• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12694.97
    • RUB161.6
    • EUR14878.5
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +26°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Ўзбек тили 28 йил ичида ҳақиқий маънода давлат тили бўла олдими?

    1989 йил 21 октябрь куни Ўзбекистон парламенти «Давлат тили ҳақида»ги қонунни қабул қилиши билан ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган. Бу — Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиши йўлидаги илк қадам, дебоча эди. Давлат тили ҳақидаги қонуннинг 1-моддасида: «Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир», — деб ёзиб қўйилган. 1992 йил 8 декабрида Ўзбекистон Конституциясининг қабул қилиниши ўзбек тилининг мақомини янада мустаҳкамлади. «Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир», — дейилади Асосий Қонуннинг 4-моддасида ҳам.

    Биргина тил учун алоҳида қонун, Асосий Қонунда алоҳида модда бўлиши яхши, албатта. Лекин, адабиётшунос Зуҳриддин Исомиддиновнинг сўзлари билан айтганда, «қонунни чиқариб қўйиш мумкин, лекин у ишламаса — қонунми?!». «Мен нимани давлат тили деб биламан?, — дея савол қўяди Зуҳриддин Исомиддинов. — Давлат ишлари қайси тилда юритилаётган бўлса, ўша тил — давлат тили». Зуҳриддин домланинг бу фикрлари билан танишиб, «Давлат ишлари қайси тилда юритилаётган экан?», — деган савол туғилиши табиий. Ҳақли саволга ҳақиқий жавоб шу — давлат тилидан ташқари рус тилида.

    Бунинг тасдиғини топиш учун кўп ҳам узоққа бориш ва қийналишга ҳожат йўқ. Жамоатчилик октябрь ўрталаридан бери газ баллонли автомобиллар ва газ тўлдириш шохобчаларига нисбатан янги талаблар белгиланган ҳукумат қарорини муҳокама қилмоқда. 815-сонли бу қарор 11 октябрь куни имзоланган ва 13 октябрь куни «Lex.uz» — Ўзбекистон Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинди. «Давлат тили ҳақида»ги қонуннинг 8-моддасида: «Ўзбекистон Республикасининг қонунлари, давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг бошқа ҳужжатлари давлат тилида қабул қилинади ва эълон этилади», деб белгилаб қўйилган бўлса-да, ҳукуматнинг бу қарори фақат рус тилида эълон қилинган.

    Орадан бир ҳафта ўтганига қарамай, ҳамон жамоатчилик диққат-марказида турган қарорнинг ўзбек тилидаги талқини «Lex.uz»да эълон қилингани йўқ. Тўғри, «Давлат тили ҳақида»ги қонуннинг 8-моддаси давомида: «Бу ҳужжатларнинг таржималари бошқа тилларда ҳам эълон қилинади», дейилган. Яъни ҳужжатларнинг бошқа тиллардаги таржималари эълон қилиниши мумкин. Лекин улар, қонунда назарда тутилган талаб бўйича, давлат тилида — айни вазиятда ўзбек тилида — ёзилган, қабул қилинган ва эълон этилган ҳужжатнинг таржимаси бўлиши керак.

    Ҳужжатларнинг давлат тилидан бошқа тилда қабул қилиниши ва эълон этилиши, жуда кўп бўлмаса ҳам, фақат кеча ё бугун учраётган яккаш ҳолат эмас, афсуски. Бироз ортга, бир йил аввалги жараёнларга қайтсак, ушбу мақолада сўз юритилаётган масала юзасидан ўша вақтда «Миллий тикланиш» демократик партияси етакчиси сифатида Ўзбекистон Президентлигига ўз номзодини қўйган Сарвар Отамуротовнинг сайловолди дастури давлат тилининг ўрни, аҳволи ҳақидаги жорий фикрларни далиллайди. Отамуротовнинг дастурида «давлат тили» бирикмаси икки марта, «ўзбек тили» калимаси ҳам худди шунча марта такрорланган (қолган номзодларнинг сайловолди дастурларида бундай сўзлар учрамайди).

    Отамуротов ўз сайловчиларига «тилимиз[ning]... давлат тили сифатидаги мақомини мустаҳкамлашга ва унинг тўла амал қилишига эришиш[ga]... йўналтирилган чора-тадбирлар мажмуасини ишлаб чиқиш»ни ваъда қилганди. Отамуротов ўз сайловчиларига «фундаментал фанлар, замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари, саноат, банк-молия тизими, юриспруденсия, дипломатия, ҳарбий иш ва шу каби ўта муҳим тармоқларда ўзбек тили ўзининг ҳақиқий ўрнини эгаллаши» учун курашишини айтган эди. Отамуротов «оммавий муомалада, кўчаларда жойлаштирилган ташқи ёзувларда, реклама ва эълонларда, оммавий ахборот воситаларида ўзбек адабий тили меъёр ва қоидалари бузилишининг олдини олишга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириши»ни таъкидлаган эди. Агар Ўзбекистон Президенти этиб сайланса.

    Фото: Мадина Нурман / «Дарё»

    Фото: Мадина Нурман / «Дарё»

    Гап Отамуротовнинг Президент этиб сайланган-сайланмагани ҳақида эмас. У ваъда қилган нарсалар энди ҳеч қачон рўёбга чиқмайди, деган фикр ҳам йўқ. Йўқ. Гап — амалдаги ҳокимият вакили (Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Спикери ўринбосари) Ўзбекистон ўз мустақиллигини қўлга киритишидан икки йил аввал давлат тили мақомини «қўлга киритиб» бўлган ўзбек тили орадан шунча йил ўтса-да, давлат тили сифатида тўла амал қилмаётганини тан олганида; ўзбек тили банк-молия тизими, юриспруденсия, дипломатия каби муҳим тармоқларда ҳали ҳам ҳақиқий ўрнини эгалламаганини таъкидлаётганида. Отамуротов ҳозир Олий Мажлисдаги ваколатлари доирасида бу ваъдаларни бажариш юзасидан бирор ҳаракат қиляптими — буниси номаълум, лекин бир йил аввал шу фикрларини билдиргани учун ҳозир ҳам раҳмат айтса арзийди.

    Ўзбек тилидан бошқа тилларга хусумат ё ғараз йўқ, асло. Киши қанчалик кўп тил билса, нафақат ўзига, балки жамиятга-да фақат фойда. Шунинг учун ҳам фуқароларнинг яқин ва узоқ хориж мамлакатлари тилларини ўрганишга бўлган интилишларини доимий қўллаб-қувватлаш лозим. Ўзбекистонда шундай қилиняпти ҳам. Лекин бу жараён давлат тили мақомидаги «мулоқот воситаси»нинг «қонуний ҳуқуқлари»га дахл қилмай, аксинча, бу «ҳуқуқлар»нинг тўла рўёбга чиқарилиши билан ҳамоҳанг тарзда олиб борилса, нур устига аъло нур, назаримда. Ана шундан сўнг Зуҳриддин домла айтган иккинчи масалани ҳал этишга жиддий киришса бўлади: «Она тилимизни давлат тили қилиш — бош масала бўлиши керак. Ана ундан кейин, менга деса миххат билан ёзилсин, оромий билан ёзилсин, араб имлоси билан ёзилсин, лотинда ёзилсин — у иккинчи даражали масала».

    Ўзбек тили байрами қутлуғ бўлсин!

    21.10.2017, 15:46   Изоҳ (0)   36487
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    “АлоқаБанк” ёшлар билан ишлашга оид дастурларни кенгайтирмоқда


    Савдо, финтех ва “яшил” лойиҳалар: Octobank Хитой билан ҳамкорликни қандай йўлга қўймоқда


    Қашқадарё ва Бухорода амалга оширилган қуёш энергияси лойиҳаларига 1 йил тўлиши муносабати билан расмий тадбир бўлиб ўтди


    “Kia Го!”: Kia Sonet эгаларининг учрашуви – йил давомида бирга


    Қашқадарёнинг Чимёни – Мираки ҳақида сиз билмаган фактлар


    Тошкент ва Бангкок ўртасида тўғридан-тўғри авиақатнов: Centrum Air янги халқаро йўналишни ишга туширади 


    Маркет Yandex Go Самарқандда ишга тушди


    “Kia Го!”: Kia Sonet эгаларининг учрашуви – йил давомида бирга


     Навоий инновациялар университети: замонавий билим сари ишончли қадам 


    Ёз осмоннинг ўзидаёқ бошланади: Silk Avia Тошкентдан Иссиқкўлга кунлик авиақатновларни йўлга қўймоқда


    Тошкентда Стинг бренди ҳомийлигида "Формула-1" фильмининг премераси бўлиб ўтди


    BI Group ва Асакабанк Ўзбекистонда тижорат кўчмас мулки учун бизнес ипотекасини ишга туширди


    Фақат текширилган фойдаланувчилар: нима учун тўлов иловалари  шахсни тасдиқлашни сўрайди


    Қаерга инвестиция киритиш мумкин? Қандай актив турлари мавжуд? 


    Kapitalbank инвестициялари – Ўзбекистон ёшлари келажагига сармоя

     

    Тавсия этамиз

    НАТО тарихи – дунёдаги энг қудратли ҳарбий ташкилотнинг обрўси пасаймоқдами?

    26 июн, 20:31
    Audio Icon

    Жой ҳаммага етарди: Жеймс Кемеронга кўра, “Титаник” йўловчиларининг омон қолиш имконияти бўлган

    25 июн, 23:50

    “Трампнинг Титаниги тўхтайди” — Эрон элчиси

    25 июн, 13:39

    АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базалари сони нечта ва қаерда жойлашган?

    24 июн, 19:05
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    “Дарё” видеорепортажи: Озодбек Назарбеков Наманганда катта саҳнага қайтди

    Ўзбекистон | 1 июл, 00:10

    Таиландда будда роҳиби ўз ҳамкасбини отиб ўлдирди

    Дунё | 30 июн, 23:55

    Шаҳрисабзда иккита дўкон ёниб кетди (видео)

    Ўзбекистон | 30 июн, 23:40

    Британияда ChatGPT туфайли иш ўринлари билан боғлиқ муаммолар пайдо бўлди

    Дунё | 30 июн, 23:25

    Японияда қора айиқ туфайли аэропорт фаолияти тўхтаб қолди (видео)

    Дунё | 30 июн, 23:10

    “Дарё” дайжести: 30 июннинг энг муҳим хабарлари

    Ўзбекистон | 30 июн, 23:00

    “Операчи бўлиш осон эмас” — Ақлбек Пиязов италян тилини ўргангани, мусофирчиликдаги ҳаёти ва энг кўп олган гонорари ҳақида гапирди (фото, видео)

    Шоу-бизнес | 30 июн, 22:45
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.