Бразилия Жанубий Америкадаги энг йирик давлат бўлиб, майдони ва аҳолиси бўйича дунёда 5-ўринни эгаллайди. Португал мустамлакаси бошланганидан бери ўтган 5 аср давомида бу мамлакат биринчи қирғоқ бўйидаги аҳоли пунктларидан чегараларини минглаб километрга кенгайтирди. Бразилия қитъага чуқур кириб, улкан ҳудудларнинг ривожланиши сифатида янги жойларга кўчиб кетган бир нечта пойтахтларни алмаштирди. 1500 йил 26 январь куни Висенте Янис Пинсон мазкур давлатни кашф этади. «Дарё» Бразилиянинг кашф этилиши тарихи ҳақида ҳикоя қилади.
Висенте Янес Пинсон ҳаёти
Висенте Янес Пинсон (тахминан 1462 йилда Испаниянинг Палос де ла Фронтера шаҳрида туғилган - тахминан 1514 йилдан кейин вафот этган) - испаниялик сайёҳ, кашфиётчи ва конкистадор, ака-ука Пинсонларнинг энг кичиги. 1492 йилда у «Ниня» кемасининг капитани сифатида Христофор Колумбнинг Янги Дунёсига биринчи сафарида қатнашди. Бу Бразилия соҳилларини ўрганиш ва Amazonка дарёсининг ҳажмини тасвирлаш бўйича биринчи Европа экспедицияси эди.
Висенте Янес Уэлва вилоятининг Атлантика соҳилидаги Палос де ла Фронтера шаҳрида туғилган. У денгизчи Мартин Пинсоннинг уч ўғлининг кенжаси эди. Унинг туғилган кунининг аниқ санаси номаълум, аммо энг кенг тарқалган сана тахминан 1462 йил. 1509 йилда Пинсоннинг иккала қизи 20 ёшдан катта бўлган расмий ҳужжатларга асосланиб, тарихчи Хуан Гил Висентенинг 1469 йилдан кеч туғилиши мумкин эмас деган хулосага келди.
Кичик Пинсон икки марта турмуш қурди: унинг биринчи рафиқаси Тереза Родригес эди, ундан икки қизи - Ана Родригес Пинсон ва Хуана Гонсалес Пинсон, иккинчиси - Ана де Трухилло (Ана де Тружилло).
Висенте ҳеч бўлмаганда Колумбнинг биринчи сафарига қадар (1492 йилда) Палосда яшаган деб тахмин қилинади. 1495 йилда у Могер шаҳри яқинида яшаган деб тахмин қилинади. 1499-1500 йилги экспедициясининг иқтисодий банкротлигидан сўнг, у афтидан Севилияга кўчиб ўтди. Пинсон кредиторлардан яшириниш учун у ерга кўчиб кетган бўлиши мумкин. Оиласининг ҳаётини ўрганган Хуан Гил ушбу шаҳарда навигаторнинг борлиги тўғрисида ишончли далилларни топди. Севильядан дарёнинг нариги томонида, ҳозирги шаҳар Триана шаҳридаги катта қаср орқасида жойлашган биринчи хотинининг мулки, Висентенинг ўзига тегишли бўлмаган ва шу сабабли унинг қизлари унинг қўлига ўтган.
Пинсон ҳақидаги сўнгги ҳужжатли ёзув 1514 йилда бошланган бўлиб, у Севилья ёки Трианада яратилган. Хроникачи Гонсало Фернандес де Овиэдо Вальдеснинг тахминига кўра Висенте Янес ўша йили, эҳтимол сентябрь ойининг охирида вафот этган. Гарчи, Овиэдо конкистадор Триан қабристонига дафн этилганига ишонган бўлсада, унинг дафн этилган жойи аниқ эмас.
Саёҳат ва кашфиётлар
1499 йилда Висенте Пинсон Жанубий Америка соҳилларига сузиб кетди. Шиддатли бўронда ушланиб, 1500 йил 26 январда у замонавий Бразилиянинг шимолий қирғоғига етиб борди. Охир-оқибат Висенте португал тилида Праиа до Параисо деб номланган жойга тушди. Бу жой Paradise Бич (ҳозирги Пернамбуко штатидаги Кабо ди Санто Агостинго порти) ёки ундан шимоли-ғарбда, Бразилиянинг Сеара штатининг пойтахти замонавий Форталеза ҳудудида жойлашган.Amazonка дарёсидаги саёҳатлар
Флотилла деб номланган кемада у бу ердан шимоли-ғарбий томон ҳаракатланди. Amazonка дарёсининг сувлари океаннинг дарё яқинидаги бир қисмини «Тоза денгиз»га айлантирди. Денгизчилар ибтидоий қурилмадан фойдаланиб, делтанинг оролларига қарши шўр сувни тахминан 12 м чуқурликда топдилар, Amazon оғзидан қирғоқ бўйлаб шимоли-ғарбий томон ҳаракатланиб, Пинсон ўзи билмаган Гаянага етиб борди. Ушбу ҳудудда у янги қитъанинг шимолий қирғоғининг тахминан 3 минг км масофасини, шу қаторда 1200 км узунликдаги ерни топишни кузатиб борди ва бундай кенгайтирилган қирғоқ фақат қитъага тегишли бўлиши мумкин деб қарор қилди. Кейин Пинсон янада шимоли-ғарбий томонга юрди, апрель ойининг бошида яна бир улкан дарёнинг ирмоғи Оринокони топди. Флотилла Париа кўрфазидан ўтиб, Кичик Антил ороллари занжири бўйлаб Испаниола томон йўл олди ва йўлда, эҳтимол тахминан Пинсон Майа деган оролга дуч келди.Испания ва Португалия ўртасида тузилган 1494 йилдаги Тордесиляс шартномасининг шартларига кўра, Испания янги кашф етилган ерга даъво қила олмади, аммо Пинсон бу жойни Испаниянинг Cабо де Санта Мариа де ла Cонсолаcион яъни «Юпатувчи Биби Марямнинг бурни» деб атади. Бундан ташқари, у Amazonка дарёсини ўрганиб чиқди ва оқим бўйлаб тахминан 50 км кўтарилди. У бу улкан дарёга Рио Санта Мариа де ла Мар Дулcе деб ном берди. Бунинг маъноси «Тоза денгиздаги Биби Марям дарёси» бўлиб тоза сув билан тўлган улкан дарё делтасини назарда тутади. Шундай қилиб, Висенте Янес Пинсон Amazon бўғзини кашф этган биринчи европалик тадқиқотчи бўлди. У, шунингдек, Ояпок дарёсининг кашфиётчиси ҳисобланади.
1505 йилда денгизчи ҳозирги Пуэрто-Риконинг Сан-Хуан шаҳрининг бош қўмондони этиб тайинланди. Бироқ, Пинсон ўз вазифасини бажармади. 1508 йилда у Хуан Диаз де Солис билан Жанубий Америкага саёҳат қилган, аммо 1514 йилдан кейин у ҳақида ёзма маълумот йўқ.
1999 йил 19 ноябрда Испаниянинг Палос де ла Фронтера шаҳрида Бразилия кашф этилганининг 500 йиллиги шарафига ва Бразилиянинг Кабо де Санто Агостинё шаҳри билан дўстлик муносабатларининг белгиси сифатида Пинсонга ёдгорлик очилди.
Абдулазиз Акрамов тайёрлади
Изоҳ (0)