Асаларилар одамларни деярли чақмайди, аммо баъзан бундай ҳолатлар юз беради. Асалари чаққанда қандай чоралар кўриш кераклигини ҳамда аллергик реакцияни ўтказиб юбормаслик учун нималарга эътибор бериш лозимлиги хусусида қуйида батафсил билиб олинг. Чунки айни баҳор мавсумида тўсатдан қўлингизни ари чақиб олиши эҳтимолдан ҳоли эмас.
Асаларилар энг фойдали ҳашаротлардан биридир. Улар ўсимликларни чанглатиш, одамларга мўл ҳосил олиш, асал, мум ва бошқа зарур моддаларни ишлаб чиқаришга ёрдам бериш билан шуғулланадилар. Шунингдек, асалари заҳри шифобахш ҳисобланади. Тўғри, агар ари тасодифан сизни чақиб олса, бу фойдалими ёки йўқ, буни эсингизга ҳам келтирмайсиз.
Одатда, ари одамларга нисбатан ҳеч қандай тажовузкорлик кўрсатмайди — бу табиатан хотиржам ҳашарот ва унинг одамлар билан иши йўқ. Муаммо икки ҳолатда пайдо бўлиши мумкин - агар одам ари учун жозибали кўринса (масалан, у ўткир гул ҳидли атир сепиб олганда, бу ҳид ариларни ўзига жалб этади) ёки ари ўзини ҳимоя қилишга мажбур бўлса. Иккинчи ҳолда, вазият қуйидагича содир бўлади: бир киши асалари уясига жуда яқин келган ва бу уялардаги арилар уни ўзлари учун хавфли деб ҳисоблашади. Яна бир вариант — агар ари тасодифан янги узилган мевалар ёки резаворлар билан тутилган бўлса. Дарвоқе, бу жуда хавфли ҳолат, чунки ари оғиз бўшлиғидан чаққанда шиш пайдо бўлади, ўз навбатида, нафас олишда қийинчиликларга олиб келиши мумкин.
Асаларилар бир марта чақади. Гап шундаки, уларнинг ниши чаққанда терига ёпишиб қолади ва ҳашаротлар уни тортиб ололмайди. Заҳар жуда кўп турли хил моддаларни ўз ичига олади ва улардан бири гистамин бўлиб, организмда аллергик реакция белгилари учун жавобгар бўлган модда билан бир хил. Масалан, ари чақиши натижасида шишнинг пайдо бўлиши. Бунга қўшимча равишда, заҳар таркибида оқсиллар, ферментлар, кислотали, ишқорий ва бошқа компонентлар, шунингдек, бошқа асалариларни ўзига жалб қилувчи моддалар мавжуд, шунинг учун, айтайлик, уянинг ёнида одамни ари чаққан бўлса, у дарҳол бу жойдан кетиши керак, токи бошқа “ҳамкасблар” учиб келмасин.
Асалари чаққандан кейин нима бўлади?
Агар сизни ари чаққан бўлса, биринчи навбатда ўткир оғриқни ҳис қиласиз. Асалари чаққанда ўзидан терига заҳар юборади. Ҳашаротнинг ниши терида қолади ва заҳар бир мунча вақт оқиб чиқади. Сўнг ари чаққан жой қизариб кетади, шиш ва унинг марказида кичик оқ нуқта пайдо бўлади. Одатда жараён шу ерда тугайди, аммо тахминан 0,5-2 фоиз одамлар аллергик реакцияга дуч келишади. Мана, бундай ҳолат кузатилганда, нималар рўй беради:
- ари чақишидан кейин шишиш пасаймайди, аксинча, катталашади;
- чаққан жой қичишади, унинг устида тошма пайдо бўлади, қичишиш бутун танага тарқалади;
- нафас олиш қийинлашади;
- кўнгил айниши, ҳатто, қусиш пайдо бўлади;
- бош айланади;
- лаблар, юз, томоқ шишади;
- оғир ҳолатларда у онгни йўқотиши мумкин.
Фото: The воиcе маг
Бундай ҳолларда 03, 112, 103 рақамларига (минтақага ва операторга қараб) қўнғироқ қилиб, дарҳол тез ёрдам чақириш керак. Аллергия реакциясининг камдан-кам учрайдиган, аммо ўта хавфли кўринишларидан бири бу анафилактик шок бўлиб, у ҳашаротлар чақиши натижасида ҳам пайдо бўлади. Унинг биринчи аломатлари, агар ари чақиши ҳақида гапирадиган бўлсак, бу тананинг ҳаддан ташқари реакцияси. Агар шиш жуда тез пайдо бўлиб, чақилмаган тўқималарга тарқалса, оғриқ кутилмаганда кучли бўлса ва ўтиб кетмаса, бутун тана қичиса, босим кескин пасайса, бош оғриса бундай ҳолларда шошилинч шифокор ёрдами зарур. Босимнинг пасайишидан кейин ларингеал шиш, нафас олиш спазмлари ва гипоксия бошланади. Бундай ҳоллар бир неча соат, ҳатто, бир неча дақиқа ичида содир бўлиши мумкин, шунинг учун бемор тиббий ёрдамга қанчалик тез мурожаат қилса, унинг омон қолиш эҳтимоли шунчалик кўпроқ бўлади. Анафилактик шок билан касалланган ҳар 10 кишидан 1-2 нафари вафот этади.
Асалари чаққан заҳоти нима қилиш керак?
Асалари чақиши учун биринчи ёрдам бошқа ҳашаротлар чақиши билан бир хил алгоритмга мувофиқ кўрсатилади:
- Нишга тегманг. Ҳеч қандай ҳолатда уни бармоқларингиз билан тортиб олманг ва уни ярадан сиқиб чиқарманг. Бирор нотўғри ҳаракат билан чаққан жойдаги заҳар қопини эзиб ташлайсиз ва жабрланувчи ноқулайликнинг қўшимча қисмини бошдан кечиради. Нишни пинсет, игна ёки пичоқ қирраси билан тортиб олинг — ари чаққанда чаққан жойга қанчалик кам зарар етказсангиз, жабрланганлар учун шунчалик яхши бўлади.
- Ярани тоза сув билан ювиб ташланг, совун ишлатишингиз мумкин. Кейин унга бирор антисептик қўйинг, зарарланган жойда турли хил микроорганизмлар бўлиши мумкин, яқин танишлар билиб-билмай сизни хурсанд қилишлари даргумон. Асалари чаққан жойга содали эритмани ҳам қўйса бўлади — бу қичишишни енгиллаштиради ва заҳарнинг кислотали таркибий қисмларини зарарсизлантиради.
- Асалари чақиши натижасида ҳосил бўладиган шишишни камайтириш учун совуқ компрессни қўлланг. Бу жойга совуқ нам сочиқни, музлатгичдаги сабзавотлар солинган қопни (яхшиси уни матога ўраган ҳолда) қўлланг.
- Кўпроқ сув ичинг. Сув тўқималар орқали аллақачон тарқалиб кетган заҳардан тезда халос бўлишга ёрдам беради.
- Агар аллергия белгилари мавжуд бўлса, сиз супрастин, сетрин, кестин, фенистил, каламин сингари ари чақишини даволашга ёрдам берадиган препаратларни қабул қилинг. Ҳар қандай антигистамин фойда беради. Ёдда тутингки, биринчи гуруҳ дорилари (супрастинлар) уйқучанликка олиб келади, аммо улар тезроқ таъсир қилади.
Таъкидланганидек, кучли аллергик реакция ҳолатида тез ёрдам чақириш зарур. Бундан ташқари, агар ари одамнинг кўзидан, оғиз бўшлиғидан чаққан бўлса (масалан, олма бўлагини сезмасдан оғизга ари билан бирга оғизга солганда) шифокорга мурожаат қилиш керак. Бундан ташқари, бир нечта арининг чақиши ҳам хавфлидир, чунки бу ҳолда танадаги заҳарнинг концентрацияси анча юқори бўлади ва шунга мос равишда салбий оқибатлар эҳтимоли ҳам ортади.
Ўзингизни асалари чақишидан ҳимоя қилиш жуда осон: асалари кўп бўладиган боғлар, гулзорлардан узоқроқ юринг, қишлоққа ёки ўрмонга борадиган бўлсангиз, ўткир ҳидли атирлардан фойдаланманг, мева ва резаворларни ўзингиз истеъмол қилишдан ёки болага беришдан олдин эҳтиёткорлик билан текширинг. Биз такрорлаймиз: асаларилар одатда тажовузкор эмас, агар сиз уларга тегмасангиз, улар ҳам сизга тегмайдилар.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)