Ўзбекистон жорий йил 1-октябрдан Россиядан кунига 9 миллион кубометр табиий газ импорт қила бошлайди. Аммо Россия гази неча пулдан сотиб олинаётгани очиқланмаяпти.
Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов Ўзбекистон Россияга газ учун қанча тўлашини очиқлай олмаслиги, лекин нархни белгилашда миллий манфаатлардан келиб чиқилганини айтди, дея хабар бермоқда Kun.uz.
Вазирнинг тушунтиришича, шартнома икки томонлама бўлгани учун нарх сир тутилади.
“Нарх изоҳини бердик, миллий манфаатларимиз ва бозор конюнктурасидан келиб чиққан ҳолда нарх келишилди. Нархни ошкор қилолмаймиз, чунки бу – икки томонлама шартнома. Буни тушунтирганмиз. Умуман, шу йўналишдаги шартномаларни қарасангиз, бирор шартномада (нарх) очиқланмайди, лекин шуни айтишим мумкинки, миллий манфаатларни инобатга олган ҳолда рақобатбардош нархга келишилди”, — деган Мирзамаҳмудов.
Шунингдек, вазир Россия билан тузилган шартноманинг газ нархини “минтақадаги бозор нархлари асосида, шунингдек, республикамиздаги амалдаги нархлар ҳамда уларни бозор тамойиллари асосида шакллантириш бўйича амалга оширилиши режалаштирилаётган ислоҳотлардан келиб чиқиб, келишилган” деган қисмига ҳам изоҳ берган.
“Нарх бўйича ислоҳот қилмас эканмиз, эътибор берсангиз, генерация ва тақсимот линиялари, етказиб бериш бўйича ишлаяпмиз, лекин истеъмол, энергия самарадорлиги жиҳатдан нархларни мувофиқлаштирмас эканмиз, биринчи ўринда, инвесторлар келмайди. Инвесторлар нега келади? Уларга тариф керак. Иккинчидан, истеъмол самарадорлигини оширишимиз керак. Шунинг учун албатта бу бўйича ишлаяпмиз, таклиф киритяпмиз”, — деган у.
Иқтисодчи Отабек Бакиров мазкур хабарга: “миллий манфаатлардан келиб чиқилган бўлса, очиқлаш керак”, — дея муносабат билдирди.
Хитой божхонаси маълумотларига кўра, Россия Хитойга минг куб газни ўртача 290 доллардан, Туркманистон эса 240 доллар атрофида сотади. Бу нархга транзит харажатлари кирмайди.
“Агар шу нархларга ўлчов олинса, импорт ва ички нархлар ўртасида ўртача 200 доллар атрофида фарқ юзага чиқади. Буни қоплашга бюджетда ҳеч қандай имконият йўқ, агар яна қарз олинмаса. Шунинг учун вазирлик эҳтиёткорлик билан ‘амалга оширилиши режалаштирилаётган ислоҳотлардан келиб чиқиб’, деган иборани ҳам қўллаган. Бу, балки, 1-октябрдан кейин ҳеч бўлмаса бизнес учун амалдаги тарифларни бозор нархларига яқинлаштириш мумкинлигига ишора беради”, — дея аввалроқ фикр билдирганди Отабек Бакиров.
Ўтган йили Ўзбекистон ҳукумати газ ва электр энергияси сотувини бозор нархларига яқинлаштиришга уринганди. Яъни, 2022 йил май ойида Вазирлар Маҳкамасининг “Ёқилғи-энергетика ресурсларининг нархларини ўзгартириш тўғрисида”ги қарори лойиҳаси жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилинган. Қарор лойиҳасида электр энергияси ва табиий газ нархларини ижтимоий норма асосида белгилаш ва ошириш назарда тутилган. Бу жамоатчилик эътирозлари ва умуман, кўплаб муҳокамаларга сабаб бўлган. Кейин Энергетика вазирлиги қарори лойиҳаси ишчи гуруҳ томонидан ўрганилаётганини, 2022 йил 1 июлдан электр ва газ нархи оширилмаслигини маълум қилган.
Жорий йилнинг март ойи якунида ўтказилган матбуот анжуманида Иқтисодиёт ва молия вазири ўринбосари Дилшод Султонов аҳоли учун газ ва электр энергиясига тўлов нархлари 2023 йилда оширилмаслигини айтган.
“Нархлар ошадими йўқми, аниқ айта олмайман. Аммо аҳоли учун аниқ ошмайди. Ҳозирда ушбу масала бўйича муҳокамалар кетмоқда, турли вариантлар кўриб чиқилмоқда”, — деган у.
Вазир ўринбосарининг таъкидлашича, табиий газ ва электр энергияси соҳасида аҳоли ҳамда юридик шахслар учун тарифлар 2019 йил августдан бери ўзгармай келмоқда. Жорий йилда жалб қилинадиган ташқи қарздан 14,5 триллион сўми газ нархи учун бериладиган субсидияга сарфланади.
“Мазкур харажатларнинг бир қисми газ нархидаги тафовут билан боғлиқ. Бир куб метр газни қазиб олиш нархи 550 сўм бўлса, аҳолига сотаётган нархимиз 380 сўмдан бўлмоқда”, — дея қўшимча қилган Дилшод Султонов.
Давлат статистика агентлиги 2022 йилда мамлакатда 51,6 миллиард куб метр, 2021 йилда 53,8 миллиард куб метр табиий газ қазиб олинганини маълум қилган. Яъни газ қазиб олиш ҳажми бир йилда 2,6 миллиард куб метрга камайган. Газ қазишнинг камайиб бориши ҳисобига импортга эҳтиёж ортган.
Изоҳ (0)