«Ақл билан ишланса, пахтани манфаатли экинга айлантирса бўларкан. Мажбурламасдан эгасига топширилса, фойда қилса бўларкан» — Хайрулла Нуриддинов ўзбек пахтаси қора рўйхатдан чиқарилгани ҳақида

Журналист Хайрулла Нуриддинов «Ўзбекистон 24» телеканалида эфирга узатилган «Менимча» кўрсатувида 10 март куни Cotton Campaign халқаро коалицияси Ўзбекистон пахтасига эълон қилинган глобал бойкотни бекор қилгани ҳақида фикр билдирди.

Унинг айтишича, Ўзбекистон ботирлик йўлини танлаганидан буён, яъни елкамизга юк, бошимизга бало бўладиган муаммоларни ҳал қилиш сиёсатини бошлаганидан буён бу масалада анча-мунча натижага эга бўлинди.

Бу энди, менимча эмас, балки кўпчилик, айниқса, чет элдаги кўпчилик шундай тўхтамга келмоқда. Биттагина мисол, шу тугаётган ҳафтада юз берган тарихий воқеа: Cotton Campaign коалицияси бундан 12 йил олдин бизнинг пахтамизга дунё бўйича бойкот эълон қилган эди, тугаётган ҳафтада ана шу 12 йиллик бойкот бекор қилинди! Чунки Ўзбекистонда болалар меҳнатидан, одамларни мажбурлаб пахтага олиб чиқишдан мутлақо воз кечилганини дунё тан олди.

Бойкот нима дегани? Бу бизнинг не-не азоб билан етиштирган пахтамизни дунёда бўйича сотилишини чеклаб қўйиш. Ўзбекистонда пахта ҳосилини йиғишда мактаб ўқувчилари, ўқитувчилар, талабалар, тиббиётчилар, умуман  бюджет ташкилотлари ходимларининг меҳнатидан фойдаланилганлиги учун,  2010 йилда ана шу бойкот эълон қилинди. Бу бойкотга дунёнинг энг етакчи ишлаб чиқарувчилари, Amazon, Calvin Klein, Adidas каби жаҳонга машҳур 300 дан зиёд гигант компаниялари қўшилган эди ва бизнинг пахтамизни сотиб олишдан воз кечган эди. Шундан буён пахтамиз фақат Осиё қитъасининг саноқли компанияларига сотилаётган эди, дунё пахтамизнинг нархини ерга ураётган эди. Ўзбек пахтаси ташқи бозорда арзимаган пулга сотиларди-ю, кейин ана шу пахтадан ишлаб чиқарилган тайёр маҳсулот фалон пуллик импорт мол бўлиб яна ўзимизга қайтиб келарди.

12 йилдан буён бизнинг оппоқ пахтамиз қора дафтарга киритилган эди, дунё томонидан. Не-не машаққат билан, ёзнинг саратонида ҳам, қишнинг қаҳратонида ҳам даладан чиқмасдан, эгилиб-букилиб пахта етиштирган халқимизнинг юзи шувут эди гўё, дунё қошида. Этигинг оёғингни сиқиб турса, дунёнинг кенглигидан не фойда, деган халқимиз. Пахта масаласидаги бойкот иқтисодиётимизнинг қон томирларидан бирини сиқиб қўйган эди. Ана шу 12 йил давомида елкамизни юк бўлиб босиб ётган масала тугаётган ҳафтада ҳал бўлди. Cotton Campaign коалицияси ўзбек пахтасига қўйган тақиқни олиб ташлади.

Cotton Campaign коалицияси – бу шунчаки ташкилот эмас, ёки қайсидир битта мамлакатга тобе бўлган тузилма эмас. У инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи юзлаб ташкилотлар, юзлаб мустақил касаба уюшмалари, юзлаб компаниялар ва молиявий тузилмалар, юзлаб олимлар ва арбобларни бирлаштирган бир иттифоқ. Коалиция. Унинг ичида ўтирганларнинг ҳаммасини битта тўхтамга келтириш, ҳаммасининг гапи битта жойдан чиқишига эришиш – кечирасиз-у, ўлимдан қийин масала. Ўзбекистон шунинг уддасидан чиқди. Чунки мамлакат етакчиси муаммонинг кўзига тиқ боқди ва муаммони ҳал қилишда ўзининг сиёсий кучини, азм-у шижоатини намоён қилди. Бизда болалар меҳнати ва мажбурий меҳнат мавжудлигини тан олди ва буларни йўқотаман, деб аҳд қилди. Аҳдининг устидан чиқди. Ўтган йилги пахта мавсумида биттаям бола, биттаям «ҳашарчи» далага чиққани йўқ. Дунё шуни кўрди, билди. Ва бояги бойкотни тўхтатди. Бу биз учун катта ютуқ. Айниқса, дунёдаги бугунги вазиятда бу биз учун Худонинг меҳрибончилиги, менимча.

Яна айтаман, бу ютуқ ўз-ўзидан келиб қолгани йўқ. Шавкат Мирзиёев болаларнинг ва бюджет ташкилотлари ходимларининг мажбурий меҳнатига чек қўйиш ҳақида илк марта гапирганида анча-мунча одам «энди нима бўлади?» деб бошини қашлаб қолганди. Бу чинданам жуда кучли ва жуда қатъий сиёсий қадам эди, шундан кейин битта мавсумнинг ўзида далага олти миллион теримчи чиқмаганди.

Мана, ақл билан ишланса, пахтани манфаатли экинга айлантирса бўларкан. Мажбурламасдан эгасига топширилса, фойда қилса бўларкан. Мана тўртинчи йил бошланди, манфаатдор жойда пахта экиляпти, қўшимча қиймат пайдо қилиняпти, кластер тизимига ўтиляпти. Мажбурий меҳнатга ҳожат қолмаяпти. Ва натижа – дунёда ўзбек пахтасининг номи оқланди.

Хайрулла Нуриддинов

Президент матбуот котиби Шерзод Асадов Ўзбекистон пахтасига қўйилган бойкотни бекор қилиш тўғрисидаги қарорини олқишлашини маълум қилди.

Президент Шавкат Мирзиёев Cotton Campaign Ўзбекистонни қора рўйхатидан чиқаргани ҳам жуда катта имконият эканлигини» таъкидлаган эди. «Бунинг ҳисобига истеъмол маҳсулотларининг хом ашёсини олиб келиб, уларни қайта ишлаш орқали қўшимча 1,5 миллиард долларлик маҳсулотни бемалол экспорт қилса бўлади», — деган эди давлат раҳбари.