Сунъий интеллект алгоритмлари ёрдамида олимлар Эски Аҳд — насроний Инжилининг муқаддас матнининг биринчи қисми — уч хил муаллиф томонидан яратилган бўлиши мумкинлигини аниқлади. Натижалар дастлабки бешта китоб Мусо пайғамбар томонидан ёзилган деган анъанавий қарашни шубҳа остига қўйди. Бу ПЛОС Оне журналида эълон қилинган тадқиқотда кўрсатилди.
Олимлар лингвистик атрибуция — гап тузилиши, сўз частотаси ва синтактик қурилмаларни таҳлил қилиб, камида учта аниқ фарқланадиган адабий услубни аниқлади. Бу Эски Аҳднинг жамоа бўлиб, турли тарихий даврларда яратилганидан далолат беради.
СИ модели таҳлили шуни кўрсатдики, муаллифлар турли хил ёзиш услубларига эга бўлиб, улар қисман ўзаро кесишган. Бу айниқса такрорланувчи сюжетлар, тавсифлардаги зиддиятлар ва ҳикоя оҳангининг ўзгариши фонида яққол кўзга ташланади.
Кўп муаллифлик назарияси XVIII асрдан бери мавжуд бўлса-да, илгари у фақат филологик ва тарихий-маданий маълумотларга асосланган эди. Замонавий технологиялар биринчи марта миқдорий, холис таҳлилни ўтказишга имкон берди, бу эса Инжил матнлари устида жамоавий иш олиб борилгани ҳақидаги фикрларни кучайтирди. Ҳатто бир китобнинг ўзида ҳам услубий фарқлар аниқлангани, турли даврларда кўплаб таҳририй ўзгаришлар киритилганини кўрсатади.
Тарихчиларнинг фикрига кўра, Эски Аҳд минг йил давомида — тахминан милоддан аввалги 1400 йилдан IV асргача шаклланган. Бу вақт ичида матнлар нафақат ёзиб олинган, балки қайта-қайта таҳрир қилинган, қайта ёзилган ва қадимги исроилликларнинг кўчманчи турмуш тарзидан Бобил асирлиги ва сургундан қайтишгача бўлган ўзгарувчан тарихий шароитларга мослаштирилган. Аксарият муаллифлар ва муҳаррирларнинг исмлари номаълумлигича қолмоқда, матнларнинг ўзи эса жамоавий ақлий мероснинг маҳсулидир.
Тадқиқот натижалари бошқа қадимий ҳужжатларни ўрганиш учун ҳам янги имкониятлар очади. Олимларнинг фикрига кўра, СИнинг шунга ўхшаш усулларини, масалан, Қумрон қўлёзмаларининг келиб чиқиши ва муаллифини аниқлаш учун қўллаш мумкин. Бу, айниқса, анъанавий ёндашувлар қадимий матнларнинг ҳақиқийлиги ҳақидаги саволларга жавоб беришда етарли бўлмаган ҳолларда муҳимдир.
Изоҳ (0)