Россиянинг Украинага қарши операциялари оқибатида бутун дунё иқтисодиёти маълум даражада зарар кўра бошлади. Россияга бир нечта давлатлар санкция қўллаётганидан ҳам хабарингиз бор.
Европа давлатлари ўзининг таниқли компанияларининг Россиядаги фаолиятини тўхтатиб қўйиш билангина чекланмади, балки, осмон ҳудудини ҳам ёпиб, барча рейсларини бекор қилди.
Ўзбекистон ҳам дипломатик жиҳатдан нейтрал позицияни эгаллаган бўлса-да, музокаралардан тўхтамаётган икки давлат билан ҳамкорликда иш юритувчи бир нечта соҳалар салбий таъсир кўриши табиий.
Масалан, Ўзбекистондаги дори-дармон савдосини олайлик. Одамзод мавжуд экан, унинг озиқ-овқат ва дори-дармонга эҳтиёжи ҳеч қачон тугамайди.
Айниқса, пандемия даврида кўпчиликнинг иммун тизими пасайиб, енгил касалликлар билан курашиши ҳам қийинлашган. Бундай вазиятда, албатта, шифокор кўриги ва кўп ҳолларда унинг кўрсатмаси асосида дори воситалари билан шифо топилади.
Дарё сўровига асосан, Статистика қўмитаси берган маълумотларига кўра, 2021 йилда Ўзбекистонга 63 та давлатдан қиймати қарийб 1,6 миллиард долларга тенг бўлган фармацевтик маҳсулотлар импорт қилинган.
Бу 2020 йилга нисбатан 437 миллион долларга ошганини билдиради. Шундан Украинадан келадиган дориларнинг улуши – 86 миллион доллар, Россиядан эса 145 миллион долларни ташкил этган.
Олти йилдан буён фармацевтика соҳасида фаолият юритаётган «Alichang-International» МЧЖ компаниясининг дори-дармонларни харид қилиш бўлими ходими Аҳрор Дадахонов «Дарё»га берган маълумотларига кўра, Ўзбекистонда Россия ва Украинада ишлаб чиқарилган дорилардан кўп фойдаланилади.
Аҳрорнинг сўзларига кўра, дориларнинг миқдори фоизларда ҳисобланса, тахминан 60 фоиз — Россиядан, 20 фоиз эса Украинадан келтирилади. Шунингдек, Европанинг йирик давлатларига тегишли дорилар ҳам, асосан, Россия орқали олиб кирилади.
Муҳокамаларга сабаб бўлаётган икки давлатнинг тортишуви оқибатида дориларнинг доимий фойдаланувчисига айланган аҳоли, «энди нима бўлади, нархлари қандай ўзгаради, бизга келмай қўйса-чи?» каби ваҳимали ўйлар остида қолган бўлиши мумкин.
«Украинадаги мутахассислардан дориларига етишмовчилик эҳтимоли ҳақида сўраганимда, улар Украинада ишлаб чиқарилувчи дори-дармонлар барча етказиб берувчиларда етарли ва хавотирга ўрин йўқлигини билдирганди.
Ўзбекистонда 140 та етказиб берувчиси бўлса, барчасида захира дори-дармонлар мавжуд ва нарх билан боғлиқ ажиотаж бўлиш эҳтимоли жуда кам» — дея изоҳ берган эди Аҳрор Дадахонов.
«Дарё» ўрганишларига кўра, Ўзбекистонда кўп кузатиладиган қон босими кўтарилишига қарши – «Амлонон», юрак оғриганида тил тагига қўйиш одат бўлган – «Валидол» ва вирусга қарши – «Амизон», қолаверса, айнан ҳозир талабгир бўлган қон суюлтирувчи «Фленокс» каби дори воситалари Украинада ишлаб чиқарилади.
«Агар Украина дори-дармонлари ўзбек бозоридан чиқадиган бўлса, ўрнини Россия, Ҳиндистон, Словения, Грузия ва Хитой эгаллаши мумкин. Одамларимиз ўрганган дориларга келсак, уларнинг Франция, Россия ва Ҳиндистондан келтирилувчи аналоглари ҳамиша мавжуд. Умуман олганда, ҳали бундай оқибатлар бўлиши эҳтимоли сезилаётгани йўқ», — деган.
Мутахассис маълумот ва нархлар тез суратларда ўзгараётганини айтиб, аввалгиларига қўшимча қилди:
«Кеча Украинадан ва Россиядан келтирилган товарлар нархи ошмаётгани ҳақида маълумот бергандим. Бугун эса, бошқа давлатлар қатори, Ўзбекистонда ҳам доллар курси ошиб кетгани ҳисобига етказиб берувчилар дориларнинг нархини оширди».
Мутахассисга Украинадан етказиб берувчи вакилнинг маълум қилишича, Ўзбекистондаги валюта курси доим қимматроқ ҳисобланади: агар битта препарат нархи 30 минг сўм бўлса, 33 минг сўмдан сотилади. Курснинг ўсиш ҳисоби бўйича нархлар яхлитланади — доллар 10, 950 сўм бўлаётган бўлса, улар 11, 500 ҳисобида олади.
Бунинг сабаби олиб келиш, етказиб бериш ва топшириш давомида доллар курси ўзгараверади. Бироқ, нархларни ҳам курсга қараб тез-тез ўзгартириш тўғри бўлмайди. Шунинг ҳисобига мавжуд нарх яхлитланади. Ўзбекистонда доллар курси 10 мартдан 21,41 сўмга ошиб, 10 918,68 сўмни ташкил этиши маълум қилинди. Ва табиийки шу ҳафтадан дорихоналардаги нархлар ҳам сезиларли даражада оша бошлади, дейди Аҳрор Дадахонов.
Бугун яна Украинадаги етказиб берувчилардан сўраганимда, максимум 3-4 ойгача етадиган дори захираси мавжудлигини, Украинанинг тақдири номаълумлиги сабаб ёздан кейин дори воситаларини олиб келиш тўхтатилиши эҳтимоли бор эканини маълум қилди, дея қўшимча қилди мутахассис.
Бироқ биз Украина ва Россия дориларга ўрганганимиз, келажакда бошқа давлатга тегишли дори воситаларига мослашиб кета олишимиз шифокорларга ҳам қисман боғлиқ. Мослашиш деганда бемор организмининг мослашуви эмас, унинг психологик мослашуви назарда тутилмоқда.
Масалан, Украинада ишлаб чиқарилган «Азимед» дорисини шифокор тавсиясига биноан ичиб юрган бемор дорихонадан янгисини сотиб олмоқчи бўлганида фармацевт унинг бошқа келтирилмаслигини, ўрнига худди шу дорининг Ҳиндистонда ишлаб чиқарилган альтернативи борлигини айтса, бемор ваҳимага тушиб қолиши мумкин.
УЛекин унинг таркиби бир хиллиги, таъсири ҳам аввалгидек бўлишини шифокор тушунтириб, ёзиб берганида эса бемор анча хотиржам бўлиб, янги вариантни сотиб олиши ва қабул қилиши енгиллашади.
Умуман олганда эса ноўрин ваҳималарга берилмаслик, бир дорига боғланиб қолмаслик, касалликка чалингандан кўра профилактик чора-тадбирларни кўриш ва шунчаки ҳушёр бўлиш доимий давр талабидир.
Изоҳ (0)