30 апрель кундузи фюрербункеридан бир километр наридаги Рейхстагга охирги ҳужум бошланади. Бу вақтга келиб Адольф Гитлер билан қолган нацистларда Берлиннинг озод этилиш умиди бутунлай сўниб бўлганди. Шунга қарамай ер остидаги бошпанада яшаётганларга Учинчи рейх пойтахти учун кечган финал жангида генерал Вальтер Венкнинг қўшини яксон этилгани ҳақида хабар етиб келади. Фюрер рафиқаси Ева Браун билан бирга ўз жонига қасд қилиш бўйича қарор қабул қилади.
Ўз васиятида у “шармандаларча капитуляция” ўрнига ўлимни танлаганини ёзиб қолдиради. Фюрер немис аскарларининг фронтда кўрсатган “беҳисоб жасорат ва ютуқлари” қаршисида “юрагида қувонч билан” ўлиш ниятида эди. Вафотидан кейин ўзига яқинлардан ҳор бўлмаслиги учун жасадини ёқиб юборишларини сўраган.
Гитлернинг сўнгги тушлиги
Гитлернинг телефонисти ва соқчиси бўлиб ишлаган Рохус Мишнинг сўзларига ишониладиган бўлса, унинг раҳбари охирги дақиқаларга қадар ўзини совуқ тутган. СС ходими нацистлар етакчисининг бункердаги сўнгги кунларини қуйидагича ёдга олади:
“Гитлер жуда ҳорғин, ‘ёрилиш’ арафасида кўринарди, шундай бўлса-да реал вазиятни кўриб, ўзини қўлдан чиқармасди. Баъзида у ғайриоддий тарзда хотиржам бўларди. Ҳаво тревогалари, бомбалар ва кундан кунга ортиб бораётган мағлубият, унинг обрўсига путур етказмасди.
Ҳокимият жилови бутунлай унинг қўлида қолди. Бункер хоналарида ҳукмронлик қилган муҳит биқиқ ва ёқимсиз эди. Урушдан кейин кўпчилик айтганидек, у ерда ҳеч ким ичмасди. Кимдир ўзига бир стакан спиртли ичимлик қуйгандир балки, аммо ундан ортиқ эмас. Тамаки чекиш эса доимо қаттиқ тақиқланган”.
Фюрернинг камердинери бўлган Хайнс Линге узоқ йиллардан кейин сўзлаб берганидек, Гитлер умрининг охирги кечасини кийинган ҳолда диванда ўтирганча, Ева билан ўтказади. Артиллерия оловларига қарамай, улар ўз хонасидан одатдагидан кечроқ чиқади.
Соат 14:30 да Гитлер ва Браун омма олдида охирги маротаба кўриниш беради. Оилавий жуфтлик ҳаётининг сўнгги дақиқалари ҳақида Миллий социалистик немис ишчилар партияси етакчисининг шахсий котиби Траудль Юнге ўз мемуарларида ёзиб қолдирган. У бир кун олдин фюрернинг васиятини ёзув машинкасида тергани сабаб, унинг ҳаёт билан видолашувидан хабардор эди.
“Биз Гитлер билан тушлик қилдик. Кейин мен тамаки чеккани чиқдим, аммо даҳлизда Лингени кўриб қолдим ва у “Фюрер видолашмоқчи”, деди. У хонасидан аввалгидан-да букчайиб қолган ҳолда чиқди ва ҳар биримизнинг қўлимизни сиқди. Унинг қўлларидаги илиқликни ҳис қилдим, аммо қарашлари ҳеч нарсани англатмас эди. Худдики у бизни тарк этиб бўлган. У нималардир деди, аммо сўзлари қулоғимга кирмади. Ҳаммамиз кутган онлар яқинлашарди, мен бўлса, содир бўлаётган воқеалардан карахт аҳволга тушиб қолдим. Ева Браун ёнимга келганидагина ўзимни ўнглаб олдим. У табассум қилиб, мени қучоқлади”, — деб ёзади Юнге.
Maслакдошлари ва рафиқаси билан видолашув
Гитлер ва Браун барча котиб ҳамда ёрдамчиларнинг қўлларини сиққан ҳолда бункер бўйлаб айланиб чиқади. Шундан кейин у адютантига амалга оширажак режасини ошкор қилади.
.jpg)
Фюрернинг бундай ўлими ҳақида анча олдин гап-сўзлар тарқалган эди. 1943 йил кузида Гарвард университетининг таниқли психоаналитиги Генри Мюррей Стратегик хизматлар бошқармасига унинг китобларини ўрганиб чиқиб, жаҳон тарихидаги энг разил инсоннинг шахсияти таҳлилини тайёрлаган эди. Олим ўз тадқиқотида Германиянинг мағлубияти муқаррар бўлса, Гитлер ўз жонига қасд қилиши ҳақида ёзади. Шу билан бирга, Мюррей фюрер штаб-квартирасини портлатиб, шериклари ва душманларини ҳам ўзи билан олиб кетишидан хавотирда эканини билдиради. Гитлернинг ҳибсга олиниши ва унинг судга топширилиши психоаналитик учун амалга ошмайдиган ишдек кўринарди.
Нацистлар етакчисининг умр йўлдоши ўлимидан олдин эри яхши кўрган кўйлагини кияди. Улар биргаликда кичик меҳмонхонага кириб кетади ва ортларидан оғир эшикни ёпади. Гитлернинг васиятига кўра Учинчи рейхнинг янгиланган раҳбарияти таркибига киритилган Йозеф Геббельс ва Мартин Борман ташқарида кутиб турарди. Уларнинг атрофида эса хизмат кўрсатувчи ходимлар тўпланган эди. Кўп ўтмай барча ўқ овозини эшитади. Ўн дақиқадан кейин хонага Борман ва Лингле киради. Гитлернинг жасади диван бурчагида ётар, ўқ тешиб ўтган танасидан эса қон оқарди. Ёнида эса жонсиз ҳолатда Браун ўтирарди. Унинг боши эри томон оғиб турарди. Соат миллари бу вақтда 15:50 ни кўрсатмоқда эди.
Совет лагерларида узоқ муддат қамоқда ўтирган камердинер Линге 1974 йилда фюрер умрининг охирги дақиқалари ҳақида ҳужжатли фильмда сўзлаб беради: “Гитлер ҳар бир хизматкор ва қўл остидаги ишчилар билан хайрлашиб чиқди. Шундан кейин Ева Браун билан бирга кабинетига йўл олди. Кўп ўтмай кабинетдан ўқ овози эшитилди. Хонага кирганимда, икки жасадга дуч келдим. Шундан сўнг, уларни адёлга ўраб, боғга олиб чиқдим ва кремация қилдим”.
Гитлернинг ўлими ҳақида Сталинга маршал Жуков ҳисобот беради
Бункердаги воқеадан совет қўмондонлиги 1 май тонгида хабар топади. Георгий Жуков “Хотиралар ва фикрлар” китобида соат 03:50 да 8-гвардия армияси қўмондонлик пунктига вермат Бош штаби бошлиғи генерал Ҳанс Кребес олиб келинганини ёзган. У ярашув бўйича музокаралар ўтказишга келганини билдиради. Ўн дақиқадан кейин генерал Василий Чуйков Жуковга Кребс фюрер ўз жонига қасд қилганини айтгани бўйича ҳисобот беради.
Шунингдек, 8-гвардия армияси қўмондони 1-Беларусь фронти қўмондонига Геббельс ва Борманнинг мактубини ўқиб эшиттиради. Унда, хусусан, қуйидаги сўзлар ёзилганди: “Совет халқлари раҳбарига бугун соат 15:50 да фюрер ўз хоҳиши билан ҳаётни тарк этганини маълум қиламиз. Фюрер ўзининг қонуний ҳуқуқидан фойдаланиб ҳокимиятни Карл Денис, мен ва Борманга қолдирди. Мен Борманга совет халқлари раҳбари билан алоқа ўрнатиш топшириғини бердим. Ушбу алоқа энг катта йўқотишларга эга кучлар ўртасидаги тинчлик музокаралари учун зарурдир. Геббельс”.
Хатга Гитлернинг нацистлар Германиясини янги ҳукумати рўйхати келтирилган васияти нусхаси илова қилинади.
Жуков ўз ўринбосари Василий Соколовскийни Кребсни ёнига Германиянинг сўзсиз таслим бўлишини талаб қилиш учун юборади, ўзи эса Иосиф Сталиннинг дачасига қўнғироқ қилиб, соқчилар бошлиғи Николай Власикни давлат раҳбарини уйғотишга кўндиради. Маршал олий бош қўмондонга Гитлер ўз жонига қасд қилганини маълум қилиб, унинг кўрсатмасини кутади. Жуковнинг сўзларига кўра, Сталиннинг ҳолатга илк муносабати шундай бўлган: “Етиб келдингми, аблаҳ! Уни тириклай қўлга олиб бўлмагани ачинарли. Гитлернинг жасади қаерда?”. Бу саволга Жуков Кребсга таяниб, у гулханда ёқиб юборилганини айтади. Шундан сўнг Сталин Соколовскийга сўзсиз капитуляциядан бошқа ҳеч қанақа музокаралар ўтказмасликни буюришни ва тонгга қадар унга қўнғироқ қилмасликни тайинлайди. Соат 18:00 Соколовский Жуковга Геббельс ва Борман парламентёр орқали ўзларининг талаби рад этилгани тўғрисида ҳисобот беради.
Аскарлар бункерда фюрерни қандай қидирган эди?
Қизил армия аскарлари фюрербункерга 2 май тонгида дуч келади. Генерал Фёдр Боковнинг хотирлашича, унинг қўл остидагилар Гитлернинг тақдиридан бехабар бўлган ва таслим бўлган нацистлардан “у яширинган жойни кўрсатишни” талаб қилган. Гитлер, Геббельс ва Борманни танкчилар Берлиндан олиб чиқмоқчилиги ҳақида миш-миш тарқатилади. Совет бўлинмалари атрофни кўздан кечиришни бошлайди ва ростдан ҳам немислар пойтахтидан 15 километр шимоли-ғарбда чекинаётган танклар гуруҳига дуч келади. Тезкор жанглар давомида улар йўқ қилинади. Танклар ичида бўлганлар шахсини аниқлаш имконсиз эди.
Орадан бир неча соат ўтгач, аскарлар ер остидаги бошпанага кириб келади, аммо бу вақтда юқори мартабали амалдорлар қолмаган эди. Таслим бўлган охирги инсон оддий электромеханик Йоханнес Хенцҳел ҳисобланади. Нацистлар режимига алоқадор бўлмаса-да, у тўрт йил қамоқда ўтиради.
Камердинер Лингле ҳам асир тушади. У алоҳида қизиқиш билан сўроқ қилинади: “СMEРШ” ходимлари фюрер қаерга йўқолгани тўғрисидаги биринчи манбадан маълумот олишни истарди. Бироқ Гитлер ва Геббельс ўрнига совет ҳарбийлари уларнинг жасадини қўлга киритади. 5 май куни уларнинг ёниб кул бўлган суякларига катта лейтенант Алексей Панасов бошчилигидаги жангчилар дуч келади. Кўплаб экспертизалардан кейин қолдиқлар ростдан ҳам ўз эгаларига тегишли бўлгани тасдиқланади.
ФҚБ Гитлернинг Аргентинага қочганига оид версияни текшириб кўради
Ўнлаб йиллар давомида Гитлер ўзини ўлдирмай, ташқи кўриниши ва исмини ўзгартирган ҳолда сув ости кемасида Аргентинага қочиб кетгани тўғрисида конспирологик назариялар тарқалади. ХХ аср ўрталарида бундай версияни ҳатто АҚШ Федерал қидирув бюроси ҳам текшириб кўради. Махсус хизматларнинг ҳужжатларидан бирида нацистлар етакчиси совет қўшинлари Берлинни олганидан икки ярим ҳафта ўтиб, Атлантика океанини кесиб ўтгани ёзилади.
2019 йил апрелда ошкор этилган ҳужжатда ростдан ҳам Гитлер Анд тоғлари бағридаги ранчода Хуан Перон сиёсий режими ҳимояси остида яшаб келгани қайд этилади. Архивда Федерал қидирув бюроси Жон Гувернинг ўз ходимлари билан ёзишмалари мавжуд. Унда идора раҳбари Гитлер омон қолганига ишонмаслиги, тўпланган маълумотлар ишончли эмаслиги, суриштирув учун вақт сарфламасликни маъқул кўргани айтилади. Мавжуд барча маълумотлар қайта текширув учун ҳарбий разведкага топширилади.
Изоҳ (0)