Украинадаги уруш сабаб Ўзбекистон ва бошқа давлатларнинг фуқаролари Россияга иш учун бориши қандай кечмоқда?
Меҳнат муҳожирлари Россияни тарк этмоқда. Бу ҳолатни Eurasianet таҳлил қилди. 2022 йилнинг январь—март ойларида Россияда 4 миллионга яқин одам миграция учун рўйхатдан ўтган.
2022 йил январь—февраль ойларида мигрантлар сонининг ўсиши 2021 йилга нисбатан икки баравар кўп бўлди, бу COVID чекловлари енгиллашгани ва чегаралар очилганидан кейин иқтисодий фаоллик тиклангани сабабли юз берди.
Аммо март ойида Украинада уруш бошланганидан сўнг ўсиш суръати йилнинг дастлабки икки ойига нисбатан тахминан 40 фоизга камайди. Бундан ташқари кўплаб муҳожирлар уйига қайтишни бошлади.
Россияга ишлаш учун келганларнинг аксарияти Марказий Осиё давлатлари, асосан, Ўзбекистон ва Тожикистон фуқаролари ҳисобланади.
2022 йилнинг биринчи чорагида Тожикистонга 60 мингдан ортиқ муҳожир қайтди, бу ўтган йилга нисбатан 2,6 баробар кўпдир.
Йилнинг биринчи чорагида Россиядан Ўзбекистонга 133 минг нафар меҳнат муҳожири қайтган.
Стратегик тадқиқотлар маркази тадқиқотчилари 2022 йил охиригача Россияда иш ўринлари сони 2 миллионга қисқариши ва ишсизлар сонини 6—6,5 млн кишига етказишини тахмин қилмоқда.
Россияга пул ишлаш учун келган кўплаб одамлар анъанавий тарзда ишлайдиган қурилиш секторига бу қисқаритиришлар салбий таъсир кўрсатган.
Тадқиқотга кўра, 1000 та қурилиш компаниялари орасида 40 фоизи қурилишни тўхтатган, 29 фоизи етказиб беришдаги узилишлар ёки материаллар етишмаслиги сабабли аввалги ишларини якунлаш учун янги объектларга сармоя киритишни тўхтатган.
Кўплаб меҳнат муҳожирларини иш билан таъминлайдиган чакана савдо ва хизмат кўрсатиш соҳаларидаги компаниялар ҳам фаолият ва даромадларнинг пасайишига дуч келган.
Марказий Осиё давлатларининг даромади бевосита Россияга миграция ҳажмига боғлиқ
Қирғизистонда 2021 йилнинг биринчи уч чорагида Россиядан пул ўтказмаларининг улуши жами пул ўтказмалари тушумларининг 83 фоизини ташкил қилган. Худди шу даврда Ўзбекистон Озарбайжон, Арманистон ва Тожикистонга Россиядан пул ўтказмаларининг 50 фоиздан ортиғи келган.2020 йилда Россиядан жўнатилган пул ўтказмалари Тожикистон ялпи ички маҳсулотининг 26,7 фоизи ва Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотининг 9,8 фоизига тенг бўлган.
Россиянинг SWIFT тизимидан узилиши, рубль курсининг ўзгарувчанлиги, даромадларнинг камайиши ва иш ўринларининг қисқариши сабаб, Марказий Осиё мамлакатларига Россиядан пул ўтказмалари ўртача 25 фоизга қисқаришига олиб келиши мумкин.
Марказий Осиё давлатларининг келажакдаги мавқеи миграция оқимини диверсификация қилиш ва Россиядан мустақил миграцияга айлана олишига боғлиқ бўлади.
Агар Россияга ишлаш учун келган миллионлаб муҳожирлари бўлган Тожикистон ва Ўзбекистон миграция оқимини диверсификация қила олса, улар бу жиҳатдан Россиядан мустақил бўлишади, — дейди RUSMPI миграция сиёсати институти директори Олга Гулина.Унга кўра, Ўзбекистон бу учун кўп йиллардан бери ҳаракат қилади. Бироқ вазият унчалик ўзгармаяпти.
Ўзбекистон Германия билан шартнома имзолаган, мамлакат у ерга ҳамшираларни юборади. Қирғизистон Исроил билан шундай шартнома имзолаган.
Бироқ буларнинг барчаси мақсадли ташаббуслар бўлиб, уларнинг қамрови ўндан бир неча юз нафаргача меҳнат муҳожирларини қамраб олади.
Агар Марказий Осиё давлатлари миграция оқимини бошқа давлатларга етарлича йўналтира олмаса ёки мамлакат ичида ҳаммани иш билан таъминлай олмаса, Россия меҳнат бозори кучайиб бораётган санкциялар ва турғун иқтисод шароитида шунча муҳожирни иш билан таъминлай олмайди.
Мигрантлар оқими Россияга қандай таъсир қилади?
Россиядан муҳожирларнинг чиқиб кетиши мамлакатдаги иқтисодий ва сиёсий вазиятга таъсир қилмайдигандек туюлиши мумкин, аммо аслида бундай эмас.Мамлакатда демографик инқироз давом этмоқда ва мигрантлар оқими бу муаммони қисман ҳал қилишга ёрдам беради.
Ижобий демографик мувозанатни сақлаш учун Россияга юқори туғилиш, паст ўлим ва мигрантлар оқими керак. Миграциясиз мамлакатнинг демографик манзараси жуда хира, — деди Олга Гулина.Бундан ташқари, мамлакатга келаётган одамлар оқими ҳам мамлакатнинг иқтисодий аҳволи ва ўзига хос капиталнинг кўринишидир.
