Inflyatsiya ortib borayotgani va Ukrainadagi urush sabab tanqislik vahimasiga ko‘ra, oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qiluvchi ba’zi davlatlar buni to‘xtatmoqda. The Economist nashri oziq-ovqat eksportini taqiqlash nega foyda bermasligini tahlil qildi.
23-may kuni Malayziya parranda go‘shti eksportini taqiqladi. Shu oy boshida Hindiston bug‘doy eksportini taqiqlagan edi. Xalqaro oziq-ovqat siyosati tadqiqot instituti (IFPRI) ma’lumotlariga ko‘ra, urush boshlanganidan beri kamida 20 mamlakat eksportga qandaydir cheklovlar qo‘ygan.
Cheklangan eksport jahon bozoridagi kaloriyalarning 10 foizini tashkil qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) mamlakatlarni qayta ko‘rib chiqishga chaqirdi.
BMTning ta’kidlashicha, kaloriyalarni chegaralar orqali eksport-import qilish global oziq-ovqat xavfsizligini va kamroq o‘zgaruvchan narxlarni ta’minlashning eng yaxshi usuli hisoblanadi.
Eksport taqiqlari foyda beradimi?
Dastlab eksportga mo‘ljallangan oziq-ovqat mahalliy narxlarni pasaytirib, ichki bozorlarga yo‘naltirilishi mumkin. 2007-08 yillarda moliyaviy inqirozdan so‘ng oziq-ovqat narxlari ko‘tarilgach, bugungi inqirozga eng yaqin parallel ravishda, bir qancha davlatlar tezda ko‘plab ekinlarga eksport cheklovlarini kiritdi.
Shunga qaramay, eksport taqiqlarining ta’sirini hukumatlarning oziq-ovqat zaxiralarini chiqarishi yoki hatto hosilga ta’sir qiladigan ob-havo kabi boshqa omillardan ajratish qiyin bo‘lishi mumkin.
Eksportni taqiqlash bir nechta zararli ta’sirlarga ega. Misol uchun, fermerlar taqiq bekor qilinmaguncha o‘z mahsulotlarini saqlashi mumkin. Chunki istalgan turdagi mahsulotni mahalliy aholiga sotishdan ko‘ra eksport qilish ancha foydaliroq.
Natijada narxlar yanada o‘zgaruvchan bo‘ladi. Uzoq muddatda eksportni taqiqlash fermerlarni eksport qilish cheklanmagan ekinlarga o‘tkazishga undashi mumkin. Bu esa ichki ishlab chiqarishni kamaytiradi.
Bundan tashqari, agar ichki narxlar tushib ketsa ham bu yaxshi belgi bo‘lmasligi mumkin. Rivojlanayotgan mamlakatlarda kambag‘allarning ko‘p qismi qishloq xo‘jaligidan tirikchilik qiladi.
2013-yilda IFPRI tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, Tanzaniyada makkajo‘xori eksportini taqiqlash qashshoqlik darajasini oshiradi. Jamiyatdagi eng kambag‘al guruh daromadlarining pasayishi keskin pasayadi.
Eksport taqiqlari odatda qashshoq mamlakatlardagi qishloq aholisiga qaraganda siyosiy nufuzga ega bo‘lgan shahar aholisiga ko‘proq yordam beradi.
Garchi kichik eksport qiluvchi mamlakatlar global narxlarga katta ta’sir ko‘rsatmasa ham yirik davlatlardagi eksport taqiqi og‘riqliroq bo‘ladi.
Hindiston taqiqni e’lon qilgan kundan keyin bug‘doyning global bahosi 6 foizga oshdi. Buning ortidan boshqa davlatlar ham bug‘doy eksportiga taqiq qo‘yishi mumkin.
2008-yilda Vyetnam guruch eksportini taqiqladi va bu tezda Hindiston, Xitoy va Kambojani ham shunday qilishga undadi. Jahon banki tadqiqotchilarining hisob-kitoblariga ko‘ra, o‘sha davrda eksport cheklovlarining umumiy ta’siri guruchning xalqaro narxini 52 foizga oshirgan edi.
Buning eng yaxshi yo‘li Ukrainadagi urushni tugatish yoki hech bo‘lmaganda g‘allaning erkin harakatlanishiga imkon berishdir. Afsuski, yaqin kelajakda bunday bo‘lishi dargumon.
Avvalroq g‘alla tanqisligi sabab butun dunyo ochlik xavfi ostida ekanligi haqida xabar berilgan edi.
Izoh (0)