Эркак гинекологлар аёлларга нисбатан қобилиятлироқ бўладими? 24 йилдан бери акушер-гинеколог бўлиб ишлаётган Алишер Орипов ҳикояси

«Дарё» ижтимоий ҳаётда ўз ўрнига эга, бироқ жамоатчилик эътиборидан кўпинча четда қолаётган касб эгалари билан суҳбат қилмоқда. «Соядаги одамлар» лойиҳасининг бу галги қаҳрамони – 24 йилдан буён акушер-гинекологлик қилиб келаётган Алишер Орипов.

Гинеколог бўлишни хоҳламагандим, аммо...

Инсоннинг касб танлашида оила аъзоларининг таъсири катта бўлади. Менда ҳам шундай бўлган. Онам боғчада ҳамшира бўлиб ишларди. Аммам тиббиёт фанлари номзоди эди. Кўп йиллар Андижон давлат тиббиёт олийгоҳи доценти бўлиб, талабаларга дарс берганлар. Уларга ҳавас қилиб, шифокорликни танлаганман.

1990—1996 йиллари Андижон давлат тиббиёт олийгоҳида таҳсил олганман. Бир муддат Украинада ҳам ўқиб келганман.

Биласизми, институтга кирганимдан то амалиётга қадар хирург бўлишни ният қилганман, аммо баъзи сабабларга кўра бу орзум амалга ошмаган. Кейинроқ жарроҳликка алоқадор йўналиш бўлгани учун гинекологияни танлаганман.

1997 йили Олтиариқ туман тиббиёт бирлашмасининг акушерлик ва гинекология бўлимида фаолиятимни бошладим. Кейинчалик бир муддат Республика шошилинч тез тиббий ёрдам илмий маркази Фарғона филиалининг гинекология бўлими бош шифокори бўлиб ишладим.

Ишимдан хафа бўлган пайтларим кўп бўлган

24 йиллик фаолиятим давомида ҳар хил вазиятлар, ишимдан ранжиган пайтларим кўп бўлган. Очиғини айтганда, менталитетимиздан келиб чиққан ҳолда кўпчилик бу касбни тўғри қабул қилмайди. Гинекологлигимни айтсам, айримлар нотўғри тушунади. Бироқ мен беморга фақат табиб кўзи билан қараганим учун бу гапларга эътибор бермайман.

Шундай беморлар келади, турмуш ўртоқлари текширишимизга қаршилик қилади. Биз иложи борича эркакларга тўғри тушунтиришга ҳаракат қиламиз.

Одатда аёл шифокор билан бирга ишлаймиз. У ҳам беморни кўриши мумкин. Агар шунда ҳам хоҳламаётган бўлса, аёлини бошқа жойга олиб боришини айтамиз. Ҳеч кимни биз мажбурламаймиз. Чунки касални мажбурлаб текшириб бўлмайди.

Тўғри, турли гап сўзлар, муносабатлар бўлиши мумкин. Лекин энг оғир мураккаб операцияларни ўтказиб, беморни оёққа тургизганингизда бошқача туйғуни ҳис қиласиз. Айниқса, уларнинг раҳматини эшитиб, кўзларида хурсандчиликни кўрганингизда ҳамма кўнгилсизликлар унутилади.

Худойим бизга одамларнинг дардига дармон бўлиш бахтини берганига, шунга қодир қилганига шукр дейман.

Қишлоқда гинеколог бўлишнинг қийинчиликлари ҳақида

Чекка-чекка туманларда, қишлоқларда яшайдиган одамларнинг тиббий маданияти ҳавас қиларли даражада эмас. Яъни касаллик аломатлари, асоратлари ҳақида шаҳарда яшайдиган аёлларга нисбатан билимлари анчагина камроқ.

Масалан, шундай бемор аёллар келади, текшириб, ташхис қўйиб, агар ҳозир даволанмаса, оқибатлари ёмон бўлишини айтамиз. Аммо қанча тушунтирмайлик, соғлиғига бефарқ бўлишлари мени ранжитади.

Аслида кўп касалликларнинг бошланғич давридаёқ олдини олиш мумкин. Даволаш ҳам осон кечади. Бироқ аксарият қишлоқ аёлларининг тиббий билими пастлиги сабаб ўзларига жабр қилиб қўяди.

Қанийди, ўзлари қизиқиб, асоратлари қанчалар ёмон бўлишини тушуниб, фикрлай олганларида эди, анча-мунча касалликларнинг олдини олган бўлардик.

Қимматга тушаётган «андиша»

Одатда қизларга нисбатан ҳомиладор аёлларда касалликлар кўп учрайди. Айниқса ТОРЧ инфекцияси  туфайли аксарият ҳомиладор аёлларимизда ҳомиланинг биринчи уч ойлигида бола ўсмай қоляпти ёки нуқсонли ҳолатлар билан ривожланмоқда.

Мисол учун қабулимга икки, уч, тўрт, ҳатто бештагача ҳомиласи тушиб қолган аёллар келади.

Шунингдек, сўнгги пайтларда аксарият аёл-қизларимизда камқонлик, бачадон фибромиомаси, саратон олди ҳолатлари кўп кузатиляпти. Чунки аёлларимиз оиласи билан банд бўлиб, ўзларига умуман эътибор бермайди. Бунинг натижасида бачадонда, тухумдонда ўсмалар, кўкрак бези ўсмалари асоратли ҳолатларда аниқланяпти. Кўпчилиги ўтказиб юборяпти.

Одамлар орасида «қиз бола гинекологга бормайди» деган гап бор. Айрим қизларимиз жони оғриса ҳам одамларнинг гапидан қўрқиб, шифокорга кўринмайди ва бу андишаси унга анча қимматга тушади.

Масалан, ҳозир шифохонамизда ювенил қон кетиши (балогат ёшига етган қиз болаларда бачадондан атциклик равишда қон кетиши, тухумдонлар функциясининг бузилиши билан боғлиқ ҳолат) ташхиси билан бир қиз ётибди. Беморнинг гемоглобини 40 га тушиб қолган. Лекин уйда истиҳола қилиб ётаверган. Охири онаси келиб бизга мурожаат қилди. Текшириб, тезда даволаш чоралари кўрилди. Ҳозир аҳволи анча яхшиланган.

Аёллар касалликларининг олдини олиш борасида кўп ишлар амалга оширилган. Жумладан, скрининг текширувларининг яхши йўлга қўйилгани туфайли муаммолар эрта аниқланмоқда.

Фақат аёл-қизларимиз соғлиғига эътиборсиз бўлмай, доим шифокорларга кўриниб туришлари керак.

Шифохонамизда барча шароитлар яратилган. Оператив йўналиш асосида бачадон фибромиомаси, тухумдон кисталари, қорин бўшлиғи аъзолари ўсмалари, туғруқ йўл пластик операциялари ҳам шу ернинг ўзида ўтказилади. Бир йилда ўртача 100—120 та катта, мураккаб операциялар қиламиз.

Эркак гинекологлар аёлларга нисбатан қобилиятлироқ бўладими?

Аксарият юртдошларимиз эркак акушер-гинекологлар кучли, қобилиятли бўлади, дейишади. Аммо мен бироз бошқачароқ айтган бўлардим: эркак гинекологлар аёл шифокорларга нисбатан тажрибалироқ бўлиши мумкин. Сабаби бизнинг касбимизда тажриба жуда катта рол ўйнайди.

Аёл ҳамкасбларимизнинг эса тажрибасини оширишига кўпинча оила фактори тўсқинлик қилади. Масалан, аёллар турмушга чиқади, ҳомиладор бўлади, фарзандини дунёга келтиради. Шу даврларда, табиийки, фаолиятида бир мунча вақт узилиш бўлади. Бу каби танаффуслар, албатта, шифокорнинг тажрибасига таъсир қилади.

Бундан ташқари эркак киши ишдан чарчаб борганида уйида ҳамма нарсаси муҳайё бўлади. Бироқ аёлларимиз эса ишдан бориб, уй юмушлари билан банд бўлади. Яна иш пайтида ҳам бир хаёли оиласида, уйида туради.

Биз эркаклар фарзандимиз соғлиғида ёки оиламизда бирор муаммо бўлса, доимо аёлимизга суянамиз. Улар-чи, кимга суянади? Юқорида айтганимдек, аёлларнинг оиласига, фарзандларига кўпроқ эътибор қаратгани учун ишига камроқ вақт қолиши мумкин.

Эркак кишида эса шуғулланишга вақти кўп бўлади. Шахсан ўзим кўп китоб ўқийман. Устозим доим биз шифокорларнинг энг нозик жиҳатимиз китоб ўқимай, ўз устимизда ишламай қўямиз дерди.

Агар шифокор мунтазам китоб ўқимаса, у билганларини ҳам эсидан чиқаради. Инсон касбининг устаси бўлиши учун изланишдан тўхтамаслиги керак. Агар ҳаракат қилмасангиз, ортда қолиб кетаверасиз.

Ҳозир фарзандларим йўлимни давом эттиришяпти

Аёлим фармацевт, дорихонада ишлайди. Уч фарзандни биргаликда катта қилдик. Катта ўғлим менинг касбимни танлади. Ҳозир Россиядаги тиббиёт институтининг 3-босқич талабаси.

Иккинчи фарзандим Шарқшунослик университетида таҳсил оляпти. Қизалоғим эса онасининг йўлидан кетиб, бу йил Самарқанд Фармацевтика университетига ўқишга кирди.

Бу касбни танлаганимдан ҳеч қачон афсусланмайман

Ҳаёт доим бир текисда кетмайди. Фаолиятим давомида кўп қийинчиликларни енгиб ўтишга тўғри келган. Аммо ҳеч қачон ишимни ташлаб бошқа соҳага ўтиш истаги бўлмаган. Аксинча, шу йўналишни танлаганимдан миннатдорман. Чунки касбим туфайли ҳаётимда муваффақиятларга эришдим. Хусусан, беш йилдан буён мазкур шифохонанинг бош шифокори бўлиб ишлаб келяпман. Кўплаб шогирдларни тайёрлаяпман.

Ҳаммаси учун ота-онамдан, устозларимдан миннатдорман.

Хонзодабегим Аъзамова суҳбатлашди.