Бугунги кунда тадбиркорларнинг таклифларини инобатга олиш, тўсиқларни бартараф этиш, зарур шарт-шароитларни яратиш мутасаддилар олдига қўйилаётган энг муҳим вазифалардир.
Амалдорларни лавозимдан бўшатишлар ҳам айнан тадбиркорликка етарлича эътибор берилмаётгани билан боғлиқ бўляпти. Ўтказилаётган йиғилиш ва мулоқотларда белгиланаётган вазифаларнинг асосий ижрочиларидан бири бу Бизнес-омбудсман институти.
Ташкилотнинг бирламчи вазифаси — тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, мазкур ҳуқуқлар ва манфаатларга масъул органлар томонидан риоя этилишини таъминлашдан иборатдир. Бу йилги тадбиркорлар билан очиқ мулоқотда тилга олиб ўтилган баъзи рақамлар, яъни: шу йилнинг ўзида текширишлар сонининг 40 фоизга камайгани, 104 мингтадан 64 мингтага тушгани ҳам бизнес-омбудсман фаолияти билан боғлиқ. “Дарё” Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил — бизнес-омбудсман Дилмурод Қосимов билан суҳбатлашди. Қуйида эътиборингизга Дилмурод Қосимовнинг фикрларини ҳавола қиламиз.
“Президент томонидан қабул қилинган фармонга биноан, тадбиркорларни текширишдан олдин давлат органлари уларни профилактика қилиши белгилаб берилди. Текширишдан олдин профилактика қилади, камчилигини айтади, тўғриламагандан кейингина текшириш чорасини кўради.
Иккинчи масала, битта давр ва битта ҳолат бўйича текшириш ўтказилмайди. Бу ҳам текширувларнинг камайишига олиб келади.
Давлат органлари ходимларини ўқитиш чораси ҳам белгилаб берилди. Тўғрисини айтиш лозим, баъзида давлат органлари ходимлари билмасдан тадбиркорни текширишга бориб, хато қилиб қўяди. Бунинг натижасида уларга нисбатан тегишли таъсир чоралари қўлланмоқда, маъмурий жавобгарликка тортилмоқда. Ҳозирги вақтда бизнес-омбудсман девони томонидан назорат қилувчи органларнинг 7 минг 200 дан ортиқ ходимларига текширув тартибини тушунтириш бўйича 81 та семинарлар ўтказилди. Шу билан бирга, назорат қилувчи органларнинг 3 мингдан ортиқ ходимлари аттестациядан ўтказилди.
Тадбиркорларнинг ўзларига ҳам бу йўналишда доимий равишда семинарлар ўтказилмоқда.
“Ягона давлат назорати” ахборот тизими ишламоқда. Бу дастур орқали шундай тизим яратилдики, у орқали тадбиркорлар текширувга келаётган текширувчининг ўзини текшириш имкони яратилди. Бунинг учун дастурда Текширувларни электрон рўйхатга олиш китоби жорий этилди.
Келган текширувчи тадбиркорнинг телефони орқали Текширувларни электрон рўйхатга олиш китобига кира олади. Электрон китобга текширувчи тўғрисидаги маълумот ёзилса ва агарда текширув ўтказишга рухсати бўлмаса, киритмасликка ҳаққи бор. Шу даражада бу электрон тизим ҳозир ишлаяпти”.
Бу нима натижа беради? Бу тадбиркорларга ўзларининг фаолиятини қўрқмасдан амалга оширишига имконият яратиб бермоқда.
“Тадбиркор бемалол текширувчи идора келса, ўзи уни текшира олади. Ҳақиқатан текширувчи органнинг буйруғи борми, айнан шу текширувчининг фамилияси буйруқда борми, ваколати борми, яъни белгиланган тартибда аттестациядан ўтганми, йўқми — уларнинг хаммасини текшира олади. Агар дастурга кирганда юқоридагилардан бирортаси бўлмаса, текширувга қўймаслиги мумкин.
Ҳозир яна бир масалани илгари сурмоқдамиз. Текширувлар 2 йил иш стажига эга бўлган назорат органлари ходимлари томонидан амалга оширилиши бўйича таклиф берганмиз. Мисол учун, энди олий таълим муассасасини битириб келган ходимни дарҳол текширувга қўйиш қийинчилик туғдириши мумкин. Икки йил ишлаб, озроқ тажриба орттириб, ундан кейингина тадбиркорни текшириш ваколатига эга бўлса, вазиятни, тадбиркорнинг фаолиятини тушуна олади, масъулияти хам каттароқ бўлади ва адолатли бўлади”, — деди Дилмурод Қосимов.
“Бу йилги тадбиркорлар билан очиқ мулоқот арафасида олти мингга яқин мурожаатлар келиб тушган ва уларда кўтарилган асосий масалалардан бири — кредит ва молиявий ёрдамни кенгайтириш. Албатта, чет элга маҳсулоот сотадиган йирик ишбилармонлардан тортиб, тадбиркорлик йўлида энди биринчи қадамини ташлаётган ташаббускорларгача — барчаси учун ажратилаётган кредитлар, молиявий ёрдамлар ҳажми оз эмас, йилдан йилга ортиб бормоқда. Унда нима учун тадбиркорлар президент олдига ана шу таклифни қўйишди? Бу масаланинг бир томони, иккинчи томони шундаки, шу йил 2 август куни Тошкент вилоятида камбағалликни қисқартиришга бағишланган йиғилишда Давлат раҳбари “...аҳолига фақатгина моддий ёрдам ёки кредит беришнинг ўзи етарли бўлмайди. Бунинг учун, энг аввало, ҳудудларда инфратузилма бўлиши, бу орқали ишлаб чиқариш ва хизматлар ривожланиши керак”лигини таъкидлаган эди. Қолаверса, 3 триллион сўмлик кредитлар ҳалигача қайтарилмаган, 68 млрд сўмлик кредитлар мақсадсиз сарфлангани аниқланган”.
Шундай экан, масала ечимига қай тарзда ёндашиш лозим?
Дилмурод Қосимов: “Тадбиркорлар ўз фаолиятини бошлаётганда ўзининг бизнес режаси бўлади ва ҳар бир тадбиркор молиявий қўллаб-қувватлашга муҳтож бўлиши мумкин. Ҳозирги пайтда кредит масаласида ҳеч қандай чекловлар йўқ. Сабаби, кредит масаласида банкка мурожаат қилса, гарови бўлса, олиш имконияти бор.
Президентимиз кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш бўйича кредит бериш масаласини йўлга қўйиш бўйича алоҳида айтиб ўтдилар. “Қишлоқ қурилиш банки”ни Бизнесни ривожлантириш банкига айлантириш масаласини ўртага ташладилар. Ва ҳар бир ҳудудда биттадан марказ ташкил қилиниб, у марказга Бизнесни ривожлантириш банки 45 фоиз, давлат 45 фоиз маблағ ва тадбиркорлар 10 фоиз маблағ ажратади.
Президентимиз 9 400 та маҳаллада ҳоким ёрдамчилари ҳар ойда 3-4 та тадбиркорни ушбу банк маблағларидан фойдаланишга жалб қилади. Ва уларга лойиҳа тайёрлашга ва умуман уларнинг бизнесини ривожлантиришга ёрдам беришини айтиб ўтдилар.
Умуман, бу кредитлар тадбиркорларга жуда қулай деб ўйлайман. Чунки 5 йилдан 7 йилгача муддатга имтиёзли шартлар асосида тадбиркорларга берилади. Шу билан бирга, яхши тадбиркор бўлса, аввалги кредитлардан қарзи бўлмаса, гаров талабини 50 фоизгача камайтириш масаласини ҳам ўртага ташладилар.
Бу албатта кичик ва ўрта бизнес тадбиркорларини янада ривожлантиришга ўзининг ҳиссасини қўшади.
Тадбиркорлар билан очиқ мулоқотда билдирилган яна бир фикрга эътиборингизни қаратсак. Айтиб ўтилганидек, бу йил олти мингга яқин мурожаатлар келиб тушган, бу олдинги йиллардагидан кам. Сабаб нимада? Қайд этилганидек, ўтган йилларда кўтарилган масалаларнинг 80 фоизи индивидуал хусусиятга эга бўлиб, кўплари жойида ҳал этилган. Бу йил эса тадбиркорларнинг 70 фоизи тизимли муаммоларни кўтаришган. Асосий қонунга кўра, бизнес-омбудсман Ўзбекистон Республикаси президентига ҳисобдор”.
Ана шу имкониятдан ва тадбиркорлар олдидаги мажбуриятлардан келиб чиққан ҳолда, энг муҳим тизимли масалаларни кўтариб чиқишга қанчалик эътибор берилмоқда?
“Доимий равишда вилоятларда тадбиркорлар билан учрашувлар ўтказяпмиз. Ҳозирги вақтда ҳам ишчи гуруҳимиз бор, учрашувлар ўтказиб тизимли муаммоларни аниқлаб, Президент администрациясига доимий равишда таклифлар киритиб борамиз. Жуда кўплаб таклифлар киритганмиз. Уларнинг кўпи фармон ва қарорларда ўз аксини топиб, тадбиркорлар манфаатига хизмат қилмоқда.
Мисол учун, бизнес-омбудсман томонидан берилган таклифлар асосида таъсирчан солиқ механизмини олиб ташлаш масаласи ҳал этилди, давлат органлари масабдор шахсларининг тадбиркорлар ҳисобварақларидан пул маблағларини ноқонуний ечиб олиш бўйича жиноий ва маъмурий жавобгарлик белгиланди. Аввал тадбиркорнинг ҳисобварағидан пул маблағларини асоссиз ечиб олиш учун ҳеч қандай жавобгарлик масаласи йўқ эди. Ҳозир эса қонун қабул қилинди ва жиноий ҳамда маъмурий жавобгарлик белгиланди”, — деди бизнес-омбудсман.
Изоҳ (0)