Norma nashri “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi Qonun loyihasiga doir tushuntirishlarni e’lon qildi. Uning muallifi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati, O‘zXDP fraksiyasi a’zosi Aliya Yunusovadir.
Prezidentning 2017-yil 21-fevraldagi 4966-son Farmoni 4, 6 va 8-bandlari hamda 2016-yil 21-oktabrdagi 4580-son Farmonining ijrosini ta’minlash maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi tomonidan boshqa mas’ul vazirlik va tashkilotlar bilan hamkorlikda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasi ishlab chiqildi.
Konstitutsiyaning 80-moddasiga asosan, Oliy Majlis Senati vakolatiga davlat rahbarining taqdimiga binoan Konstitutsiyaviy sudni, Oliy sudni, Oliy xo‘jalik sudini saylash kiradi.
Mamlakat Asosiy Qonunining 93-moddasiga muvofiq, Prezident parlament yuqori palatasiga Konstitutsiyaviy sud raisi va sudyalari, Oliy sud raisi va sudyalari, Oliy xo‘jalik sudi raisi va sudyalari lavozimlariga nomzodlarni taqdim etadi hamda viloyat, tumanlararo, tuman, shahar, harbiy va xo‘jalik sudlarining sudyalarini tayinlaydi va lavozimlaridan ozod etadi. Shu bilan birga, sud tizimini amal qilishi bo‘yicha to‘plangan tajribaning o‘rganilishi sud-huquq tizimini yanada takomillashtirish zaruriyati mavjudligi haqida xulosaga olib keladi. Jumladan, Prezident huzuridagi Sudyalarni tanlash va lavozimlarga tavsiya etish bo‘yicha oliy malaka komissiyasi konstitutsiyaviy davlat organlari tizimida aniq huquqiy maqomga ega emas, o‘z faoliyatini jamoatchilik asosida amalga oshiradi va cheklangan vakolatlarga ega.
Bundan tashqari, sud hokimiyatining ikki oliy organi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi va Oliy xo‘jalik sudining mavjudligi sud tizimini boshqarish vazifalarining takrorlanishiga, yagona sud amaliyoti ta’minlanmasligiga olib kelmoqda. Sudlar tizimining amaldagi tuzilmasi va shtat birligi xizmat vazifalarini oqilona taqsimlash imkonini bermayapti, bu esa ularni zamon talablarini inobatga olgan holda takomillashtirish va maqbullashtirishni talab etadi.
Ma’muriy sud ish yurituvini amalga oshirish bo‘yicha konstitutsiyaviy norma, shuningdek davlat organlari va mansabdor shaxslarning harakatlari (harakatsizligi) va qarorlaridan fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlari, erkinliklari, qonuniy manfaatlarining ishonchli sud himoyasini ta’minlovchi yagona sud mavjud emas.
Yuqorida qayd etilgan muammo va kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida:
- O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyati mustaqilligining konstitutsiyaviy prinsipiga rioya etilishini ta’minlashga ko‘maklashadigan Sudyalar oliy kengashini tashkil etish taklif etilmoqda. Bunda, Kengashning faoliyati alohida qonun bilan tartibga solinishi haqidagi normani kiritish taklif qilinayotir (“O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni). Shu munosabat bilan, Konstitutsiyaning 81, 111-moddalariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish taklif etilmoqda;
- O‘zbekiston Respublikasi Harbiy sudi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari raislari va rais o‘rinbosarlari Kengashning taqdimnomasiga binoan Prezident tomonidan, harbiy sudlar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari, tuman (shahar), tumanlararo sudlari sudyalari esa Prezident bilan kelishilgan holda Kengash tomonidan lavozimga tayinlanishi va lavozimdan ozod etilishi tartibi taklif etilmoqda. Shuningdek, ommaviy-huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ma’muriy nizolarni, shuningdek ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqishga vakolatli bo‘lgan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar ma’muriy sudlarini, tuman (shahar) ma’muriy sudlari bilan sud tizimini kengaytirish taklif etilmoqda. Shu munosabat bilan, Asosiy Konunning 80, 93, 107 va 110-moddalariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish taklif etilmoqda;
- Oliy sud va Oliy xo‘jalik sudini yagona O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudiga birlashtirish va bu bilan fuqarolik, jinoiy, ma’muriy va iqtisodiy sud ish yurituvi sohasidagi sud hokimiyatining yagona oliy organini tashkil etish taklif etilmoqda. Shu munosabat bilan, mamlakat Konstitutsiyasining 83, 93, 107 va 111-moddalariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish taklif etilmoqda;
- Prezidentning 2016 yil 21 oktyabrdagi 4580-son Farmonida sudya lavozimida bo‘lishning birinchi marotaba besh yillik, keyin o‘n yillik muddatini va shundan so‘ng muddatsiz davrini belgilash ko‘zda tutilgan. Shu munosabat bilan, Konstitutsiyaning 112-moddasi sudyalik vakolatlari bo‘yicha aniq muddatlar o‘rnatilishiga oid havola qiluvchi norma bilan to‘ldirilmoqda (O‘zbekiston Respublikasi “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonuni).
- sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash;
- sudlar faoliyati samaradorligi va nufuzini oshirish;
- sudlar tuzilmasini hamda sudyalik lavozimlariga nomzodlarni tanlash va tayinlash tizimini yanada takomillashtirish;
- jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va erkinliklarining ishonchli himoyasini ta’minlashga xizmat qiladi.
Izoh (0)