O‘zA Toshkent shaharida vaqtinchalik propiska borasida hamon biror-bir yengillik amalga oshirilmayotgani borasida maqola e’lon qildi.
Aprel oyidan Toshkent shahrida vaqtinchalik propiska bo‘yicha yengilliklar beriladi, deb quvongan edik. Ammo, mana, aprel tugul may oyining yarmidan o‘tdiki, bu borada biror yangilik bo‘lmadi.
Vaqtinchalik propiskamning muddati tugagani uchun yana tuman ichki ishlar bo‘limiga yo‘l olaman. Ijarada turgan uyning egasini chaqirib, hujjat to‘plashga kirishaman. Tushgacha navbat kutib, xunobim oshadi. Uy sohibining ensasi qotadi. Navbatimiz kelgach, amallab hujjatlarni topshiramiz. Ichki ishlar xodimi vaqtinchalik ro‘yxatga olish muddatini bu gal 5 oyga cho‘zishini aytadi. Sababini so‘rasam, ijara shartnomamning muddati 5 oyda tugashini pesh qiladi. Indamay rozi bo‘laman. Uy egasi ijara haqini kechiktirmay olib borishimni tayinlab, men bilan xayrlashadi...
Aprel oyidan Toshkent shahrida vaqtinchalik propiska bo‘yicha yengilliklar beriladi, deb quvongan edik. Ammo, mana, aprel tugul may oyining yarmidan o‘tdiki, bu borada biror yangilik bo‘lmadi.
Belgilangan loyihalarga ijro uchun mas’ullar – Adliya vazirligi, Ichki ishlar, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirliklari, Bosh prokuraturaga 20-martgacha muddat berilgandi. Biroq ijrodan darak yo‘q. Hali hamon poytaxtga kelgan mehmonlar 3 kundan ko‘p turib qolsa, xavotir bilan yuribdi. Ishlayotganlar ijara shartnomasi to‘g‘rilash uchun notariuslarda navbat kutmoqda, vaqtincha propiskasi tugaganlar jarima to‘lamoqda va hokazo noqulayliklar davom etmoqda. Haligacha O‘zbekistonda yashab turib, poytaxtimizda emin-erkin ishlash, yashash, sayohat qilish imkoniyatidan mahrummiz.
2017—2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturining 28-bandida fuqarolarni doimiy va vaqtincha ro‘yxatga qo‘yish (hisobga olish) tartibini soddalashtirish, ularning mamlakat hududida erkin harakatlanish hamda mehnat qilish huquqlarini ta’minlash nazarda tutilgan edi. Mazkur band yuzasidan yurtdoshlarimiz eng ko‘p mulohaza va takliflar bildirgani ham rost. Chunki bu nafaqat poytaxt aholisi, balki har bir yurtdoshimizga daxldor muammo.
Men ham shu masalada o‘z fikrimni bildirib, quyidagicha izoh qoldirgan edim. “Besh yildan ziyod Toshkent shahrida vaqtinchalik ro‘yxatda turib, muqim joyda ishlayotganlarga ipoteka kreditlari asosida uy olish uchun ruxsat berish kerak. Qanchadan-qancha yaxshi kadrlar Toshkent shahrida olgan oyligini faqat ijara uyi uchun sarflab, biri ikki bo‘lmayapti”.
Darhaqiqat, shunday. Mana, o‘zimdan misol keltiray. Oilam bilan 1 xonali uyda ijarada turamiz. Har oyda uyning egasiga kechiktirmasdan 1 million so‘m to‘layman. Bundan tashqari, kommunal to‘lovlar uchun ham 100 ming so‘m beraman. Haliyam, men turgan uyning sharoiti yaxshi emasligi, hamma jihozlarni o‘z hisobimdan olganim uchun shunday arzon qilib qo‘ygan. Yo‘qsa, yanayam narxi oshib ketaveradi. Endi tasavvur qiling, oyma-oy hisoblasak, bir yilda 13 million 200 ming so‘m to‘lashimga to‘g‘ri kelmoqda. Bu o‘n yilda 132 million degani, shundaymi? Aslo unday emas. Uy ijarasi narxi yildan-yilga oshib bormoqda va 10 yillik ijara ham kamida 200 milliondan kam bo‘lmasligi aniq. Bu summa eng minimal qiymatda hisoblaganda shunday. Bundan tashqari, ijara shartnoma tuzish, har 6 oyda vaqtinchalik ro‘yxatga qo‘yish, ijarachi bilan kelisholmay qolib, yangi uyga ko‘chganda makler va yuk mashinasi xizmatidan foydalanish kabi xarajatlar ham bor.
To‘g‘ri, bizning ortimizdan kimlardir daromad ko‘ryapti, oilasini boqyapti. Ammo shu foydani davlat ko‘rsa bo‘lmaydimi? Ipoteka krediti asosida uy olish imkonini yaratib, Toshkentning doimiy aholisi bilan teng huquqli qilib qo‘ysa, bizdan-da uyga muhtoj odam topilarmikan? Ijara uchun berayotgan (ko‘p hollarda noqonuniy) pulimizni Ipoteka krediti uchun to‘lasak, o‘n yilga ham bormasdan qoplab yuborishimiz tayin. Bu ham bankka, ham bizga foyda emasmi?
Yana bir masalaga alohida e’tibor qaratilishini istardim. Men “besh yil davomida ishlayotgan”, deganimda faqat doimiy ravishda muqim joyda davlatga soliq to‘lagan holda faoliyat ko‘rsatayotgan fuqarolarni nazarda tutgandim. Binobarin, besh yildan beri ishlayotgan odam o‘z ishini poytaxtsiz tasavvur qila olmay qoladi. Vaqtinchalik ro‘yxatda turib bo‘lsa-da, umrining oxirigacha ishlayveradi. Tegishli soliq inspeksiyalari orqali ana shunday fidoyilarni aniqlash qiyin bo‘lmasa kerak. Ana shunda soxta hujjat to‘g‘rilab, biror tashkilotga “ishladi”, deb pechat bostirib olish kabi nayranglar o‘tmaydi.
Propiska haqida kuyunib gapirsam, ba’zilar e’tiroz bildirdi. “Toshkentga buncha osilmasdan o‘zingning viloyatingga borib ishlasang, hududingni rivojlantirsang bo‘lmaydimi? Axir, hamma joyda bir xil sharoit yaratamiz deyapmiz-ku. Chekka-chekka hududlarni ham rivojlantirishni maqsad qilganmiz-ku”.
To‘g‘ri, har kim avvalo o‘zining tug‘ilib o‘sgan joyini obod qilishi kerak. Lekin shunday maqsadlar borki, unga erishish uchun faqat poytaxtdagina ishlash kerak bo‘ladi. Butun respublika boshqaruvi poytaxtda bo‘lgandan keyin, (davlat va nodavlat tashkilotda ishlayotgan kadrlarning aksariyati viloyatliklar) unga intilish dunyoning barcha mamlakatlarida ham shunday kuchli. Baland cho‘qqini ko‘zlagan burgut har qanday qarshilik, qahratonni pisand etmaydi. Besh yildan ziyod vaqt davomida Toshkentda vaqtinchalik propiska bilan, ijarama-ijara, arzimagan oylikka ishlab, kechasi, dam olish kunlari mardikorlik qilib kun ko‘rayotgan o‘z iqtidorini, iste’dodini namoyon etish uchun tirishayotganlarni ko‘rsam, ana shunday parvoz qilayotgan burgutlar ko‘z o‘ngimga keladi. Chunki ularning hatto qachon uy-joy qilishiyu, qachon doimiy ro‘yxatga olinishi ham noma’lum. Shunday bo‘lsa-da, o‘z maqsadidan chekinmaydi, bir yilda ikki-uch marta ota-onasidan xabar olgani qishlog‘iga borsa boradi, bo‘lmasa yo‘q. Shundayam bir sovg‘a olishga puli yetmaydi. Ammo ko‘ngli doim xush. Chunki uning maqsadi oliy, ko‘zlagan marrasi bor. Shu yurt uchun xolis xizmat qilishdek ulkan orzusi ko‘ksida barq uradi.
Bundaylarni hech qanday qiyinchilik, yo‘qchilik to‘xtata olmaydi. O‘zi bir xonali, sharoiti haminqadar uyda yashab, farzandini maktabda o‘qitayotgan, bog‘chaga berayotgan, o‘zi uch-to‘rt kilometr yo‘l bosib ishga piyoda qatnab, bolasi uchun non topayotgan oilalar bor. Eng alam qiladigani, ularning aksariyati oliy ma’lumotli, iqtidorli, iste’dodli kadrlar. Ular tadbirkorlik qilolmasligi mumkin, ammo o‘z ishining ustasi: jurnalist, yozuvchi, o‘qituvchi, shifokor... Ular katta tashkilotlarda ishlamaydi, ammo jamiyatimiz uchun kerakli.
Ishlaydigan odam shundog‘am poytaxtga oqib kelaveradi. Doimiy bo‘lmasa, vaqtincha, oshkora bo‘lmasa, yashirincha yo‘llar bilan ro‘yxatdan o‘tib, o‘z ishini qilaveradi. Doimiy ro‘yxatdan o‘tishning qiyinlashishi va vakolatning vazirlik, qo‘mitalar, yuqori tashkilotlarga berilishi, istaymizmi-yo‘qmi, korrupsiyaning rivojlanishiga turtki bo‘laveradi. O‘rtada, baribir yana o‘sha “qora xalq” jabr chekib qolaveradi.
Prezidentimizning qaror va farmonlariga ko‘ra, jamiyatimizda alohida xizmat ko‘rsatgan yosh ijodkorlar, madaniyat va san’at vakillari, shoiru yozuvchilar, din peshvolari va boshqa soha vakillari arzon uy-joylar bilan ta’minlanmoqda. Ammo Toshkent shahrida necha yillardan beri ishlab kelayotgan doimiy propiskasiz minglab fidoyi kadrlar (jurnalistlar) ham borki, ularni-da shunday rag‘batlantiradigan, yanada fidokorlik ko‘rsatishi uchun dalda beradigan payt allaqachon keldi, nazarimda.
Bugun Toshkentni megapolis shaharga aylantirishni maqsad qilganmiz. Buning uchun uning hududini kengaytirish, zamonaviy shaharsozlik infratuzilmasini yaratish bilan birga eng yaxshi kadrlarni poytaxtda jamlash kerak bo‘ladi. Biz esa faqat davlat tashkilotlarining ayrim toifalarigagina shunday imkoniyat beryapmiz. Tadbirkorlar uchun, iqtidorli, iste’dodlilar uchun imkoniyat qoldirmayapmiz. Ikkita ish o‘rni ochgan tadbirkorni boshimizda ko‘tarishga tayyormizu, viloyatlik tadbirkorlarning poytaxtda faoliyat yuritishini cheklab qo‘yibmiz...
Xullas, sanayversak, muammolar bolalab ketaveradi. O‘ylaymizki, ayni paytda shoshilmasdan, pishiq va puxta ishlab chiqilayotgan fuqarolarni doimiy va vaqtincha ro‘yxatga qo‘yish (hisobga olish) tartibini soddalashtirish, ularning mamlakat hududida erkin harakatlanish hamda mehnat qilish huquqlarini ta’minlashga oid huquqiy hujjat bilan yuqoridagi barcha muammolarga barham beriladi, bizning takliflarimiz ham inobatga olinadi.
Izoh (0)