«Отамдан қолган далалар»даги Деҳқонқул, «Лафз»даги Толиб. Актёр ва чемпион Аъзам Шокиржонов ҳозир қаерда? (фото, видео)

Йигирма бешдан ортиқ фильмларда турли даражадаги ролларни ижро этган актёр Аъзам Шокиржонов болалиги, шахсий ҳаёти, синовларга тўла умри ҳақида кўпчилик ҳеч қандай маълумотга эга эмас.

Аъзам Шокиржонов «Дарё» мухбири Феруз Муҳаммадга берган интервьюсида ўзи ҳақидаги кўпчиликка маълум бўлмаган воқеаларни гапириб берди.

«Ота-онамни эслолмайман…»

Икки ёшимда ота-онам вафот этишганидан сўнг тўрт-беш ёшгача қариндош, уруғларимникида юрдим. Ота-онам болалигимда вафот этиб кетишгани учун уларни эслолмайман, лекин раҳматли холамни «онамдек бўлган бўлса керак», деб ўйлайман.

Иккита кичкина болани Тошкент вилояти Пискент туманидаги болалар уйига топширишган. Болалар уйида 6-синфгача яшадим. Тўқликка шўхлик қилиб, 6-синфда болалар уйидан қочдим, энг катта акам — Иброҳимбек акамларникига бордим. Болалар уйидан нолимайман, боқув яхши эди. Лекин шахсий ҳаёт, иссиқ ёпилган нонлар, қаймоқлар мени ўзига тортган.

Катта акамнинг 11 нафар боласи бор эди. 10 та қиз ва 10 та қиздан кейин 11-фарзанд ўғил эди. Яна уларнинг ёнига мен ҳам бориб олган эдим. Ўша вақтда оилада ёлғиз акам ишлар эди. Ёшлик қилиб қийинчиликка чидамасдан холамга шикоят қилган эканман. Холам мени ўзлариникига олиб кетганлар. Кейинроқ акам «Нимага менинг жигарларим бошқа ерда яшаши керак», деб кичкина акам билан мени ўзлариникига қайтиб, олиб келганлар.

Курашга олиб кирган «калиш» ҳақида

Халқимизнинг бир-биридан ажойиб урф-одатлари борлигига шукр қиламан. Менинг оёққа туриб, ўзимни тутиб олишимга шу халқимизнинг урф-одатлари сабаб бўлган. Халқимиз ҳозир айтилаётган оммавий спортни ривожлантириш ва соғлом турмуш тарзини ўзлари билмаган ҳолда неча йиллардан буён қўллаб келади.

Яъни юртдошларимиз суннат тўйлари вақтида, албатта, кураш ёки улоқ беради. Мана шу урф-одатлар бизнинг Сирдарё вилоятида ниҳоятда ривожланган эди.

Қишлоқда бироз бақувват бўлганим учун мени курашга кўп чиқаришарди. Совет Иттифоқи пайтида асосан икки хил кураш бўлар эди — бухороча ва фарғонача. Биз томонда бухороча кураш жуда ривожланган эди. Мен гоҳ йиқилардим, гоҳ йиқитардим. 1962—1963 йилларда курашда ютган вақтим менга мукофот сифатида калиш беришган, шу калиш мени кураш тушишга янада қизиқтириб юборди. Шундан кейин атрофимдаги дўстларим ҳам мени курашчи сифатида эътироф эта бошлашган. Шундан кейин бор эътиборимни курашга қаратдим. Натижада болалар уйига ҳам бормай қўйдим.

3 километр узоқликдаги мактаб, 4 километр узоқликдаги спорт зали ҳақида

Ўқишга бироз нўноқроқ бўлсам-да, ҳар куни эрталаб қўшни қишлоқдаги мактабга 3 километр йўл босиб бориб, тушликда ўқишдан қайтардим. Кейин кечгача далада меҳнат қилардим. Тушликдан кейин ярим кун ишласам-да, бир кунлик режани бажарардим. Тўйларда курашиб юрганимни кўрган Марат Ўразович деган мураббий бир куни менга «Спорт залга келсанг-чи, сендан зўр полвон чиқади», деб қолди. «Спорт зали қаерда», деб сўрасам қишлоғимиздан 4 километр узоқда жойлашган «Бахт» посёлкасини айтди.

Шундан сўнг 9—10-синфларимда эрталаб мактаб, тушликдан кейин дала, даладан кейин 4 километр узоқликдаги спорт залида икки соатлик машғулотларга борадиган бўлдим.

«Етимлигим учун руҳан синдириб қўйишган экан»

Ҳамма мени етимлигим учун турткилайвериб, руҳан синдириб қўйишган экан. Уруғимизда ҳеч ким ўқимаган, олий маълумотли инсон йўқ эди. Бирданига менга берилган институтга йўлланма мени ҳайрон қолдирган.

Бизнинг қишлоғимиздан Сирдарё шаҳригача 16 километр эди. Ана шу 16 километр йўл босиб, қўлимдаги ректор номига берилган йўлланмани неча маротаба қайта ўқиганимни билмайман. Уйга келиб бу қоғозни акамга ҳам, янгамга ҳам кўрсата олмадим. Мактабимга бориб адабиёт устозимга кўрсатдим. Устозим менга «бу қоғоз билан сен тайёр талабасан» деб, менга қандай ҳужжатлар топширишим кераклигини уқтирди.

«Нари борса қишлоқда бир тракторчи бўлардим, лекин…»

Кейин мен Тошкентда тиббиёт билим юртида ўқийдиган тоғамни топдим. Ҳужжатларни топширганимиздан сўнг Тошкентни томоша қилиб тўймадим. Шаҳар айниқса кечалари чироқлар билан янада чиройли бўлиб кетар эди. «Сквер»даги дискотекаларга борардим. Кечаси билан шаҳарни айланиб чиқар эдим. Шу кунларда имтиҳон бўлди. Лекин мен имтиҳондаги тиббиёт комиссиясидан йиқилдим. Ёшлигимдан қулоғимда бўлган хасталикнинг асорати сабаб мени «медкомиссия» имтиҳондан ўтказмади.

Шунда тоғам менга ҳужжатларимни олиб бошқа факультетга топширишимни айтди. Тиббий комиссияга эса акамнинг бухоролик курсдошининг укаси менинг ўрнимга кириб, «соғлом» деган қоғоз билан чиқди. Тўғри бу ўша вақтда нома’қбул иш бўлгандир, лекин ана шу шифокорнинг биргина манфий хулосаси сабаб, мен нари борса қишлоқда бир тракторчи бўлишим мумкин эди. Ҳозир эса мен қанчадан-қанча спортчиларнинг устозиман. Ҳаётда ўз йўлимни ва ўз ўрнимни топишимда мен учратган яхши инсонлар, ҳаётдаги қийинчиликларда пишган зувалам ва мендан оққан челаклаб пешона тери сабаб деб ўйлайман.

«Қизиқ муҳаббат тарихим бор»

Кеч оила қуришимнинг сабаби аввало йўқчилик. Мен ҳам бошқаларга ўхшаб севганман. Мактабда ҳам севганим бўлган. Институтда ҳам севганман. Тақдиримга тан бермай иложим йўқ, энг қизиғи институтда ўзим севган қизни кўрсам қотиб қолардим. Йўлакда кўрсам у ўтиб кетганидан кейин юрардим. Базиларга ўхшаб «э курсдош, қандайсиз?» деб қўл бериб кўришиб, кулишиб кетолмасдим. У қадди-қомати келишган, бўйлари баланд, сочлари узун ўзбек қиз эди.

Тақдирни қаранг, институтдан кейин, йўлланма билан қишлоқларга кетдим. Қайтиб келганимдан сўнг 26 ёшимда армияга кетдим. Армиядан кейин тиббиёт институтида иш бошладим.

Мени Жисмоний тарбия институтидаги устозлар ҳам жуда ҳурмат қилишарди. Сабаби мен нафақат яхши спортчи, балки илғор пахтакор эдим. Пахта далаларида яхши пахта терардим. Бир куни мени кўриб қолишиб, қаерда ишлашимни суриштиришди. Айтиб берсам мени институтга чақиришди. У ерга келганимдан кейин, «бола-чақадан нечта бўлди», дейишганида, уйланмаганимни айтдим. Шунда футбол мураббийи бўлиб ишлайдиган устозим «бир қиз бор, шу билан оила қурсанг-чи», деб олийгоҳда талабалик йиллари мен кўнгил қўйган Кларани айтдилар.

Ҳаяжонланганимдан «ҳали турмушга чиқмадими», деб юборибман. Кейин «ҳали Тошкентда уйим бўлмаса, менга турмушга чиқармикин», деб ўйланиб қолдим. Кейин «унинг ҳам олдидан бир ўтинглар» деганимда, у ҳам «бир кўришай-чи», деб сўрабди.

Кейин кўришдик. Энг қизиғи «мен сизни кўп безовта қилавермай, телефон рақамингизни беринг, бўш вақтингизда телефонлашиб турамиз», деб айтдим. Шунда «ҳеч кимга рақамимни бермаган эдим, лекин майли сизга бераман», деб менга рақамини берди.

Ўша даврда чет элга чиқиш ниҳоятда мушкул эди. Шундай пайтларда уни Руминиядаги мусобақага ҳакамликка таклиф қилишаётганини айтиб, «борсам майлими», деб мендан рухсат сўради. Қарор қабул қилишдан олдин мендан рухсат сўраганидан ниҳоятда қувониб кетдим ва рухсат бердим. «Мен сизни Тошкентдан кузатиб юбориб, Москвада кутиб оламан», деб кузатиш вақтида паспортини қўлимга олиб барча маълумотларини ёдлаб олдим.

У учиб кетиши биланоқ никоҳни қайд этиш идорасига бордим. Улар «келин қани?», дейишган эди, «келин хизмат сафарида, вақт кетяпти у қайтса ишларимиз бошланиб қолади, улгурмаймиз», деб қўлига озгина пул бергандим. Улар келин бўлмаса ҳам аризани олиб қолишди. Ўша вақтлар келин-куёвлар дўкони учун карточка беришар эди. Ана шу карточкани олдим. Кейин у қўнғироқ қилиб, «Москвага бориб юрманг, биз эртароқ қайтадиган бўлдик» деб айтди ва мен уни Тошкентда кутиб олиб, уйига кузатиб қўяётганда «мана бу келин-куёвлар учун дўконга карточка, хоҳлаган нарсангизни олинг, эртадан кейин тўй», десам у қотиб қолди.

Бизни қайнонам ҳам кузатиб турган эдилар. Уларни ич-ичимдан тушундим. Ахир совчисиз, тоғорасиз, борди-келдисиз тўй бўлаётган эди. Икки кунда эски «Жигули» автомобилида келиб, уни олиб кетдим. Ресторанга ўша вақтдаги ҳисоб бўйича 1500 рубль тўлаб тўй қилдим. Эркак киши мана шундай, масъулиятли пайтда ҳал қилувчи қарорни қабул қилиши кераклигини ана ўшанда тушуниб етганман.

«Битта армоним бор»

Худодан бир кунга онамни қайтариб беришини сўрайман. Қайтариб берса онамни бошимдан туширмасликка бошимни ўртага қўйиб қасам ичаман. Бермайди. Онам ва отамни кўргим келади. Шу армоним бор холос. Қолган ҳаммаси яхши, худога шукр. Куч-қувват, ақл-заковат, оила, фарзанд берди. Ҳаммаси яхши. Кўп фарзандларга ота-онаси ҳамма нарсани муҳайё қилади, лекин фарзанд уларни барибир хафа қилиб қўяди. Қари чолларни, онахонларни кўрсам хурсанд бўлиб кетаман. Кўп фарзандлар ота-онаси қариганида жеркиб муомала қилади. Қайнотамнинг бир оёқлари йўқ, ногирон эдилар. Уларни ўзим хоҳлаб, чин дилдан бориб, ҳафтада бир марта чўмилтириб келардим. Хурсанд бўлиб қолардилар.

Маълумот учун, Аъзам Шокиржонов 1951 йил, 26 апрель куни Сирдарё вилояти, Сирдарё туманида дунёга келган. Кураш бўйича 23 карра Ўзбекистон чемпиони, 5 карра Осиё чемпиони, 3 карра Жаҳон Чемпиони. «Тонг отгунча», «Отамдан қолган далалар», «Лафз», «Чегарадаги қишлоқ», «Амир Темур», «Занжир», «Саид ва Саида» каби 25 дан ортиқ фильмнинг 13 тасида бош ролни ижро этган. Ўзбекистонда хизмат кўрсатган мураббий, доцент. Ҳозирда Президент Академиясининг Жисмоний тарбия кафедраси мудири лавозимида фаолият юритади.