Инфляция ортиб бораётгани ва Украинадаги уруш сабаб танқислик ваҳимасига кўра, озиқ-овқат маҳсулотларини экспорт қилувчи баъзи давлатлар буни тўхтатмоқда. The Economist нашри озиқ-овқат экспортини тақиқлаш нега фойда бермаслигини таҳлил қилди.
23 май куни Малайзия парранда гўшти экспортини тақиқлади. Шу ой бошида Ҳиндистон буғдой экспортини тақиқлаган эди. Халқаро озиқ-овқат сиёсати тадқиқот институти (IFPRI) маълумотларига кўра, уруш бошланганидан бери камида 20 мамлакат экспортга қандайдир чекловлар қўйган.
Чекланган экспорт жаҳон бозоридаги калорияларнинг 10 фоизини ташкил қилади. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) мамлакатларни қайта кўриб чиқишга чақирди.
БМТнинг таъкидлашича, калорияларни чегаралар орқали экспорт-импорт қилиш глобал озиқ-овқат хавфсизлигини ва камроқ ўзгарувчан нархларни таъминлашнинг энг яхши усули ҳисобланади.
Экспорт тақиқлари фойда берадими?
Дастлаб экспортга мўлжалланган озиқ-овқат маҳаллий нархларни пасайтириб, ички бозорларга йўналтирилиши мумкин. 2007-08 йилларда молиявий инқироздан сўнг озиқ-овқат нархлари кўтарилгач, бугунги инқирозга энг яқин параллел равишда, бир қанча давлатлар тезда кўплаб экинларга экспорт чекловларини киритди.
Шунга қарамай, экспорт тақиқларининг таъсирини ҳукуматларнинг озиқ-овқат захираларини чиқариши ёки ҳатто ҳосилга таъсир қиладиган об-ҳаво каби бошқа омиллардан ажратиш қийин бўлиши мумкин.
Экспортни тақиқлаш бир нечта зарарли таъсирларга эга. Мисол учун, фермерлар тақиқ бекор қилинмагунча ўз маҳсулотларини сақлаши мумкин. Чунки исталган турдаги маҳсулотни маҳаллий аҳолига сотишдан кўра экспорт қилиш анча фойдалироқ.
Натижада нархлар янада ўзгарувчан бўлади. Узоқ муддатда экспортни тақиқлаш фермерларни экспорт қилиш чекланмаган экинларга ўтказишга ундаши мумкин. Бу эса ички ишлаб чиқаришни камайтиради.
Бундан ташқари, агар ички нархлар тушиб кетса ҳам бу яхши белги бўлмаслиги мумкин. Ривожланаётган мамлакатларда камбағалларнинг кўп қисми қишлоқ хўжалигидан тирикчилик қилади.
2013 йилда IFPRI тадқиқотчилари томонидан олиб борилган тадқиқот шуни кўрсатдики, Танзанияда маккажўхори экспортини тақиқлаш қашшоқлик даражасини оширади. Жамиятдаги энг камбағал гуруҳ даромадларининг пасайиши кескин пасаяди.
Экспорт тақиқлари одатда қашшоқ мамлакатлардаги қишлоқ аҳолисига қараганда сиёсий нуфузга эга бўлган шаҳар аҳолисига кўпроқ ёрдам беради.
Гарчи кичик экспорт қилувчи мамлакатлар глобал нархларга катта таъсир кўрсатмаса ҳам йирик давлатлардаги экспорт тақиқи оғриқлироқ бўлади.
Ҳиндистон тақиқни эълон қилган кундан кейин буғдойнинг глобал баҳоси 6 фоизга ошди. Бунинг ортидан бошқа давлатлар ҳам буғдой экспортига тақиқ қўйиши мумкин.
2008 йилда Вьетнам гуруч экспортини тақиқлади ва бу тезда Ҳиндистон, Хитой ва Камбожани ҳам шундай қилишга ундади. Жаҳон банки тадқиқотчиларининг ҳисоб-китобларига кўра, ўша даврда экспорт чекловларининг умумий таъсири гуручнинг халқаро нархини 52 фоизга оширган эди.
Бунинг энг яхши йўли Украинадаги урушни тугатиш ёки ҳеч бўлмаганда ғалланинг эркин ҳаракатланишига имкон беришдир. Афсуски, яқин келажакда бундай бўлиши даргумон.
Аввалроқ ғалла танқислиги сабаб бутун дунё очлик хавфи остида эканлиги ҳақида хабар берилган эди.
Изоҳ (0)