга қаратганман. Сабаби одамзотнинг қилган барча ҳатти-ҳаракати барибирам унинг тарбиясига бориб тақалади.
—Одатда энди танилаётган актёрлар салбий ролларни ижро этишга ҳайиқишади ва уни рад этишади. Сиз талабалик чоғингизданоқ, бундай образлар яратишдан қўрқмаганмисиз?
—Тўғри, салбий рол ўйнашдан олдин бироз иккиланган пайтларим бўлган, аммо ҳеч қачон чўчиган эмасман. Мени элга танитган ва актёрлик маҳоратимни очиб беришимда муҳим аҳамият касб этган «Қайтар дунё» сериалидаги Машҳура ролимни талқин қилаётган пайтимда ҳам «Эртага томошабинлар қандай фикр билдираркин?», деган савол туғилмаган. Хоҳиш ва ўзимга нисбатан ишончнинг кучлилиги туфайли олийгоҳнинг 3-босқичида таҳсил олсам-да, Машҳуранинг ички дунёсини очиб беришга, томошабинларга етиб борадиган даражада ўйнашга астойдил интилганман.
Аслида салбий ролни ўйнаш учун ҳам актёр шахс сифатида шаклланган, салбий инсонга бўлган қарашлари юксак бўлиши лозим. Қараши шаклланмаган актёр ҳеч қачон салбий ролни ишонарли ва таъсирли қилиб ўйнай олмайди. Салбий образнинг шуниси қийинки, унда олтин ўрталикни топишингиз керак ва бу бироз қийин жараён. Ролингиз меъёрига етмай қолса, «Ўйнашни билмабди», дейишади. Ошириб юборсангиз эса «Ўхшамабди, бўрттириб юборибди», деб баҳо беришади. Ижобий ролда ўзингизни олиб чиқиб, яъни қандай бўлсангиз, шундайлигингизча ўйнайверасиз. Мен учун ролнинг ижобийми, салбийми қизиғи йўқ. Актёрнинг изланиши, меҳнат қилиши муҳимроқ. Роль танлашга актёрнинг ҳақи йўқ, деб ўйлайман. Асосийси у ўзи яратаётган ролнинг қолипига тушиши ва томошабинни ишонтира олиши керак.
—Китобхон актрисалардан эканлигингизни нафақат санъат соҳаси вакиллари, балки ижодингизга бефарқ бўлмаган томошабинлар ҳам яхши билишади. Сиз актёрнинг китоб ўқиш масаласига қандай қарайсиз?
—Биласизми, китоб актёр учун сув ва ҳаводек зарур. Бошқа касб эгаларидан ҳам кўра кўпроқ ижод кишисига китоб ўқиш жуда ҳам муҳим ва мажбурий машғулот, деб ўйлайман. Биз актёрлар мутолаа билан шуғулланмасак, фикрлашдан тўхтаб қоламиз. Агар актёр ўз устида ишламаса, маънавий дунёсини кенгайтириб, уни озиқлантириб бормаса, бошқа касб эгаларидан нима фарқи қолади?! Тўғри, саҳнага чиққанда ёки экран тугмачаси босилгач, тайёр сценарийни ёдлаб айтиб бериш қийинчилик туғдирмаслиги мумкин, бироқ, актёр сифатида қаҳрамоннинг сўз, ҳолат ва шароитига шахс сифатида муносабат билдириш лозим. Ҳар бир актёр ўз «мен»ига эга бўлиши, шахс сифатида шаклланиши керак. Шундагина у ўйнаган роллар табиий ва ишонарли чиқади. Бу борада эса китоб ва мутолаа катта аҳамиятга эга.
Ўзим ҳозир ҳам фарзанд тарбиясидан ортиниб, ҳар бир кунимни мутолаа билан ўтказишга ҳаракат қиламан. Баъзан катта-катта романларни аввалгидек, бемалол ва ҳотиржамликда ўқий олмасам-да, касбимга оид адабиётларни, кичик-кичик ҳикояларни мутолаа қиламан. Гоҳида аудио дисклар орқали эшитиб, электрон вариантларини ҳам ўқиб тураман.
—Китоб жавонингизда қайта ўқиш учун ўзингизда куч тополмайдиган асарлар ҳам борми?
—Жудаям ажойиб ва қизиқ савол бўлди-ку (самимий кулади). Мутолаа қилишим қийин бўлган асарлар кўплаб топилади. Табиатан кайфиятимга қараб, китоб ўқиш одатим борлиги учун ҳатто йиллар давомида охиригача ўқиб тугата олмаган романларим ҳам бор. Аввалдан Достоевский ижодига бефарқ эмасман. Кўплаб асарларини қайта-қайта ўқиб, ўзим учун кўп нарсаларни кашф қиламан. Аммо негадир «Ўсмирлар» романини ҳеч охиригача ўқиб, тугатолмайман. Камю асарларини ҳам мутолаа қилиш мен учун бироз қийинроқ. Шу сабаб унинг ижод намуналарини аудио ҳолатида эшитишни қулай, деб ҳисоблайман.
—Йиллар ўтиб, Шодия Абдуқодировани томошабинлар нима деб эсламасликларини истайсиз?
—Битта амплуада қолиб кетган актриса, дейишларини хоҳламайман. Дейлик, актёр бирор роли билан шуҳрат қозонса, у бутун ижоди давомида қанча кўп ва турфа роллар ўйнамасин, барибир томошабин уни илк ролидек қабул қилолмайди. Халқимиз мени фақат салбий роллар ижрочиси сифатида танийди. Бутун ижодий фаолиятим мобайнида илк ролимнинг соясида колиб кетишни истамасдим.
—Сизнингча, кинофильм ёки саҳнада бахтли аёл ролини ижро этиш қийинми ёҳуд бахтсиз аёл образини?
- (ўйланиб) Аслида ҳар битта ролни ўзига яраша тош-тарозиси бўлади. Актёр ҳамма ролни ўзидан келиб чиқиб ўйнайди. Ўша пайтдаги кайфияти ва яшаш тарзи ҳам катта аҳамият касб этади. Сабаби кинода актёр хоҳласа, хоҳламаса биринчи ўринда унинг кўзи гапириб, томошабинга барча нарсани рўйи-рост айтиб туради. Агар актриса ҳаётда бахтсиз бўла туриб, экранда бахтли аёл образини яраца, уни кўзи албатта, сотиб қўяди. Бахтли аёл ролини ўйнаса ҳам ижроси ишонарли чиқмайди. Тўғри, актёр пластилин. У турли ролларни талқин қилиши мумкин. Бироқ кўп ҳолларда шахсиятдан ҳам қутилиб бўлмаслигини унутмаслик керак.
—Журналистлар билан муросасизликка боришингиз мумкинми?
- Мумкин. Бундай ҳолатлар жуда кўп содир бўлади. Журналистика касбининг масъулияти чексиз. Агар актёр кўпроқ адабий, бадиий адабиётларни ўқиса, журналист эса кенг қамроқли китобларни мутолаа қилиб, баъзасини тўлдириб бориши ҳамда янгилаб туриши керак. Ўз устида кўп ишлаган, ўқиган, савияси баланд, маънавий дунёқараши юксак журналист ҳамиша суҳбат жараёнида мот бўлиб қолмасликка интилади ва суҳбатдошини тўғри тушуниб, унинг фикрларини мухлисларга етказиб берадиган даражада рўйи-рост талқин қила олади. Афсуски, баъзан фикрлаш доираси тор ва саёз ҳамкасбларингиз билан мулоқотда бўлиб қоламан. Суҳбат газета ёҳуд журналда чоп этилганида, уни ўқисангиз сиз айтган фикрлар мужмал ва тарқоқ ҳолатда, актёрликдан бутунлай йироқ бўлган инсоннинг тилидан ёзилган бўлади. Журналист нафакат информация етказиб бериши, балки суҳбатдошининг ҳарактери, қалб қўрини тўлақонли очиб бера олиши керак, деб биламан. Истардимки, шарафли ва шу билан бирга ўта масъулиятли касбнинг аксарият вакиллари янада ўз устида ишлаб, изланишса, нур устига аъло нур бўларди.
Изоҳ (0)