O‘zbekistonda 2-sentabr — Bilimlar kuni. Shu kuni nafaqat maktab va kollejlarda, balki mamlakat oliy ta’lim muassasalarida ham “Mustaqillik darslari” bilan o‘quv yili boshlanadi. Biroq ba’zi OTMlar uchun (balki hammasi uchun) o‘quv yili har doimgidan ham og‘irroq boshlanadigandek. Avgust oxiriga kelib, Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti (“Narxoz”), O‘zbekiston Milliy universiteti, Toshkent pediatriya tibbiyot instituti (“SAMPI”) va Toshkent moliya instituti test imtihonlari vaqtida shubhali sxemalar ishlagani, “maxsus guruhlar” (“rektor guruhi”) tashkil etilganini tasdiqlovchi belgilar aniqlandi.
Ushbu shubhali belgilarga dastlab huquqshunos Xushnudbek Xudoyberdiyev “Narxoz” misolida e’tibor qaratdi. So‘ng uning hamfikrlari, ommabop internet-nashrlarning o‘quvchilari tomonidan vaziyatning boshqa fosh etuvchi belgilari ko‘rsatildi, “Narxoz”ning yoniga O‘zMU, “SAMPI” va Moliya instituti qo‘shildi. Ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilarining qayd etishicha, bunday “shubhali tasodiflar” yuz bergan oliygohlar ro‘yxati hali yana kattalashishi mumkin.
Mazkur holatlar jamoatchilik tomonidan faol muhokama qilinmoqda. Ularning aksariyati bunday sxemalar mamlakat oliy ta’lim muassasalarida ko‘p yillardan beri amalda ekani, biroq shu vaqtgacha ularga qarshi keskin choralar ko‘rilmagani ta’kidlamoqda. “Shubhali tasodiflar”ni ochiq qat’iy qoralaganlar orasida Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Abduqodir Toshqulov ham bor. Uning so‘zlariga ko‘ra, “Narxoz”dagi ahvol bundan to‘rt yillar “avval ham shunday edi”.
Ajablanarli jihati, ayovsiz tanqidlar, faol muhokamalarga qaramay, O‘zMUdan boshqa oliygohlarning rahbariyati, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi va nazorat qiluvchi organlar vaziyatga panja ortidan qaramoqda, na o‘zini oqlamoqda, na ayblovlarni tasdiqlamoqda. Balki tegishli surishtiruv, tekshiruv ishlari boshlangandir, biroq jamoatchilik bundan xabardor qilinmayapti. Shu jihatdan, o‘tgan ikki kun davomida ijtimoiy tarmoqlardagi xos muhokamalarda faol tarqatilgan bir maqola e’tiborga molik: muallif prokuratura organlarini vaziyatga aniqlik kiritishga, shubhaga tushgan test sinovlari natijalarini esa bekor qilishga chaqirgan.
“Daryo” ushbu maqolani juz’iy tahrirlar bilan qayta e’lon qiladi (muallif fikri tahririyat fikriga mos kelmasligi mumkin).
Kerak
Kecha bir qator oliy ta’lim muassasalarida test sinovlari noqonuniy sxemalar orqali o‘tkazilgani haqidagi materiallar shu mamlakat kelajagiga befarq bo‘lmagan kishining dilini og‘ritdi.Men har doim aytganman: jamoatchilik nazorati prokuror nazoratidan aynan “bunisi unisiga to‘g‘ri kelmayapti-ku?”, degan mantiqiy savol berishi bilan ajralib turadi, shunisi bilan kuchli hisoblanadi. Jamoatchilik nazoratining funksiyasi qamash emas. Bu prokurorlarning ishi. Jamoatchilik o‘g‘rini ushlashi shart emas — u o‘g‘ri ishlamasdan uyi balandlayotganini, tagida mashinalari paydo bo‘layotganini, dang‘illama to‘ylar qilayotganini aytib tursa bas...
Xushnudbek Xudoyberdiyev, jurnalistlar, ijtimoiy tarmoq vakillarining kechagi ishlari Oliy ta’lim vazirligiga, Davlat test markaziga (DTMning: “Bizning bunga nima daxlimiz bor?”, deyishi ahmoqlik), tilga olingan OTMlari rahbarlariga jamoatchilik tomonidan bildirilgan ishonchsizlik votumidir. Hozir rektorlar ham, oliy ta’lim vaziri ham “unaqa emas” desa, birov ularga ishonmaydi.
Xalq hokimiyat bo‘lgan ochiq jamiyatda prokuratura organlari masalani nazoratga oladi va bu haqida ommaviy axborot vositalari orqali ma’lumot beradi. Bizda ham shunday bo‘lishi kerak. Balki bu borada qandaydir harakatlar boshlangandir ham. Menga qorong‘u.
Jurnalistlar surishtiruvida tilga olingan fakultet va yo‘nalishlarda tekshiruv muddati yakuniga yetguniga birinchi kurs talabalari o‘qishga qo‘yilmasligi va test sinovlari natijalari bekor qilinishi kerak. Talabalar qaytadan test topshirsin. Hech narsa qilmaydi.
Adashmasam, 1990-yillarda sobiq Toshkent davlat yuridik institutida shunga o‘xshash holat bo‘lgandi. Shu ish bilan shug‘ullanayotgan kaltabinlar hamda minglab dollar pul sarflayotgan ota-onalar ham pushaymon bo‘lishi kerak. Birovning haqiga xiyonat narigi dunyoda emas, shu jamiyatda jazoga tortilishi lozim. Bu butun jamiyat uchun yaxshigina signal ham bo‘ladi. Bu “tanlab tatbiq etish” emas.
Surishtiruvda aniqlangan qonunbuzilish holatlari bo‘yicha rektorlar, oliy ta’lim va o‘rta maxsus ta’lim vaziri hamda DTM rahbarining shaxsiy javobgarligi ko‘rib chiqilishi kerak.
Bu xatti-harakatlar, albatta, oliy ta’lim tizimini korrupsiya holatidan tozalay olmaydi. Lekin katta ishlar ham mana shunday kichkina harakatlardan boshlanadi. Korrupsiyaga qarshi qachon samarali kurash olib boriladi? Qachonki, korrupsionerlar uchun hayot kundan-kunga qiyinlashib boraversa...
To‘g‘ri, oliy ta’limda o‘qishni istamoqchi bo‘lganlar va o‘qish o‘rinlari o‘rtasidagi tafovut yer bilan osmoncha. Kechagi sxemalar o‘rniga boshqa sxemalar paydo bo‘laveradi. Lekin jamoatchilik ularga qarshi kurasha oladi. Jamiyatimizda ilg‘orlar, jon kuydiradiganlar tiqilib yotibdi.
Rahbariyat yuksak siyosiy xohish ko‘rsatib, jamoatchilik fikriga quloq tutishi va adekvat munosabat bildirishi kerak. Xushnudbek Xudoyberdiyev va unga yordam berganlarga katta rahmat.
Bularning barchasi, albatta, mening fikrlarim.
Izoh (0)