2022 йил 1 ноябрь ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг олтин-валюта захиралари 32,3 млрд долларни ташкил қилди.
Захиралар ўтган ойга нисбатан 1,2 млрд долларга камайди. Улар асосан олтин ва хорижий валютадан иборат. Октябрь ойида олтин захиралари деярли ўзгармаган бўлса, валюта захиралари кескин камайди:
- валюта — 1,2 млрд долларга камайди (умумий 10,3 млрд доллар);
- олтин — 30 млн долларга кўпайди (умумий 21 млрд доллар).
Олтин-валюта захиралари кетма-кет тўртинчи ой камаймоқда. Ўзбекистон захираларида тахминан 400 тонна олтин бор.
Август ва сентябрь ойларида бу кўрсаткич кўпайган бўлса-да нархлар пастлиги туфайли захиралар ҳам камайган эди. Ўтган ойда нархлар кўтарила бошлади ва захиралар ҳам 10 тоннага ошди.
Bloomberg эълон қилган мақолада таъкидланишича, Ўзбекистон АҚШ ва Хитой давлат қарзларини сотиб олиш орқали захиралардаги олтин улушини 50 фоиздан пасайтирмоқчи эди. Бунинг ўрнига мамлакат ўзининг 32 миллиард долларлик захираларидаги қимматбаҳо металл улушини 65 фоизга етказди.
Биз Ғазначиликка сармоя киритиш ҳақида ўйладик, лекин бозорнинг ўзи бунга йўл қўймади, — деди Ўзбекистон Марказий банки раиси ўринбосари Беҳзод Ҳамроев.
Жаҳонда олтин нархи қандай?
Сентябрь ойининг охирида олтин нархи 2020 йил апрелидан бери биринчи марта бир троя унцияси учун 1,63 минг долларгача пасайган эди. Ўшанда нафақат олтин, балки бошқа қимматбаҳо металлар ҳам АҚШ Федерал резерв тизимининг асосий ставкани ошириши фонида арзонлаган эди.
Ноябрь ўртасига келиб эса олтин нархи кўтарила бошлади ва уч ойлик энг юқори даражага чиқди — 1,78 минг долларгача. Олтин нархи ўсишининг асосий омили долларнинг заифлашиши ҳисобланади. Долларнинг олтита асосий жаҳон валютасига нисбатан курси 15 ноябрь кунги савдо пайтида 0,8 фоизга пасайган.
Айни пайтда олтиннинг бир унцияси учун нарх 1 750 доллар атрофида шаклланмоқда.
Олтин захиралари нима учун керак?
Оддий тил билан айтганда, бу суғурта, давлатнинг «хавфсизлик ёстиғи». Захиралар дунёнинг деярли барча мамлакатларида фавқулодда вазиятлар учун мавжуд.
Захиралар одатда юқори ликвидли, яъни тез сотиладиган активларда сақланади. Олтин ва хорижий валюта ушбу талабларга жавоб беради — улардан исталган вақтда қарз тўлаш ёки инвестициялар учун фойдаланиш мумкин.
2017 йилгача Ўзбекистон захиралари тўғрисидаги маълумотлар жамоатчиликка эълон қилинмас эди. Ўша йилнинг ноябрь ойида захиралар 26 миллиардни ташкил этиши маълум бўлган. Ўшандан бери улар 10 млрд долларгача ўсган, бироқ тўрт ойдан бери камаймоқда.
Захиралардан қандай мақсадларда фойдаланиш мумкин ва ўрни қандай тўлдирилади?
Захиралардан турли мамлакатларда турлича фойдаланилади. Бу одатда тўлов баланси тақчиллигини молиялаштириш, валюта бозорида интервенциялар ўтказиш, миллий валюта курсини ушлаб туриш, ташқи қарзларни қоплаш ва бошқаларни ўз ичига олади.
Захиралар мамлакатда қазиб олинган олтин, халқаро бозорга қимматли қоғозлар чиқарилиши, савдо баланси профицити ва бошқалар ҳисобига тўлдирилади.
Масалан, Ўзбекистонда захиралар ОКМК ёки НКМК томонидан қазиб олинган олтин ҳисобига тўлдирилади. Олтин четга сотилганда мамлакатдаги захиралар ҳам камаяди. Ўзбекистон эса жорий йилнинг март ойидан бери олтин сотмаяпти.
32,3 млрд доллар — бу кўпми ёки кам?
Бошқа мамлакатлар билан таққосланса, унда Хитой катта фарқ билан биринчи ўринда — 3,45 трлн доллар. Иккинчи ўринда Япония (1,36 трлн доллар), учинчи ўринда эса Швейцария (961 млн доллар) туради.
Сўнгги маълумотларга кўра қўшни мамлакатлар орасида Қозоғистон захиралари 32,9 миллиард долларни, Тожикистонники 2,7 миллиард долларни, Қирғизистонники эса 2,5 миллиард долларни ташкил этади.
Ривожланаётган мамлакатларга, шу жумладан, Ўзбекистонга ҳам халқаро ташкилотлар уч ойлик импортни молиялаштириш учун етарли бўлган захираларни сақлашни тавсия қилади.
32,3 млрд доллар ҳозир Ўзбекистонга 13 ойдан ортиқ импортни молиялаштириш учун етарли. Бундай кўрсаткич ишончли ҳисобланади.
Изоҳ (0)