Ер флора ва фаунасининг чорак қисми “инсон омили” туфайли йўқолиб кетиш хавфи остида

Сайёрамиз флора ва фаунасининг 25 фоизга яқини “инсон омили” туфайли йўқолиб кетиш хавфи остида, деб ёзмоқда Anadolu биологик хилма-хиллик ва экотизим хизматлари бўйича ҳукуматлараро илмий-сиёсат платформаси (IPBES) ҳисоботига таяниб.

Ҳисоботда инсоният сўнгги 50 йил ичида табиий экотизимларни қандай вайрон қилгани ҳақида кўплаб драматик тафсилотлар, шунингдек, шошилинч чоралар кўрилмаса, келгуси ўн йилликларда нима содир бўлиши мумкинлиги ҳақида прогнозлар берилган.

Ер юзасининг қарийб бешдан бир қисмига, жумладан биохилма-хиллик юқори ҳудудларга инвазив (тарқалиши биологик хилма-хилликка таҳдид соладиган тур) бегона турлар таҳдид солмоқда. Инвазив турлар сони 50 йил ичида икки баравар ошди. Бу ўсиш ҳам тирик мавжудотларга, ҳам экотизимларга жиддий таҳдид солади.

Бошқа томондан, сўнгги 50 йил ичида иқтисодий ўсиш, аҳоли сонининг ўсиши ва жаҳон савдосининг ўсиши туфайли биологик хилма-хиллик катта зарар кўрди. Пластмассадан ифлосланиш, айниқса денгизларда, 1980 йилдан бери 10 баравар кўпайди ва камида 267 та турга таъсир кўрсатди. Хусусан, пластик ифлосланиш бу даврда денгиз тошбақаларининг 86 фоизи, денгиз қушларининг 44 фоизи ва денгиз сутемизувчиларнинг 38 фоизига салбий таъсир қилди.

Амфибияларнинг 40 фоиздан ортиғи, шунингдек, қоя маржонларининг 33 фоизи йўқ бўлиб кетиш арафасида.

Ҳисоботда ҳашаротлар ҳақида аниқ маълумотлар берилмаган, аммо ҳозирги маълумотлар шуни кўрсатадики, умуртқасиз артроподлар синфи турларининг 10 фоизи йўқолиб кетиш хавфи остида.

2013 йил 20 декабрда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси Бутунжаҳон ёввойи табиатни муҳофаза қилиш куни ҳақида эълон қилганди ва бу кунни йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи фауна ва флора турларининг халқаро савдоси тўғрисидаги конвенсия (CITES) имзоланган санага (1973 йил 3 март) белгилаганди. 2014 йил 3 мартдан бери Жаҳон ёввойи табиат куни дунёнинг турли мамлакатларида нишонланади.

2023 йилги Жаҳон ёввойи табиат кунининг мавзуси “Ёввойи табиатни асраш бўйича ҳамкорлик” бўлди. У йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи ҳайвонларга эътиборни қаратиш, шунингдек, уларни ҳимоя қилиш бўйича ечим топиш ва огоҳликни оширишга қаратилган.

Ушбу мавзу остида бу йилги ҳамкорлик 3 даражадаги – халқаро, миллий ва маҳаллий даражадаги ҳамкорликка қаратилади.