Халқаро фуқаролик авиацияси ташкилоти (ICAO) Ryanair авиакомпаниясининг 2021 йил май ойида Минск аэропортига фавқулодда қўндирилганлиги юзасидан суриштирув ҳисоботини тайёрлади. 17 январь куни ҳужжат ICAO’га аъзо 193 та мамлакатга юборилган. Бу ҳақда Meduza хабар берди.
Ҳисоботда ҳодисанинг техник тафсилотлари, хусусан, «эксплуатацион тафсилотлар ва қабул қилинган чора-тадбирларнинг таҳлили» акс этган. 31 январда ICAO ҳисоботни муҳокама қилади ва кейинчалик қандай ишларни амалга ошириш борасида бир қарорга келади.
Ҳисоботнинг бир нусхасига эга «Новая газета» нашри ICAO тергов гуруҳининг Беларусь ҳукумати томонидан самолётнинг фавқулодда қўндирилишига сабаб бўлган аноним хат ҳақидаги кўрсатмаларда асосланмаган маълумотлар борлигини аниқлаган. Мактубда Ryanair рейсининг миналаштирилгани хабар қилинган.
Портлаш хавфи мавжудлиги ҳақидаги электрон хат Минск аэропортига маҳаллий вақт билан соат 12:56да келиб тушган ва бу вақтда самолётни фавқулодда қўндириш ишлари аллақачон бошланганди. Бироқ Минск халқаро ташкилотга мактубнинг соат 12:25 да келиб тушганлиги ҳақидаги скриншотни тақдим этган. Скриншот билан реал метамаълумотларни текширишнинг имкони йўқ, дея қайд этилган ICAO ҳисоботида.
Ташкилот берган маълумотларга кўра жами олтита мактуб ҳаммаси деярли бир хил таҳдидлар билан Вильнюс, Минск, София, Бухарест, Киев ва Афина аэропортларига юборилган. Украина ва Греция пойтахтларига мазкур аноним мейл хабарнома етиб ҳам бормаган. Литвадаги Рига аэропорти расмийлари якшанба куни почтани текширмаганликлар учун ушбу хатни воқеанинг эртасига, 24 май, душанба куни кўришган. Самолётнинг қўндирилишини бошқарган Беларусь диспетчери Ryanair экипажига соат тахминан 12:30 ларда турли аэропортларга юборилган электрон хатлар ҳақида гапирган. Унинг бу ҳақда қаердан билгани номаълумлигича қолмоқда.
«Новая газета»нинг ёзишича ICAO ҳисоботида Минск аэропортининг бир нечта авиажараёнлар стандартларига риоя қилмагани келтириб ўтилган. Масалан, самолёт портлаш хавфи остида қолганида экипаж ва йўловчилар хавфсизлик қоидаларига кўра бортдан тезкорлик билан чиқишлари лозим. Аммо Ryanair экипажи баёноти бўйича самолёт ерга қўнгач, Минск аэропорти расмийлари учувчилар ва бошқа борт аъзоларидан тинтув вақтида ичкарида қолишни талаб қилди. Шунингдек, Беларусь махсус хизматлари бортда бомба борлиги ҳақидаги хабарга қарамай аэропортда аксилтеррорчилик операцияси тартибини жорий қилмаган, дейилган ҳисоботда.
Беларусь президентлигига собиқ номзод, мухолифат етакчиси Светлана Тихановскаянинг маслаҳатчиси Франак Вячорка «Дожд» телеканалига берган интервьюсида ICAO ҳисоботида воқеа-ҳодисаларнинг техник тафсилотлари хронологиясини келтириши, ҳодиса айбдорларини жазога тортмаслиги ва уларга қўшимча тавсиялар бермаслиги ҳақида гапирган. Унинг айтишича, ҳисоботдаги маълумотларнинг аксар қисми аввал махфий ҳисобланган, бироқ бу амалда ҳеч нарсани ўзгартирмайди.
«31 январда ҳаммаси батафсил муҳокама қилинишига ва тергов яна давом этишига умид қиламиз. Шунингдек, биз сиёсий қарор қабул қила оладиган бошқа инстанциялар, мазкур ҳисоботга халқаро судлар юристлари ҳам эътибор қаратиши ҳамда Лукашенко режимига қарши суриштирув бошлашига қизиқиш билдиришидан умидвормиз. Айнан шу ҳисобот бу каби суриштирув ҳаракатларига асос бўлиб хизмат қилади», — деган у.
Ҳисоботда ICAO самолёт зўравонлик билан эгаллангани, куч ишлатиб, таҳдид воситасида қўндирилгани ёки МиГ-29 самолётидан алоқага чиқиб йўналиш ўзгартирилгани ҳақида ахборот бермаган, дейди мамлакат транспорт вазирлиги авиация департаменти раҳбари Артём Сикорский.
«Экипаж кабинасидаги музокаралар ёзувида Минск қарорига бўйсуниш тўғрисида хулоса қилингани ҳақида гап-сўзлар йўқ, лекин самолёт Минск аэропортида турган вақтида экипаж автоматик ёзиб олиш функциясини ўчириб қўймаган», — дея унинг сўзларини келтиради «ОНТ» телеканали.
Эслатиб ўтамиз, 23 май куни Беларусь ҳукумати Ryanair авиакомпаниясининг Афинадан Вильнюсга учаётган самолётини бортда бомба бор деган хабар билан шошилинч равишда Минскка қўнишга мажбур қилганди. Самолёт йўловчилари орасида Роман Протасевич ҳам бор эди. Протасевич ва унинг севгилиси — Россия фуқароси Софя Сапега аэропортда қўлга олинган. Беларусда «Nexta» собиқ бош муҳаррири тартибсизликлар уюштирганликда айбланган.
25 июнга қадар Протасевич ва Сапега қамоқда эди, аммо кейин улар тергов билан келишувга эришиб уй қамоғига ўтказилди. 8 декабрь куни Сапегага ижтимоий адоват ва нифоқ қўзғатиш, ахборот хавфсизлигига қарши жиноят, шахсий маълумотлар билан ишлаш қоидаларини бузиш ва ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларига таҳдид қилиш моддалари бўйича якуний айблов қўйилди.
Аудиоёзув эълон қилинишидан олдин The New York Times манбаларига таяниб, берган хабарига кўра, самолётни Минскка фавқулодда қўндирган диспетчер буни Беларусь махсус хизмати томонидан уюштирилган операция деб айтган.
Кейинчалик Беларусь Тергов қўмитаси Минскка мажбурий қўндирилган Рйнаир самолётининг учувчиси ва диспетчер ўртасидаги суҳбат аудиоёзувини монтаж деб атаган.
Изоҳ (0)