• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12768.26
    • RUB162.63
    • EUR14400.04
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +30°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    O‘zbek tili 28 yil ichida haqiqiy ma’noda davlat tili bo‘la oldimi?

    1989-yil 21-oktabr kuni O‘zbekiston parlamenti “Davlat tili haqida”gi qonunni qabul qilishi bilan o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan. Bu — O‘zbekistonning mustaqillikka erishishi yo‘lidagi ilk qadam, debocha edi. Davlat tili haqidagi qonunning 1-moddasida: “O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir”, — deb yozib qo‘yilgan. 1992-yil 8-dekabrida O‘zbekiston Konstitutsiyasining qabul qilinishi o‘zbek tilining maqomini yanada mustahkamladi. “O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir”, — deyiladi Asosiy Qonunning 4-moddasida ham.

    Birgina til uchun alohida qonun, Asosiy Qonunda alohida modda bo‘lishi yaxshi, albatta. Lekin, adabiyotshunos Zuhriddin Isomiddinovning so‘zlari bilan aytganda, “qonunni chiqarib qo‘yish mumkin, lekin u ishlamasa — qonunmi?!”. “Men nimani davlat tili deb bilaman?, — deya savol qo‘yadi Zuhriddin Isomiddinov. — Davlat ishlari qaysi tilda yuritilayotgan bo‘lsa, o‘sha til — davlat tili”. Zuhriddin domlaning bu fikrlari bilan tanishib, “Davlat ishlari qaysi tilda yuritilayotgan ekan?”, — degan savol tug‘ilishi tabiiy. Haqli savolga haqiqiy javob shu — davlat tilidan tashqari rus tilida.

    Buning tasdig‘ini topish uchun ko‘p ham uzoqqa borish va qiynalishga hojat yo‘q. Jamoatchilik oktabr o‘rtalaridan beri gaz ballonli avtomobillar va gaz to‘ldirish shoxobchalariga nisbatan yangi talablar belgilangan hukumat qarorini muhokama qilmoqda. 815-sonli bu qaror 11-oktabr kuni imzolangan va 13-oktabr kuni “Lex.uz” — O‘zbekiston Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilindi. “Davlat tili haqida”gi qonunning 8-moddasida: “O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e’lon etiladi”, deb belgilab qo‘yilgan bo‘lsa-da, hukumatning bu qarori faqat rus tilida e’lon qilingan.

    Oradan bir hafta o‘tganiga qaramay, hamon jamoatchilik diqqat-markazida turgan qarorning o‘zbek tilidagi talqini “Lex.uz”da e’lon qilingani yo‘q. To‘g‘ri, “Davlat tili haqida”gi qonunning 8-moddasi davomida: “Bu hujjatlarning tarjimalari boshqa tillarda ham e’lon qilinadi”, deyilgan. Ya’ni hujjatlarning boshqa tillardagi tarjimalari e’lon qilinishi mumkin. Lekin ular, qonunda nazarda tutilgan talab bo‘yicha, davlat tilida — ayni vaziyatda o‘zbek tilida — yozilgan, qabul qilingan va e’lon etilgan hujjatning tarjimasi bo‘lishi kerak.

    Hujjatlarning davlat tilidan boshqa tilda qabul qilinishi va e’lon etilishi, juda ko‘p bo‘lmasa ham, faqat kecha yo bugun uchrayotgan yakkash holat emas, afsuski. Biroz ortga, bir yil avvalgi jarayonlarga qaytsak, ushbu maqolada so‘z yuritilayotgan masala yuzasidan o‘sha vaqtda “Milliy tiklanish” demokratik partiyasi yetakchisi sifatida O‘zbekiston Prezidentligiga o‘z nomzodini qo‘ygan Sarvar Otamurotovning saylovoldi dasturi davlat tilining o‘rni, ahvoli haqidagi joriy fikrlarni dalillaydi. Otamurotovning dasturida “davlat tili” birikmasi ikki marta, “o‘zbek tili” kalimasi ham xuddi shuncha marta takrorlangan (qolgan nomzodlarning saylovoldi dasturlarida bunday so‘zlar uchramaydi).

    Otamurotov o‘z saylovchilariga “tilimiz[ning]... davlat tili sifatidagi maqomini mustahkamlashga va uning to‘la amal qilishiga erishish[ga]... yo‘naltirilgan chora-tadbirlar majmuasini ishlab chiqish”ni va’da qilgandi. Otamurotov o‘z saylovchilariga “fundamental fanlar, zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, sanoat, bank-moliya tizimi, yurisprudensiya, diplomatiya, harbiy ish va shu kabi o‘ta muhim tarmoqlarda o‘zbek tili o‘zining haqiqiy o‘rnini egallashi” uchun kurashishini aytgan edi. Otamurotov “ommaviy muomalada, ko‘chalarda joylashtirilgan tashqi yozuvlarda, reklama va e’lonlarda, ommaviy axborot vositalarida o‘zbek adabiy tili me’yor va qoidalari buzilishining oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishi”ni ta’kidlagan edi. Agar O‘zbekiston Prezidenti etib saylansa.

    Foto: Madina Nurman / “Daryo”

    Foto: Madina Nurman / “Daryo”

    Gap Otamurotovning Prezident etib saylangan-saylanmagani haqida emas. U va’da qilgan narsalar endi hech qachon ro‘yobga chiqmaydi, degan fikr ham yo‘q. Yo‘q. Gap — amaldagi hokimiyat vakili (Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Spikeri o‘rinbosari) O‘zbekiston o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritishidan ikki yil avval davlat tili maqomini “qo‘lga kiritib” bo‘lgan o‘zbek tili oradan shuncha yil o‘tsa-da, davlat tili sifatida to‘la amal qilmayotganini tan olganida; o‘zbek tili bank-moliya tizimi, yurisprudensiya, diplomatiya kabi muhim tarmoqlarda hali ham haqiqiy o‘rnini egallamaganini ta’kidlayotganida. Otamurotov hozir Oliy Majlisdagi vakolatlari doirasida bu va’dalarni bajarish yuzasidan biror harakat qilyaptimi — bunisi noma’lum, lekin bir yil avval shu fikrlarini bildirgani uchun hozir ham rahmat aytsa arziydi.

    O‘zbek tilidan boshqa tillarga xusumat yo g‘araz yo‘q, aslo. Kishi qanchalik ko‘p til bilsa, nafaqat o‘ziga, balki jamiyatga-da faqat foyda. Shuning uchun ham fuqarolarning yaqin va uzoq xorij mamlakatlari tillarini o‘rganishga bo‘lgan intilishlarini doimiy qo‘llab-quvvatlash lozim. O‘zbekistonda shunday qilinyapti ham. Lekin bu jarayon davlat tili maqomidagi “muloqot vositasi”ning “qonuniy huquqlari”ga daxl qilmay, aksincha, bu “huquqlar”ning to‘la ro‘yobga chiqarilishi bilan hamohang tarzda olib borilsa, nur ustiga a’lo nur, nazarimda. Ana shundan so‘ng Zuhriddin domla aytgan ikkinchi masalani hal etishga jiddiy kirishsa bo‘ladi: “Ona tilimizni davlat tili qilish — bosh masala bo‘lishi kerak. Ana undan keyin, menga desa mixxat bilan yozilsin, oromiy bilan yozilsin, arab imlosi bilan yozilsin, lotinda yozilsin — u ikkinchi darajali masala”.

    O‘zbek tili bayrami qutlug‘ bo‘lsin!

    21.10.2017, 15:46   Izoh (0)   36411
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    “Biznesni rivojlantirish banki” biznes uchun qulay innovatsion bank bo‘lishga intilmoqda


    LUKOIL: yosh iste’dodlar ovozi katta sahnada yangradi


    Sistit — bu uyat emas!


    “O‘zbekinvest” IUA aʼzosiga aylandi va Londonning global sug‘urta bozorida o‘z mavqeini mustahkamladi


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    Xon Saroy tomonidan an’anaviy “Mening orzuyimdagi uy” rasmlar tanlovi boshlandi 


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi

     

    Tavsiya etamiz

    Gitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Pokiston va Afg‘oniston chegarasida ISHID yetakchisidan biri ushlandi

    Dunyo | 1 iyun, 18:25

    Rossiyaning yadroviy qurol tashiydigan samolyotlari saqlanayotgan aerodromlar yalpi hujumga uchradi

    Dunyo | 1 iyun, 17:41

    Fransiyada “PSJ” g‘alabasidan keyingi tartibsizliklarda ikki kishi halok bo‘ldi (video)

    Dunyo | 1 iyun, 17:30

    “Manchester Siti” “PSJ” futbolchisi uchun da’vogarlik qilmoqda

    Sport | 1 iyun, 17:10

    Rossiyada ayrim migrantlarga rus tili imtihoni bekor qilinishi mumkin

    Dunyo | 1 iyun, 17:00

    Buyuk Britaniya AQSHdan qo‘shimcha F-35 yadroviy qiruvchilarni sotib oladi

    Dunyo | 1 iyun, 16:25

    Jarima ballari, talabalarga maxsus stipendiya, vizasiz rejim: 1-iyundan kuchga kirgan asosiy o‘zgarishlar

    O‘zbekiston | 1 iyun, 15:42

    Antoni faoliyatini Bundesliga grandi safida davom ettirishi mumkin

    Sport | 1 iyun, 15:13
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.