Тошкентда 17 йил аввал АҚШ элчихонаси олдида террорчи ўзини портлатган эди. Терактга гувоҳ бўлган Чилонзордаги ўша эски бино бузилмоқда, ўрнига БМ ва отел қурилади

Бундан 17 йил аввал, 2004 йилнинг 30 июль куни Тошкентда — Президент Ислом Каримовни Қримдаги ҳордиқни тўхтатиб, дарҳол Ўзбекистонга қайтишга мажбур қилган — кетма-кет учта теракт юз берганди. Террорчи-камикадзелар томонидан содир этилган қўпорувчилик оқибатида камида тўрт киши ҳалок бўлган.

Терактлар

Портлашларнинг бари соат 16:00—17:00 оралиғида юз берган. Дастлабки портлаш АҚШнинг Чилонзорда жойлашган эски (ўша вақтда амалдаги) элчихонаси олдида юз берган. Орадан 10 дақиқа ўтар-ўтмас иккинчи террорчи-худкуш Исроил элчихонаси олдида ўзини портлатган. Кўп ўтмай Бош прокуратура биноси ларзага келган — элчихоналар билан боғлиқ ҳолатларда террорчилар қўриқлаш чегарасидан нарига ўта олмаган бўлса, Бош прокуратурада қўпорувчи бинога қарийб кирган.

Исроил элчихонаси олдидаги портлаш оқибатида элчихона қўриқлаш хизмати ходими Азат Саляхов ва Миллий хавфсизлик хизмати зобити Вячеслав Макаров ҳалок бўлган, бошқа ҳеч ким, хусусан, Исроил элчихонаси ходимлари тан жароҳати олмаган. АҚШ элчихонасидаги теракт оқибатида икки милиционер — катта сержант Иброҳим Норметов ва сафдор Ихтиёр Ҳакимов қурбон бўлган (дастлаб саккиз киши ҳалок бўлгани ҳақида хабар тарқалган, аммо тасдиқланмаган), яна икки киши жароҳатланган, элчихона ходимларига зарар етмаган.

Бош прокуратурадаги ҳодисадан сўнг Ўзбекистоннинг ўша вақтдаги ички ишлар вазири Зокиржон Алматов ва бош прокурор Рашид Қодиров беш киши тан жароҳати олгани ҳақида, Бош прокуратуранинг ўша вақтдаги матбуот котиби Светлана Ортиқова ва Ташқи ишлар вазирлигининг расмий вакили Илҳом Зокиров эса етти киши — прокуратура ва милиция ходимлари жабрланганини маълум қилган. Журналистлар дастлаб бу ерда ҳам қурбонлар бўлиши мумкинлиги ҳақида хабар берган, бироқ бу гап-сўзлар кейинчалик расман тасдиқланмаган.

Ушбу терактлар ўзбек судлов тизими «Ал-Қоида» ва «Ҳизб ут-Таҳрир» террорчилик ташкилотларига алоқадорликда гумон қилинган 15 кишига нисбатан ҳукм чиқарганидан кўп ўтмай содир бўлган — уларнинг бари 2004 йил баҳорида Тошкент шаҳри, Тошкент ва Бухоро вилоятларида амалга оширилган ва салкам 50 кишининг умрига зомин бўлган қўпорувчилик ҳаракатларини ташкиллаштиришда айбланган эди.

БМТнинг ўша вақтдаги бош котиби Кофи Аннан Тошкентдаги терактларни қоралаб чиққанди. Айни вақтда портлашлар учун жавобгарликни «Ўзбекистон исломий ҳаракати» экстремистик ташкилоти ўз зиммасига олган. «Худкушлар иштирокидаги бундай тадбирлар яна давом этади. Бу тадбирлар муртадлар томонидан бошқарилаётган Ироқ, Фаластин, Афғонистон, Саудия Арабистони ва бошқа мусулмон мамлакатлардаги биродарларни қўллаб-қувватлаш мақсадида ҳукуматнинг адолатсизликларига қарши йўналтирилган», — дея баёнот берганди ўшанда ташкилот.

Ушбу воқеалардан сўнг АҚШ ва Исроил элчихоналарида ҳалок бўлган ўзбекистонликлар хотирасини абадийлаштириш учун ёдгорликлар ўрнатилган. Америка элчихонасига кириш жойида Ихтиёр Ҳакимов ва Иброҳим Норметовнинг фавқулодда қаҳрамонлиги шарафига ўрнатилган ёдгорлик лавҳаси 2006 йил февралида АҚШнинг Юнусободдаги янги элчихонасига кўчирилган. Исроил элчихонасига кириш жойида ҳам Вячеслав Макаров ва Азат Саляхов хотираси учун ёдгорлик тоши ўрнатилган, унга яҳудий ва рус тилида «Сиз ҳар доим биз билан биргасиз» деб ёзилган.

Ҳар икки элчихонада ҳар йили 30 июль куни хотира тадбирлари ҳам ўтказилади. Хусусан, машъум ҳодиса 10 йиллиги муносабати билан АҚШ элчихонасида ўтказилган тадбирда марҳум Иброҳим Норметовнинг қизи отасига бағишланган шеърни ўқиб эшиттирганди.

Эски элчихона ўрнига бизнес-марказ ва меҳмонхона

Июль ойида АҚШнинг Чилонзордаги эски элчихонасини бузиш ишлари бошлангани маълум бўлди. АҚШ элчихонаси «Дарё» сўровига жавобан ушбу ҳудуд сотилганини маълум қилди, бироқ айнан кимга ва қанчага сотилганини очиқлай олмаслигини билдирди.

Айни вақтда Қурилиш вазирлиги матбуот хизматидан «Дарё»га маълум қилишларича, Ғафур Ғулом номидаги истироҳат боғи ёнидаги (дарвоқе, боғ ҳам таъмирлаш ишлари учун ёпилган) собиқ элчихона ўрни Murad Buildings компанияси томонидан сотиб олинган ва бу ҳудудда меҳмонхона ҳамда кўп тармоқли хизмат кўрсатиш мажмуаси (бир сўз билан айтганда — бизнес-марказ, қисқача — БМ) қурилиши режалаштирилган.

«Лойиҳа қурилиш бошқармасига тақдим этилган ва у кўриб чиқиш жараёнида», — дейилади Қурилиш вазирлиги ахборотида.