Смартфон аллақачон оддий қурилма бўлмай қолган — кўпчилигимиз учун у деярли гиёҳванд модда, ташвиш ва тасалли манбаига айланган. Хўш, нима учун биз бу кичкина экранга шунчалик боғланиб қолганмиз?
1. Дофамин тузоқлари
Ҳар сафар билдиришнома, лайк ёки янги хабар олганимизда, миямиз завқ гормони — дофамин ишлаб чиқаради. Ижтимоий тармоқ ва мессенжерлар айнан шу реакцияни кучайтириш учун яратилган: чексиз скроллинг, билдиришномалар, “қизиқарли” сарлавҳалар — буларнинг барчаси ўйин автомати таъсирини яратади. Биз беихтиёр “ютуқ” (янги контент)ни кутамиз ва тўхтай олмаймиз.
2. Муҳим нарсаларни ўтказиб юборишдан қўрқиш (ФОМО)
“Дугонамдан келган хабарни ўтказиб юборган бўлсам-чи? Ҳамма менсиз бирор нарсани муҳокама қилаётган бўлса-чи?” Бу қўрқув бизни ҳатто тунда ҳам телефонимизни текширишга ундайди. Психологлар буни ФОМО (Феар оф Миссинг Оут) деб аташади ва у ижтимоий муносабатларга мойиллигимиз туфайли аёлларда айниқса кучли намоён бўлади.
3. Реалликдан қочиш
Зерикиш, стресс, чарчоқ — телефон тезда чалғитиш воситасига айланади. Хавотирни бартараф этиш ўрнига, лента варақлашни афзал кўрамиз, чунки бу осонроқ. Бироқ буни қанчалик кўп қилсак, унга шунчалик қарам бўлиб қолаверамиз.
4. Назоратнинг бой берилиши
Бизга телефон ҳамма нарсага улгуришга ёрдам бераётгандек туюлади: ишларни эслатади, яқинлар билан боғлайди, маълумотга кириш имконини беради. Аммо аслида назоратни йўқотамиз: сезмаган ҳолда, жонли мулоқот ёки дам олиш ўрнига соатлаб бефойда скроллинг билан шуғулланамиз.
5. Одат = автоматизм
Эрталаб биринчи навбатда телефонни қўлга олишимиз муҳимлиги учун эмас, балки одатга айланиб қолгани учун. Ҳаракатни қанчалик кўп такрорласак, асаб толалари орасидаги алоқа шунчалик мустаҳкам бўлади ва тўхташ шунчалик қийинлашади.
Телефонга қарамликдан қутулиш учун 9 қадам:
Баъзан смартфонингиз қўлингизнинг давомидай туюлади, чунки унда ҳамма нарса бор: контактлар, чатлар, иш, харидлар, йўл кўрсаткич ва ҳатто дам олиш ҳам, чунки фильмларни томоша қилиш ва китоб ўқиш ҳам кўпинча кичик экранда амалга оширилади. Агар телефонга тўлиқ қарам бўлиб қолганингизни англаган бўлсангиз, бу одатдан қутулишга интизом ва ўзингизни назорат қилиш ёрдам беради. Телефонда ўтказадиган вақтни камайтириш мақсадини қўйиб, бир нечта маслаҳатга амал қилишингиз керак бўлади.
1-қадам. Тўлиқ тозалаш
Ортиқча маълумотлар жуда чалғитади, биз уларни сезмай қабул қиламиз ва шу билан диққатимизни йўқотамиз. Шунинг учун кун бўйи телефонда ўтиришни тўхтатиш ва ундан камроқ фойдаланишни ўрганиш учун биринчи навбатда бош экран ва ижтимоий тармоқларни тозалаш керак: керакcиз иловалар, контактлар ва обуналарни ўчиринг.
Бу “тўлиқ тозалаш” деб аталади. Эсда тутинг: бир ой давомида керак бўлмаган нарса кейинчалик ҳам керак бўлиши эҳтимолдан йироқ.
2-қадам. Жойини ўзгартириш
Қайси ижтимоий тармоқлар кўпроқ чалғитишини ўйлаб кўринг ва уларнинг белгиларини бош экрандан олиб ташланг. Унутманг, уларни бутунлай ўчирмаяпсиз, фақат вақтинчалик ўзингизни чеклаяпсиз. Бу тақиқлаш эмас, балки орттирилган одатларга қарши курашишдир.
3-қадам. Чекловлар
Интернетда сарфлайдиган вақтингизни қисқартириш учун иловаларга чекловлар ўрнатинг. Телефонда ижтимоий тармоқлар, янгиликлар сайтлари ва кўнгилочар хизматлардан фойдаланишни чеклаш имконини берувчи функциялар мавжуд.
Масалан, кунига 30 дақиқалик чеклов ўрнатиш мумкин. Белгиланган вақт тугагач, телефон бу ҳақда хабар беради ва иловага киришни кейинги кунгача блоклайди.
4-қадам. “Безовта қилманг” режими
Телефонда камроқ вақт ўтказиш учун яна бир маслаҳат — “Безовта қилмаслик” режимини ёқишдир. Бу ҳар сонияда келиб, диққатимизни чалғитадиган билдиришномаларни ўчиришдир. Билдиришномалар сездирмай вақтимизнинг катта қисмини олиб қўяди.
Телефонга камроқ қараш учун фақат ўтказиб юборилган қўнғироқлар ҳақидаги билдиришномаларни қолдиринг, қолган барча билдиришномаларни (айниқса, керакcиз иловаларникини) ўчиринг ва вақтингизни беҳуда сарф қилманг.
Билдиришномалар фаол бўладиган аниқ вақтларни белгиланг. Масалан, уларни фақат иш вақтида ёки куннинг хабарлар ва билдиришномаларга жавоб беришга тайёр бўлган пайтларида ёқинг.
6-қадам. Оилавий анъаналар
Телефонда узоқ вақт ўтиришни тўхтатишнинг энг яхши усули — бу оила ва анъаналардир. Яқинларингиз билан кечқурун ёки кечки овқат пайтида телефонларни четга қўйиш ва бир-бирингиз билан суҳбатлашиб, вақтни мароқли ўтказиш ҳақида келишиб олинг. Бу нафақат мақсадга эришишга, балки қариндошлар билан яқинлашишга ҳам ёрдам беради.
7-қадам. Иккинчи телефон
Ўзингиз учун иккинчи телефон олинг, у ишчи бўлсин, унга вақт чекловини ва иш вақти билан статусни ўрнатинг. Шунда вақтингизни назорат қила оласиз ва уй ҳамда ишни ажрата оласиз.
8-қадам. Фойдаланиш муҳитини ўзгартириш
Ортиқча васвасага берилмаслик учун кейинги босқичга — смартфондан фойдаланаётган ташқи муҳитни ўзгартиришга ўтиш лозим. Ётоқхонадан бошланг. Кечқурун у ердан барча гаджетлар ва электрон қурилмаларни, шу жумладан телефонни олиб қўйишни одат қилинг. Бу уйқуга кетишдан олдин ва уйғонганингиздан кейин қурилмани қўлингизга олиш каби автоматик ҳаракатлардан қочишга ёрдам беради.
9-қадам. Телефонсиз тонг
Кунни қандай бошлашингиз унинг самарадорлиги ва умумий кайфиятингизга сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Самарадорликни ошириш учун уйғонганингиздан сўнг дарҳол телефонингизни қўлингизга олмасликка ҳаракат қилинг. Бу сизни ишдан чалғитиши ва кайфиятингизни бузиши мумкин бўлган эрталабки билдиришномалар ва хабарларни текшириш одатидан қутулишга ёрдам беради.
Ёдда тутингки, ҳаётингиз айнан ҳозир кечаётган воқеликдир, уни виртуал дунёга сарфламаслик керак, чунки унда ҳақиқий ҳаётдагига қараганда самимийлик камроқ.
Изоҳ (0)