Sayyoramiz flora va faunasining 25 foizga yaqini “inson omili” tufayli yo‘qolib ketish xavfi ostida, deb yozmoqda Anadolu biologik xilma-xillik va ekotizim xizmatlari bo‘yicha hukumatlararo ilmiy-siyosat platformasi (IPBES) hisobotiga tayanib.
Hisobotda insoniyat so‘nggi 50 yil ichida tabiiy ekotizimlarni qanday vayron qilgani haqida ko‘plab dramatik tafsilotlar, shuningdek, shoshilinch choralar ko‘rilmasa, kelgusi o‘n yilliklarda nima sodir bo‘lishi mumkinligi haqida prognozlar berilgan.
Yer yuzasining qariyb beshdan bir qismiga, jumladan bioxilma-xillik yuqori hududlarga invaziv (tarqalishi biologik xilma-xillikka tahdid soladigan tur) begona turlar tahdid solmoqda. Invaziv turlar soni 50 yil ichida ikki baravar oshdi. Bu o‘sish ham tirik mavjudotlarga, ham ekotizimlarga jiddiy tahdid soladi.
Boshqa tomondan, so‘nggi 50 yil ichida iqtisodiy o‘sish, aholi sonining o‘sishi va jahon savdosining o‘sishi tufayli biologik xilma-xillik katta zarar ko‘rdi. Plastmassadan ifloslanish, ayniqsa dengizlarda, 1980-yildan beri 10 baravar ko‘paydi va kamida 267 ta turga ta’sir ko‘rsatdi. Xususan, plastik ifloslanish bu davrda dengiz toshbaqalarining 86 foizi, dengiz qushlarining 44 foizi va dengiz sutemizuvchilarning 38 foiziga salbiy ta’sir qildi.
Amfibiyalarning 40 foizdan ortig‘i, shuningdek, qoya marjonlarining 33 foizi yo‘q bo‘lib ketish arafasida.
Hisobotda hasharotlar haqida aniq ma’lumotlar berilmagan, ammo hozirgi ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, umurtqasiz artropodlar sinfi turlarining 10 foizi yo‘qolib ketish xavfi ostida.
2013-yil 20-dekabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi Butunjahon yovvoyi tabiatni muhofaza qilish kuni haqida eʼlon qilgandi va bu kunni yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi fauna va flora turlarining xalqaro savdosi to‘g‘risidagi konvensiya (CITES) imzolangan sanaga (1973-yil 3-mart) belgilagandi. 2014-yil 3-martdan beri Jahon yovvoyi tabiat kuni dunyoning turli mamlakatlarida nishonlanadi.
2023-yilgi Jahon yovvoyi tabiat kunining mavzusi “Yovvoyi tabiatni asrash bo‘yicha hamkorlik” bo‘ldi. U yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi hayvonlarga eʼtiborni qaratish, shuningdek, ularni himoya qilish bo‘yicha yechim topish va ogohlikni oshirishga qaratilgan.
Ushbu mavzu ostida bu yilgi hamkorlik 3 darajadagi – xalqaro, milliy va mahalliy darajadagi hamkorlikka qaratiladi.
Izoh (0)