Минтақавий ҳамкорлик етарли бўлмаган тақдирда, 2050 йилгача Марказий Осиё мамлакатлари суғориш суви танқислигига дуч келиши мумкин. Бу ҳақда Евросиё тараққиёт банкининг “Озиқ-овқат хавфсизлиги ва Евросиё минтақасининг агросаноат салоҳиятини очиш” ҳисоботига таяниб, EastFruit хабар берди.
EТБ маълумотларига кўра, Марказий Осиё мамлакатлари учун тузилмавий чекловларнинг асосий манбаи сув ресурсларининг етишмаслиги ҳисобланади.
Келгусида қурғоқчил мамлакатларда танқислик фақат кучаяди ва бу қишлоқ хўжалиги ерларини кенгайтириш имкониятларини чеклайди.
Озиқ-овқат хавфсизлиги масаласини ҳал қилиш Марказий Осиё сув-энергетика комплексини бошқариш самарадорлигини ошириш ва сувни тежовчи технологияларни қўллаш билан чамбарчас боғлиқ.
Банк мутахассисларининг фикрича, Марказий Осиё давлатлари иқтисодиёти иқтисодиёт тармоқлари, биринчи навбатда, қишлоқ хўжалиги ва саноатнинг юқори энергия ва сув сарфи билан ажралиб туради.
Орол денгизи ҳавзасидаги Марказий Осиё давлатларининг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши азалдан сув ресурслари камайиб бораётган шароитда кечмоқда ва бу ҳолат минтақа давлатларининг муносабатларидаги асосий векторни белгилаб беради, — дейилади хабарда.
Маълумотларга кўра, ушбу ҳудудларда сув танқислиги кўп жиҳатдан қишлоқ хўжалиги ва саноатда сувдан фойдаланишнинг ёмон ташкил этилгани, шунингдек, сув хўжалиги инфратузилмасининг қониқарсиз ҳолати, уни сақлаш ва ривожлантириш учун ажратилаётган маблағларнинг етарли эмаслиги билан боғлиқ.
Умуман олганда, Марказий Осиёда аҳоли жон бошига сув олиш совет даврига нисбатан икки баравар камайди — 3 500 метр кубдан 2018 йилда 1 540,7 метр кубгача.
Марказий Осиё давлатлари сув танқислигини бошдан кечиришда давом этмоқда ва халқаро таснифда сув ресурслари билан “етарлича таъминланмаган” давлатлар тоифасига киради.
Марказий Осиёдаги вазият ривожланишининг мўтадил сценарийсига кўра, бу тенденция узоқ муддатли истиқболда ҳам давом этади.
Минтақавий иқтисодий ҳамкорлик етарли бўлмаган тақдирда (шу жумладан, қониқарсиз сув-энергетика интеграцияси) 2050 йилгача Марказий Осиё давлатлари “сув танқислиги” ҳолатига яқинлашиши мумкин.
Сув таъминотининг ўта даражада етишмовчилиги, мамлакатлар ўртасида сув ресурсларининг нотекис тақсимланиши ва минтақада ўсиб бораётган экологик муаммолар ҳаракатларни мувофиқлаштириш ва иқтисодий интеграцияни тақозо этади, — дейилади ҳисоботда.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (FAO) маълумотларига кўра, Марказий Осиё мамлакатларида аҳоли жон бошига сув ресурслари етарли (тахминан 2,3 минг метр куб). Муаммо танқислик эмас, балки мантиқсиз фойдаланишда.
FAO маълумотларига кўра, Марказий Осиё давлатлари дунёдаги энг яхши сув фойдаланувчилари ўнталигига киради: Туркманистон (5 319 м3/йил), Қозоғистон (2 345 м3/йил), Ўзбекистон (2 295 м3/йил), Қирғизистон (1 989 м3/йил), Тожикистон (1 895 м3/йил).
Бундан ташқари, Ўрта Осиё мамлакатларида қишлоқ хўжалигида маҳсулот бирлигини олиш учун ривожланган мамлакатларникидан 2,5—3 баробар кўп сув сарфланади.
Бугунги кунда Тожикистоннинг сув хўжалигида истеъмол қилинадиган сув ҳажмининг 92 фоизи суғориладиган деҳқончилик ва энергия билан қишлоқ хўжалиги эҳтиёжларига, 4 фоизи эса саноат ва коммунал хўжаликларга сарфланади.
Айни пайтда Тожикистонда ичимлик суви билан боғлиқ муаммолар мавжуд. Мамлакат аҳолисининг қарийб 68 фоизи марказлаштирилган сув таъминотидан фойдалана олмайди. Сув таъминоти тармоқларининг 30 фоизга яқини ишламайди.
Бундан ташқари, Тожикистонда паррандачилик хўжаликлари эҳтиёжлари учун суғориш сувидан 61 баробар, Ўзбекистон чорвачилик учун 10 баробар, Туркманистон пахта хом ашёси етиштириш учун Хитойга қараганда 42 баробар кўп фойдаланмоқда.
Марказий Осиё сув ресурсларидан фойдаланишда сезиларли исрофгарчиликка йўл қўйиладиган энг муаммоли минтақа эканлиги ҳақидаги хулосага Хитойнинг Шенси провинциясининг Шимоли-ғарбий А&Ф университети мутахассислари ва Хитой сув хўжалиги вазирлиги ходимлари ҳам келган.
Хитойлик мутахассислар минтақа мамлакатларида сув ва ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш натижасида 56 фоиз сувни тежаш ва 387 миллион аҳолини тўйдириш мумкинлигига ишонч билдирмоқда.
Изоҳ (0)